To άρθρο δημοσιεύθηκε στο tvxs.gr εδώ

του Γιάννη Παρασκευόπουλου

μέλους της ΣΕ του Πράσινο και ΜΩΒ

Με μια πρώτη ματιά, το ερώτημα μοιάζει παράλογο. Στην Ελλάδα, όμως, γνωρίζουμε την «Πράσινη Μετάβαση» μόνο από τα δείγματα γραφής της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ: μια συχνά στρεβλή υλοποίηση ευρωπαϊκών πολιτικών, που με τη σειρά τους αποτελούν συντηρητική αντανάκλαση όσων προτείνουν τα Πράσινα κόμματα διεθνώς.

Υπάρχει λοιπόν και διαφορετικό πολιτικό σχέδιο; Μια πρώτη απάντηση δίνει το προγραμματικό πλαίσιο του Πράσινο & Μωβ που στηρίζεται πλέον επίσημα και από τους Ευρωπαίους Πράσινους. Ο λόγος του είχε μέχρι τώρα ελάχιστα ακουστεί, καθώς στις πρώτες εκλογές είχε αποκλειστεί για …τυπικούς λόγους.

Ξεκινώντας από την ενέργεια

Για τη στήριξη της κοινωνίας, ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η ενέργεια: με «ευκαιρία» την εκτόξευση των διεθνών τιμών του αερίου στα μέσα του 2021 και τον πόλεμο στην Ουκρανία αμέσως μετά, η τιμή του ρεύματος αφέθηκε να ανέβει στα ύψη και ο πληθωρισμός υπονόμευσε τα εισοδήματα των μεσαίων και των ασθενέστερων. Για την πρόσκαιρη ανακούφιση με τα διάφορα pass, που εξαργύρωσε εκλογικά η ΝΔ,  4,5 δις ευρώ επιστράφηκαν στο Δημόσιο από τα ίδια κατά βάση νοικοκυριά, μέσα από τις επιπλέον εισπράξεις ΦΠΑ. Ήδη η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι τα μέτρα δεν θα συνεχιστούν.

Εναλλακτική λύση θα ήταν ο μόνιμος απεγκλωβισμός όσο γίνεται περισσότερων, από τις τιμές των καυσίμων και του ρεύματος. Το Πράσινο & Μωβ είναι μάλλον το μόνο που το θέτει, και το μόνο που το συνδέει με εναλλακτική πρόταση για την Πράσινη Μετάβαση.

1. Για τους ασθενέστερους η λύση είναι ενεργειακές κοινότητες ανά δήμο, που θα αξιοποιούν τις στέγες των δημοτικών εγκαταστάσεων και κτιρίων, διαθέτοντας το πλεόνασμα, δωρεάν ή σε συμβολικές τιμές, στα ασθενέστερα νοικοκυριά. Δεν είναι εξωπραγματικό, γίνεται ήδη στο Άργος Ορεστικό.
2. Για τα μεσαία στρώματα, αυτοπαραγωγή για ενεργειακό συμψηφισμό (κυρίως με φωτοβολταϊκά σε στέγες) μπορεί διασφαλίσει για πάντα τιμές χαμηλότερες από ό,τι πριν την κρίση. Για ό,τι δεν καλυφθεί με επιδοτήσεις, η δέσμευση μέρους της αυτοπαραγωγής για μερικά χρόνια μπορεί να λειτουργήσει ως εγγύηση για επιπλέον χρηματοδοτήσεις και τραπεζικά εργαλεία.
3. Για πολυκατοικίες ή νοικοκυριά χωρίς διαθέσιμη επιφάνεια σε στέγες, διεξόδους μπορεί να δώσει και η συμμετοχή σε ενεργειακές κοινότητες, που δεν βρίσκουν ηλεκτρικό χώρο για πρόσβαση στο δίκτυο. Μεγαλύτερες ενεργειακές κοινότητες, με εμπορικό προσανατολισμό, μπορούν να δώσουν σε μεσαίες αποταμιεύσεις και μια εναλλακτική διέξοδο τοποθέτησης, χωρίς ρίσκο και πολύ καλύτερη από τα μηδενικά σχεδόν επιτόκια των τραπεζών.
4. Για απεξάρτηση από τους λογαριασμούς θέρμανσης προτείνονται μαζικές και φιλόδοξες ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, με δημόσια χρηματοδότηση και ειδικά εργαλεία για συμπληρωματικά τραπεζικά δάνεια: μπορούν έτσι να δημιουργηθούν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και να μηδενιστούν σχεδόν οι ανάγκες θέρμανσης και ψύξης, με αντίστοιχη σοβαρή ελάφρυνση στο κόστος ζωής, αλλά και στο κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Ένα παθητικό κτίριο εξοικονομεί το 90% των αναγκών του σε θέρμανση: το υπόλοιπο 10% καλύπτεται με αντλίες θερμότητας και δεν χρειάζεται πετρέλαιο ή αέριο.
Ενέργεια είναι, όμως, και οι μετακινήσεις μας. Η Πράσινη Μετάβαση, δεν μπορεί εδώ να εξαντλείται στην αγορά νέων ηλεκτρικών ΙΧ: χρειαζόμαστε και ριζικότερη αλλαγή μοντέλου μεταφορών και μετακινήσεων.
5. Προτεραιότητα σε αξιόπιστες δημόσιες συγκοινωνίες, ποδήλατο και ελαφριά ατομική ηλεκτροκίνηση: πολύς κόσμος θα μπορεί έτσι, αν θέλει, να αποφύγει τα έξοδα αγοράς και διατήρησης ΙΧ ή μοτοσυκλέτας. Στην αιχμή της κρίσης, οι Γερμανοί Πράσινοι είχαν καθιερώσει στις αστικές συγκοινωνίες μηνιαία κάρτα 9 ευρώ. Κρίσιμη είναι εδώ και η αναβάθμιση του σιδηροδρόμου.
Κρίσιμα θέματα καταγράφονται επίσημα, αλλά απουσιάζουν τελείως από τον δημόσιο διάλογο. Ο Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός σκιαγραφεί δύο βασικά σενάρια, όπου η προοπτική για «νέα συνθετικά καύσιμα» με το αέριο ως «μεταβατικό» καύσιμο οδηγεί τη χώρα σε διπλάσιες ενεργειακές ανάγκες για το 2050. Αυτή ακριβώς την επιλογή ακολουθεί άτυπα η κυβέρνηση της ΝΔ, μέσα από την έμφαση στο αέριο.
6. Στο Πράσινο & Μωβ επιμένουμε κατηγορηματικά σε στρατηγική για τη μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση, που μειώνει στο μισό τις ενεργειακές απαιτήσεις της χώρας για το 2040-50: χαμηλότερο κόστος ζωής για κάθε πολίτη, αλλά και μειωμένο κόστος λειτουργίας και παραγωγής για την οικονομία.

Κόστος διατροφής, και κόστος διαβίωσης

Παράλληλα το κόστος διατροφής ανεβαίνει ταχύτερα και από τον πληθωρισμό. Η ανάγκη για αποτελεσματικές απαντήσεις, πέρα από τα πρόσκαιρα pass, έρχεται εδώ να συναντήσει το πολύ υψηλό κλιματικό και περιβαλλοντικό κόστος της εντατικής κτηνοτροφίας, που απαιτεί μετάβαση σε βιώσιμα πρότυπα διατροφής: μεσογειακή με περιορισμένο, λιγότερο κρέας, ή και 100% φυτική. Ζήτημα-κλειδί είναι για το Πράσινο & Μωβ η μείωση των τιμών στα φυτικά τρόφιμα της μεσογειακής διατροφής:

7. Άμεσα, με ελαχιστοποίηση του ΦΠΑ, και μηδενισμό του στα βιολογικά.
8. Μαζική μετατόπιση των σημερινών επιδοτήσεων, από την εντατική κτηνοτροφία προς τη βιώσιμη και βιολογική γεωργία, για πολύ μεγαλύτερες ελαφρύνσεις.
Το κόστος ζωής, όμως, αφορά και άλλους τομείς, με πρώτη τη στέγαση. Τα περισσότερα κόμματα βλέπουν θετικά ή ουδέτερα την άνοδο των αξιών γης, καθώς στην Ελλάδα τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης και ακίνητης ιδιοκτησίας υπερβαίνουν το 50%. Παράλληλα ο ΕΝΦΙΑ θεωρείται σχεδόν δεδομένος, χωρίς προτάσεις για δικαιότερες εναλλακτικές λύσεις. Στο Πράσινο & Μωβ έχουμε διαφορετική άποψη:
9. Προτείνουμε πολιτικές αποθάρρυνσης της ανόδου των αξιών γης, καθώς επιβαρύνει το κόστος ζωής και οικονομικής δραστηριότητας.
10. Για τον ΕΝΦΙΑ, προωθούμε ολική κατάργησή του και αντικατάσταση με αθροιστική φορολογία πλούτου, με προοδευτικούς συντελεστές και με σημαντικό αφορολόγητο.

Ενίσχυση της εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους

Ιστορικά, τη θετικότερη σχέση με το περιβάλλον την έχουν κοινωνίες με περιορισμένες ανισότητες και ισχυρή κοινωνική συνοχή. Γι’ αυτό, οι πράσινες (και μωβ) προτάσεις δίνουν σημαντική έμφαση και σε:

11. Αύξηση Κατώτατου Μισθού, με αυτόματη αναπροσαρμογή ανά 6μηνο με βάση την εξέλιξη του διάμεσου εισοδήματος: ενδεικτικά, τώρα θα ήταν κοντά στα 850-900 ευρώ.
12. Καθολικό Εγγυημένο Εισόδημα στο 50% του κατώτατου μισθού: θα καλύπτει και όσους/ες δεν έχουν τα ένσημα που απαιτούνται σήμερα για το Επίδομα Ανεργίας, καθώς και όσους παραιτήθηκαν χωρίς απόλυση. Παράλληλα θα συνεχίζεται και μετά τους 12 μήνες, χωρίς όριο, ενώ θα διατηρείται και παράλληλα με μερική ή σποραδική απασχόληση, με περικοπή μόνο του αντίστοιχου ποσοστού.
12+1., καθώς ισχύει ήδη: Η ενέργεια από αιολικά και φωτοβολταϊκά, είναι σήμερα η μόνη που εξαιρείται τελείως από το Χρηματιστήριο Ενέργειας: ρυθμίζεται με μακροχρόνιες εγγυημένες τιμές, χαμηλότερες από αυτές που πληρώναμε πριν την κρίση. Βιώσιμη είναι πάντως μόνο με βιώσιμη χωροθέτηση. Παράλληλα επείγει και συνολική ριζική μεταρρύθμιση της αγοράς ενέργειας, ώστε να κλείσουν τελείως τα παράθυρα για παράλογα υψηλές τιμές, ανεξάρτητα από ενεργειακή πηγή.

Αν φθάσατε να διαβάζετε μέχρι εδώ, ίσως το αρχικό ερώτημα δεν ακούγεται πια τόσο παράλογο: ΝΑΙ, μπορούμε να έχουμε ένα νέο κλειδί και για την κοινωνική συνοχή, αν συνδέσουμε τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης με τις επείγουσες ανάγκες της κοινωνίας. Μέχρι στιγμής, πάντως, το Πράσινο & Μωβ είναι το μόνο που ανοίγει την κρίσιμη αυτή συζήτηση.