Το μέλλον του ΟΗΕ: Ώρα να δούμε τη μεγάλη εικόνα και να δράσουμε για μια δημοκρατική μεταρρύθμιση
Ο ΟΗΕ δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και δημιούργησε ελπίδες για διεθνή σνεργασία. Είναι ένα τολμηρό πείραμα στην ιστορία της ανθρωπότητας για να αντιμετωιστούν τα παγκόσμια προβλήματα μέσα από τη συνεργασία. Από την κλιματική κρίση μέχρι την πανδημία Covid-19, οι προκλήσεις της εποχής μας δεν περιορίζονται από τα εθνικά σύνορα – είναι παγκόσμιες. Πρέπει λοιπόν να είναι και η απάντησή μας σε αυτές τις κρίσεις να είναι παγκόσμιες.
Όταν ο ΟΗΕ αναδύθηκε από τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αντιπροσώπευε ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός στον τρόπο παγκόσμια και σε κάποιο βαθμό δημοκρατική διακυβέρνησης της ανθρωπότητας, κυρίως μέσα από τη Γενική Συνέλευση. Έχει παίξει σημαντικό ρόλο σην ανταπόκριση σε ανθρωπιστικές και στην προσφυγική κρίση, στα θέματα της κλιματικής κρίσης και της ανάγκης αντιμετώπισης της οικολογικής έκτακτης ανάγκης, αλλά και του πυρηνικού αφοπλισμού – και προσφάτως στην Συνθήκη Απαγόρευσης των Πυρηνικών Όπλων.
Όμως υπάρχουν σαφή προβλήματα, αδυναμίες, κραυγαλέα αναντιστοιχία με ις σημερινές ανάγκες αλλά και εμπόδια που προκύπτουν από τον τρόπο που επιλέχθηκε τότε να διαμορφώνονται οι ισορροπίες, για παράδειγμα το θέμα των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας και του βέτο που έχουν ως προνόμιο οι μεγάλες δυνάμεις που συμμετέχουν εκεί.
Εδώ και καιρό ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών A. Guterres έχει αναδείξει πολλά από τα θέματα που απασχολούν και οργανώνει μια μεγάλη παγκόσμια διαβούλευση για να συγκεντρώσει τις απόψεις των πολιτών σχετικά με το πώς θα βελτιώσει τη λειτουργία του ο ΟΗΕ.
Η διαβούλευση αυτή ολοκληρώνεται σε μερικές μέρες. Πολλοί φορείς και κινήματα πολιτών σε όλο τον πλανήτη προκαλούν τους πολίτες να συμμετάσχουν ή οργανώνουν δικές τους έρευνες (όπως το Αvaaz) για αποτελέσματα θα υποβληθούν επίσημα στη διαδικασία μεταρρύθμισης του ΟΗΕ! Με τα παγκόσμια προβλήματα να απειλούν πλέον την ίδια την επιβίωση της ανθρωπότητας, χρειάζεται μια ισχυρή παγκόσμια δημοκρατική διακυβέρνηση, γιατί χωρίς δεσμεύσεις και αποφασιστική δράση είναι αδύνατο, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Μπορεί πολλοί να αντιμετωπίζουν με θεωρίες συνωμοσίας ή με υπεραπλοϊκές αντιλήψεις όλα αυτά τα θέματα που είναι προφανώς σύνθετα (πχ ο Τραμπ προσπάθησε συστηματικά να υποβαθμίσει το ρόλο του ΟΗΕ αλλά και γενικότερα την ανάγκη συνεννόησης και από κοινού επίλυσης των παγκόσμιων προβλημάτων, ενώ θεωρίες συνωμοσίας φοβούνται τον “έλεγχο” πάνω στις κοινωνίες από υπερεθνικά σχήματα, παρά το γεγονός ότι οι παρακολουθήσεις ή ο έλεγχος επιβάλλονται από εθνικά ή ιδιωτικά σχήματα και όχι από υπηρεσίες του ΟΗΕ!!!).
Υπάρχουν απλά πράγματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, όπως η μεταρρύθμιση της λήψης αποφάσεων και η εξασφάλιση μεγαλύτερου ρόλου για τους πολίτες να προτείνουν πολιτικές και να συμμετέχουν στην εκλογή του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Για παράδειγμα η Συνθήκη Απαγόρευσης των Πυρηνικών Όπλων ήταν το αποτέλεσμα μιας καταπληκτικής συνεργασίας της κοινωνίας των πολιτών με ορισμένα κράτη μέλη και την ενεργήυποστήριξη υπηρεσιών του ΟΗΕ.
Στην έκθεσή του, ο ΓΓ του ΟΗΕ προτείνει Σύνοδο Κορυφής για το Μέλλον προκειμένου να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι, η οποία θα «σφυρηλατήσει μια νέα παγκόσμια συναίνεση σχετικά με το πώς θα είναι το μέλλον μας και πώς μπορούμε να το διασφαλίσουμε». Η Σύνοδος Κορυφής θα ασχοληθεί με τα αιώνια ζητήματα της ειρήνης και της ασφάλειας, θέτοντας μια «Νέα Ατζέντα για την Ειρήνη», με περισσότερες επενδύσεις για την οικοδόμηση της ειρήνης, υποστήριξη για την πρόληψη περιφερειακών συγκρούσεων, μείωση στρατηγικών κινδύνων όπως τα πυρηνικά όπλα και ο κυβερνοπόλεμος – και διάλογο για στο διάστημα για να διασφαλιστεί ότι χρησιμοποιείται ειρηνικά και βιώσιμα. Η εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο θα καλυφθεί επίσης στη Σύνοδο Κορυφής, σε ένα Παγκόσμιο Ψηφιακό Σύμφωνο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι νέες τεχνολογίες αποτελούν δύναμη για το καλό. Άλλα κομμάτια θα περιλαμβάνουν την ειρηνική και βιώσιμη χρήση του διαστήματος και τη διαχείριση μελλοντικών κρίσεων και κρίσεων. Η Σύνοδος Κορυφής, είπε ο κ. Γκουτέρες, θα πρέπει να λάβει υπόψη το σημερινό πιο σύνθετο πλαίσιο για την παγκόσμια διακυβέρνηση. Στόχος μας πρέπει να είναι μια πιο περιεκτική και δικτυωμένη πολυμερής προσέγγιση, να περιηγηθούμε σε αυτό το περίπλοκο τοπίο και να προωθήσουμε αποτελεσματικές λύσεις.
Εκτός από τη Σύνοδο Κορυφής του Μέλλοντος, η έκθεση προτείνει διετείς συναντήσεις υψηλού επιπέδου σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, μεταξύ της G20, της ECOSOC, των επικεφαλής των Διεθνών Χρηματοπιστωτικών Οργανισμών και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, με στόχο τη δημιουργία μια πιο βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς και ανθεκτική παγκόσμια οικονομία.
Η έκθεση ζητά επίσης καλύτερες εταιρικές σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεων, των πολυμερών οργανισμών, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών. και μια πλατφόρμα έκτακτης ανάγκης για καλύτερη προετοιμασία για παγκόσμιες κρίσεις, με ισχυρότερη παγκόσμια ασφάλεια υγείας. Ένα παράδειγμα είναι η δημιουργία ενός Futures Lab, το οποίο θα συνεργάζεται με εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα, για την έκδοση τακτικών εκθέσεων σχετικά με τις μεγάλες τάσεις και τους καταστροφικούς κινδύνους. Επιπλέον, προτείνονται μέτρα για την εκπαίδευση, την κατάρτιση δεξιοτήτων και τη δια βίου μάθηση, συμπεριλαμβανομένης μιας Συνόδου Κορυφής για την Εκπαίδευση που έχει προγραμματιστεί για το 2022, για την αντιμετώπιση της μαθησιακής κρίσης και τη διεύρυνση των ευκαιριών και της ελπίδας για τα 1,8 δισεκατομμύρια νέους στον κόσμο, καθώς και μια Παγκόσμια Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής. που θα οργανωθεί το 2025, το οποίο θα συντονίζει τις διεθνείς προσπάθειες για τη δημιουργία ειρηνικών, ασφαλών κοινωνιών βασισμένων στα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια για όλους.
Αυτές οι συναντήσεις θα συντονίζουν τις προσπάθειες για τη δημιουργία περιεκτικών και βιώσιμων πολιτικών που επιτρέπουν στις χώρες να προσφέρουν βασικές υπηρεσίες και κοινωνική προστασία στους πολίτες τους. «Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει ποτέ ξανά να βρεθούν αντιμέτωποι με την επιλογή μεταξύ εξυπηρέτησης του λαού τους ή εξυπηρέτησης του χρέους τους», είπε ο κ. Γκουτέρες.
Για να υπάρξει δημοκρατική μεταρρύθμιση του ΟΗΕ χρειάζεται να δυναμώσει η φωνή της κοινωνίας των πολιτών που φτάνει στον διεθνή αυτό οργανισμό. Οι δομές του πρέπει να μεταρρυθμιστούν και να είναι πολύ πιο αποτελεσματικές σε θέματα βιωσιμότητας, προστασίας του κλίματος, αντιμετώπισης της οικολογικής κρίσης, σεβασμού στην πράξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφοπλισμού, εκδημοκρατισμού, μείωσης των ανισοτήτων κ.ά.
Το μήνυμα πολλών κινημάτων είναι: “Τώρα έχουμε την ευκαιρία να βοηθήσουμε στη διαμόρφωση του μέλλοντος αυτού του κρίσιμου οργανισμού – ας την αδράξουμε!”