12 Νοεμβρίου 2020

Παρακολουθούμε με ιδιαίτερη ανησυχία την εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα, και έχουμε κατά καιρούς εκφράσει, ατομικά ο καθένας μας, τις απόψεις του για τη στρατηγική και τους στόχους. Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι οι υψηλές προσδοκίες, η αισιοδοξία και το κλίμα ευφορίας μετά το τέλος του πρώτου κύματος έχουν διαψευσθεί πλήρως. Η αποτυχία των μέτρων που ελήφθησαν το προηγούμενο διάστημα και οι σπασμωδικές αναθεωρήσεις αποφάσεων πριν καν εφαρμοστούν ή πριν αναλυθεί το αποτέλεσμά τους είναι απόδειξη ότι υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο για την στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί. Μια στρατηγική που οφείλει ΠΑΝΤΑ να αναλύει τόσο τα δυνητικά οφέλη όσο και τις αρνητικές επιπτώσεις των μέτρων. Αρνητικές επιπτώσεις που δεν αφορούν μόνο τη νόσο COVID-19 αλλά την υγεία του πληθυσμού στο σύνολό της (κοινωνική, ψυχική και σωματική ευεξία), συμπεριλαμβανομένων και πολλών άλλων νοσημάτων πέρα από τη νόσο COVID-19.

Δεν είναι όμως τώρα η ώρα για στείρα κριτική και απόδοση ευθυνών. Αντιθέτως, σήμερα είναι ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη για στοχευμένες, εξειδικευμένες δράσεις. Δράση δεν μπορεί είναι μόνο το οριζόντιο και καθολικό lockdown, που έχει καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει οριστικά αλλά μόνο να παρατείνει το πρόβλημα. Οφείλουμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο των επαναλαμβανόμενων περιόδων απομόνωσης και οριζόντιας καραντίνας υγιών και ασθενών. Η επιστημονική κοινότητα αλλά και οι αρχές θα πρέπει επιτέλους να είναι ειλικρινείς προς την κοινωνία, να μην δημιουργούν υπερβολικές και μη-ρεαλιστικές προσδοκίες, και να αναλάβουν με θάρρος τις ευθύνες για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες στη διαχείριση της πανδημίας.

Η εμπειρία από χώρες με καταστροφικό πρώτο επιδημικό κύμα κατέδειξε ξεκάθαρα πως ο αγώνας για τον περιορισμό της πανδημίας δεν κερδίζεται μέσα στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ. Αντιθέτως, είναι καθοριστικό να προληφθεί η πίεση στα νοσοκομεία με ένα οργανωμένο σχέδιο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και κοινοτικής υγείας. Στα πλαίσια αυτά, καταθέτουμε τις ακόλουθες προτάσεις που έχουμε επισημάνει εδώ και μήνες αλλά που τώρα είναι ακόμη μεγαλύτερη η ανάγκη ταχύτατης υλοποίησής τους.

1. Άμεση ενεργοποίηση και στήριξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, τόσο σε κρατικό επίπεδο (κέντρα υγείας, ΠΕΔΥ, περιφερειακά ιατρεία) όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο (ιδιώτες ιατροί συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ). Οφείλουμε να διδαχθούμε από τα λάθη και τις καταστροφές του πρώτου κύματος σε άλλες χώρες. Όπως εύστοχα παρατήρησαν σε δημοσίευσή τους Ιταλοί επιστήμονες από το Μάρτιο, πρέπει να κρατήσουμε τους προσβεβλημένους από τον ιό εκτός νοσοκομείων και να εμποδίσουμε την προσβολή ευαίσθητων ομάδων. Απαιτείται λοιπόν στρατηγική πρωτοβάθμιας και κοινοτικής υγείας, που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της πανδημίας.

2. Άμεση απεμπλοκή των νοσοκομείων από την δειγματοληψία, τον διαγνωστικό έλεγχο και την αντιμετώπιση ατόμων προσβεβλημένων με SARS-CoV-2 που δεν χρήζουν νοσοκομειακής φροντίδας. Είναι αδιανόητο να εξαντλούνται νοσοκομειακοί πόροι και προσωπικό σε διαδικασίες που δεν θα έπρεπε να πραγματοποιούνται σε νοσοκομεία.

3. Άμεση συνεργασία μεταξύ ΕΟΔΥ και Ιατρικών Συλλόγων για τη δημιουργία πρωτοκόλλων αντιμετώπισης και παρακολούθησης ασθενών με COVID-19 που δεν χρήζουν νοσηλείας. Για αυτούς τους ασθενείς, την αντιμετώπιση πρέπει να αναλαμβάνει η δημόσια πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και οι ιδιώτες ιατροί. Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο θα ελαττωθεί η πίεση στα νοσοκομεία αλλά θα διαγνωσθούν άμεσα οι ασθενείς που εξελίσσουν σοβαρή νόσο ώστε να παραπεμφθούν έγκαιρα για νοσοκομειακή φροντίδα.

4. Άμεση νομοθέτηση της δωρεάν συνταγογράφησης και πλήρους αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ του διαγνωστικού ελέγχου (μοριακά τεστ και rapid test αντιγόνων/αντισωμάτων) για όλους, και αποζημίωση των ιδιωτών ιατρών για την παρακολούθηση και αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19. Δεν θα κουραστούμε να υπενθυμίζουμε ότι τα μοριακά tests αποτελούν βασικό πυλώνα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, παρόλο που στη χώρα μας έχουν κατά καιρούς υποτιμηθεί και απαξιωθεί. Προκαλεί τουλάχιστον έκπληξη ότι ο διαγνωστικός έλεγχος δεν αποζημιώνεται, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αφόρητη πίεση στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα υγείας που γίνονται έτσι κέντρα δειγματοληψίας και διαγνωστικού ελέγχου.

5. Άμεση από-ποινικοποίηση της μετάδοσης του ιού. Εκτός από το γεγονός ότι αποτελεί ακραίο και αναχρονιστικό μέτρο, είναι αδιανόητο, πρωτοφανές και προσβλητικό οι ιδιώτες ιατροί να εργάζονται υπό τη δαμόκλειο σπάθη πιθανών ποινικών ευθυνών σε περίπτωση μετάδοσης του ιού μέσα στο ιατρείο τους ή κατά την παροχή των υπηρεσιών τους προς τους πολίτες.

6. Άμεση αποκέντρωση του διαγνωστικού ελέγχου και της ιχνηλάτησης, με δημιουργία δικτύου εργαστηρίων και ομάδων ιχνηλάτησης σε επίπεδο Περιφέρειας και Νομού. Μόνο έτσι θα επιτευχθεί ταχύτατη και έγκαιρη διάγνωση, ιχνηλάτηση και απομόνωση των θετικών στον ιό. Στήριξη των Διευθύνσεων Υγείας των Περιφερειών

7. Άμεσος σχεδιασμός τυχαιοποιημένων ή αντιπροσωπευτικών δειγματοληψιών με συγκεκριμένα επιδημιολογικά πλάνα, χρησιμοποιώντας rapid tests αντιγόνου, σε τακτά χρονικά διαστήματα και σε κάθε νομό της χώρας, ώστε να παρακολουθείται συστηματικά η επιδημιολογική εικόνα και να λαμβάνονται έγκαιρα και στοχευμένα μέτρα σε τοπικό επίπεδο. Πρέπει να σταματήσει άμεσα η σπατάλη πόρων σε τυφλές και ανούσιες δειγματοληψίες που έχουν μόνο κοινωνική προσφορά αλλά δεν προσφέρουν καμία επιδημιολογική πληροφορία και δημιουργούν ψευδείς εντυπώσεις και παραπληροφόρηση.

8. Άμεση δημιουργία ξεκάθαρου και ολοκληρωμένου πλάνου για την ταχύτατη άρση του οριζόντιου και καθολικού lockdown. Το lockdown έχει δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό, τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές, ψυχικές και σωματικές. Οι συνέπειες αυτές αφορούν κυρίως νεότερες ηλικίες και παραγωγικά κομμάτια του πληθυσμού που έχουν μικρότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν σοβαρή νόσο COVID-19όμως αλλά θα αντιμετωπίσουν, ίσως για μεγάλο χρονικό διάστημα, τις επιπτώσεις των μέτρων. Αποτελεί καταστρατήγηση βασικών αρχών Δημόσιας Υγείας να λαμβάνονται αποφάσεις για μέτρα με βάση μόνο τα δυνητικά (αλλά καθόλου βέβαια σε βάθος χρόνου, όπως μας δίδαξε το πρώτο επιδημικό κύμα) οφέλη για τη νόσο COVID-19, αλλά να αγνοούνται πλήρως οι επιπτώσεις σε άλλα νοσήματα ή οι οικονομικές, κοινωνικές, ψυχικές και σωματικές επιπτώσεις στη μεγάλη μάζα υγιών ανθρώπων που έχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο από τον ιό.

Τα ανωτέρω μέτρα πρέπει να συνδυαστούν με άλλες παρεμβάσεις (που δεν αναλύονται λεπτομερώς εδώ) όπως μέτρα περιορισμού του συγχρωτισμού σε μέσα μεταφοράς και σχολεία. Για τα δημοτικά σχολεία όμως, είναι κρίσιμο να παραμείνουν ανοιχτά, με κάθε θυσία. Τα παιδιά, ιδιαίτερα αυτής της ηλικίας, θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα. Τέλος, τονίζουμε για μια ακόμη φορά την ανάγκη δημοσιοποίησης όλων των επιδημιολογικών δεδομένων που φαίνεται πως έχει συλλέξει ο ΕΟΔΥ. Σήμερα βιώνουμε ουσιαστικά τον αποκλεισμό της ευρύτερης επιστημονικής κοινότητας από την πρόσβαση, αξιολόγηση και ανάλυση των δεδομένων της πανδημίας.

Εν αναμονή ενός αποτελεσματικού εμβολίου, και με δεδομένη την αβεβαιότητα τόσο για το μέγεθος και τη χρονική διάρκεια της αποτελεσματικότητάς του σε πραγματικές συνθήκες όσο και για το χρονοδιάγραμμα κάλυψης μεγάλου μέρους του πληθυσμού, θεωρούμε στρατηγικό το ρόλο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και της κοινοτικής υγείας. Είμαστε βέβαιοι ότι η δημόσια πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και οι ιδιώτες ιατροί θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και θα εκπληρώσουν στο ακέραιο την υποχρέωσή τους να συμβάλλουν καταλυτικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, δεν περισσεύει κανείς, δεν υπάρχει περιθώριο για καθυστερήσεις και αποκλεισμούς, και πρέπει όλοι να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Οι υπογράφοντες (αλφαβητικά)

Απόστολος Βανταράκης, PhD Καθηγητής Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

Δημήτρης Κουρέτας, PhD Καθηγητής Τμήμα Βιοχημείας – Βιοτεχνολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Μιχάλης Λεοτσινίδης, PhD Καθηγητής Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

Κωνσταντίνος Πουλάς, PhD Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Ανοσολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών

Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, MD, MPH Ερευνητής Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Ανοσολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών