Το νέο ευρωπαϊκό Σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία
του Γιώργου Κανέλλη
Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30 Μαρτίου ανοίγει μια πολύ θετική προοπτική για όλα εκείνα που συγκροτούν το όραμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας: διατήρηση πόρων για τις επόμενες γενιές, ενεργειακή εξοικονόμηση, επομένως και ανεξαρτησία, αύξηση των ευκαιριών για εργασία, μείωση των απορριμμάτων, επισκευασιμότητα, επομένως όφελος στο περιβάλλον και τον καταναλωτή.
Είναι μια νομοθεσία, που παρά τις ελλείψεις και ατέλειές της, επιβεβαιώνει την πρωτοπορία της ευρύτερης πατρίδας μας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο στην αναζήτηση και μετατροπή σε δεσμευτική νομοθεσία βιώσιμων μεθόδων παραγωγής και κατανάλωσης αλλά και την εδραίωσή της ως του καλύτερου διαθέσιμου διεθνούς παραδείγματος.
Όλα αυτά, υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων μετά την απρόκλητη επίθεση του αυταρχικού ρωσικού καθεστώτος στην Ουκρανία, μια ευρωπαϊκή χώρα της οποίας το δημοκρατικό παράδειγμα και προσανατολισμός θεωρήθηκαν θανάσιμα επικίνδυνο παράδειγμα για αυτό, αποκτούν μια δραματικά αυξημένη σημασία. Η συμφιλίωση με τη φύση και ο διαγενεακός σεβασμός των φυσικών πόρων, ιδέες ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του πλανήτη, προωθούνται πρωτοποριακά, για μια ακόμη φορά από την Ευρώπη.
Το σχέδιο περιλαμβάνει κανόνες σχεδόν για όλα τα υλικά αγαθά και προϊόντα που κυκλοφορούν στην επικράτειά της ώστε να γίνουν «πιο φιλικά προς το περιβάλλον, κυκλικά και ενεργειακά αποδοτικά καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, από το στάδιο του σχεδιασμού έως την καθημερινή χρήση, την αναπροσαρμογή, και το τέλος του κύκλου ζωής τους».
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωσή της, η Επιτροπή παρουσίασε επίσης την 30ή Μαρτίου μια νέα στρατηγική ειδικά για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, ώστε να καταστούν πιο ανθεκτικά, επισκευάσιμα, επαναχρησιμοποιήσιμα και ανακυκλώσιμα, με σκοπό να αντιμετωπιστούν η γρήγορη μόδα, τα αυξανόμενα απόβλητα κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και η πρακτική της καταστροφής των μη πωληθέντων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, καθώς και να διασφαλιστεί ότι η παραγωγή τους πραγματοποιείται με πλήρη σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Η τρίτη πρόταση, που ανακοινώθηκε, αποσκοπεί στην τόνωση της εσωτερικής αγοράς δομικών προϊόντων και στη διασφάλιση ότι το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο είναι κατάλληλο για να επιτευχθούν και σε ότι αφορά το δομημένο περιβάλλον οι ευρωπαϊκοί στόχοι για τη βιωσιμότητα και το κλίμα.
H Επιτροπή ενέκρινε επίσης πρόγραμμα εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και την ενεργειακή επισήμανση για την περίοδο 2022-2024, το οποίο θα καλύπτει νέα προϊόντα που σχετίζονται με την ενέργεια, θα επικαιροποιήσει και θα αυξήσει το επίπεδο φιλοδοξίας για τα προϊόντα που υπόκεινται σε ρύθμιση, ως μεταβατικό μέτρο έως ότου τεθεί σε ισχύ ο νέος κανονισμός. Αυτό αφορά κυρίως τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης (έξυπνα τηλέφωνα, τάμπλετ, ηλιακούς συλλέκτες) — την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή αποβλήτων.
Τέλος, η δέσμη περιλαμβάνει πρόταση σχετικά με νέους κανόνες για την ενδυνάμωση των καταναλωτών στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, ώστε οι καταναλωτές να είναι καλύτερα ενημερωμένοι σχετικά με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα των προϊόντων και να προστατεύονται καλύτερα από την προβολή παραπλανητικής οικολογικής ταυτότητας (green washing).
Η κριτική που γίνεται από ενώσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων όπως το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, αφορά, όπως και σε άλλες προηγούμενες περιπτώσεις στην επισήμανση ότι χρειάζονται πολλά ακόμη να γίνουν για μια ελέγξιμη και γενική εφαρμογή των νέων μέτρων σχετικά με τον βιώσιμο σχεδιασμό των προϊόντων, με δεδομένη την απροθυμία των παραγωγών για γρήγορες προσαρμογές. Υπογραμμίζουν επίσης την ανάγκη δεσμευτικών χρονοδιαγραμμάτων για την εφαρμογή των μέτρων για φιλικότερα από πλευράς ανθρακικού αποτυπώματος δομικά υλικά και ζητούν τολμηρότερα μέτρα ώστε να μην αποκτούν «οικολογικά διαπιστευτήρια» εταιρίες που μόνο φαινομενικά προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της κλιματικής βιωσιμότητας, κυρίως διαφάνεια. Δεν παρέχεις δημόσια στοιχεία, τίθεσαι εκτός αγοράς, είναι η αρχή που οι οργανώσεις ζητούν να εφαρμοστεί, ώστε να ενισχυθεί αποτελεσματικά η θέση του καταναλωτή.
Συνολικά πάντως η Ευρώπη ανοίγει έναν σαφώς πλατύτερο δρόμο τόσο για τη διατήρηση της πρωτοπορίας της στην εφαρμογή βιώσιμων μεθόδων και πρακτικών όσο και στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας της όσον αφορά την προμήθεια φυσικών πόρων.
Photo by John Cameron on Unsplash