Καταστροφική φορολογική κούρσα για τους υπερπλούσιους / Μελέτη: Μονακοποίηση της Ευρώπης
Μόλις στις 22 Νοεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Φορολογικό Παρατηρητήριο δημοσίευσε μια νέα μελέτη για το φορολογικό ντάμπινγκ στην ΕΕ. Όλο και περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ διεκδικούν φόρο εισοδήματος από πλούσιους πολίτες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες: Από το 1995 έως σήμερα, ο αριθμός των ειδικών φορολογικών ρυθμίσεων για τους υπερπλούσιους και τους συνταξιούχους έχει υπερπενταπλασιαστεί, από 5 σε 28. Σύμφωνα με τη μελέτη, τους πιο επιβλαβείς ειδικούς κανονισμούς έχουν η Ιταλία, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία. Η μελέτη επιβεβαιώνει πολλά από τα στοιχεία που είχε δημοσιοποιήσει ανάλογη μελέτη που διεξήχθη από τους Πράσινους στο Ευρωκοινοβούλιο το 2019.
Οι χώρες διαμορφώνουν προνόμια, μειώνουν τους φόρους, η διασφαλίζουν την διατήρησή τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα που στοχεύουν πολύ πλούσιους ιδιώτες ή άτομα που δεν έχουν καμία οικονομική δραστηριότητα στη χώρα. Συντηρητικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι αυτή η προνομιακή μεταχείριση προκαλεί φορολογικές απώλειες 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως προς όφελος των πλουσίων στην ΕΕ. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, το ποσό αυτό αντιστοιχεί στον ετήσιο προϋπολογισμό του προγράμματος Erasmus.
Αυτές οι φορολογικές ρυθμίσεις σχεδιάζονται για μια πλούσια μειοψηφία: επί του παρόντος ο αριθμός των δικαιούχων είναι περίπου 200.000 και μόνο μερικές εκατοντάδες επωφελούνται από κάποια προνομιακή μεταχείριση. Σημαντική μείωση φόρων και ειδικά προνόμια για πολυεθνικές επιχειρήσεις εφαρμόζουν ορισμένες χώρες, με την Κύπρο και τη Μάλτα να είναι οι πιο “γενναιόδωρες” μεταξύ των Κρατών Μελών της ΕΕ.
Οι στατιστικές για τα φορολογικά έσοδα της ΕΕ δείχνουν, διαπιστώνει η μελέτη, ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός στην ΕΕ δεν συνέπεσε με γενική μείωση της φορολογίας ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 1995 και μετά. Αντίθετα, φαίνεται να υπάρχει μια τάση μετατόπισης της φορολογικής επιβάρυνσης εισοδημάτων κεφαλαίου στην κατανάλωση, με σημαντικά αναδιανεμητικές επιπτώσεις σε βάρος των πολλών.
Οι νέοι κάτοικοι επωφελούνται συχνά από τη χαμηλότερη φορολογία στο εισόδημα από συντάξεις εξωτερικού. Ο κύριος στόχος μερικών χωρών είναι να προσελκύσουν καταναλωτές με μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη από τον μέσο πληθυσμό. Παράδειγμα αυτού του τύπου καθεστώτος είναι η συνολική απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος των συντάξεων γήρατος που χορηγήθηκε το 2009 από την Πορτογαλία σε συνταξιούχους που εγκαταστάθηκαν πρόσφατα στη χώρα. Αυτό το σχέδιο αναμορφώθηκε το 2020, με αύξηση του φορολογικού συντελεστή από 0% σε 10%.
Εκτός από αυτές τις διαφορές, τα προτιμησιακά καθεστώτα χρησιμοποιούν διάφορα υπάρχοντα εργαλεία για τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, όπως εφάπαξ φόρος, ενιαίος φορολογικός συντελεστής, διαφορετικά κλιμάκια φόρου εισοδήματος που ισχύουν μόνο για νέους φορολογούμενους, απαλλαγή από τμήματα φορολογητέου εισοδήματος και διάφορες εκπτώσεις. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένα καθεστώτα εμφανίζουν μια μη αμελητέα τάση μίμησης. Το ιταλικό σύστημα HNWI του 2017 μιμήθηκε η Ελλάδα το 2019. Τα συνταξιοδοτικά προγράμματα εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στην Πορτογαλία το 2009 και στη Μάλτα το 2011, ακολούθησε η Κύπρος το 2015, η Ιταλία το 2019 και η Ελλάδα το 2020 (της οποίας το καθεστώς διαμορφώνεται στενά στο πρότυπο του ιταλικού). Η αυξανόμενη δυναμική στη θέσπιση αυτών των συστημάτων εντείνει τον φορολογικό ανταγωνισμό.
Καθώς οι πολυεθνικές επιχειρήσεις είναι σε θέση να εκμεταλλεύονται ευκολότερα τις διαφορές στα φορολογικά συστήματα των κρατών μελών, τείνουν να πληρώνουν χαμηλότερους πραγματικούς φορολογικούς συντελεστές κατά μέσο όρο από τις αμιγώς εγχώριες εταιρείες. Τα συγκεντρωτικά δεδομένα ανά χώρα αναφοράς υποδηλώνουν ότι οι θυγατρικές των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών έχουν πληρώσει κατά μέσο όρο λιγότερο από το 20% των κερδών τους στα περισσότερα κράτη μέλη το 2016 και το 2017. Σε 8 κράτη μέλη, ο μέσος όρος του φόρου για τις θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων υπολογίστηκε ακόμη και κάτω από 10% για το 2016 και το 2017.
Η γενική δυναμική του φορολογικού ανταγωνισμού αυξάνει τους δυνητικούς κινδύνους για την Ευρωπαϊκή Ένωση:
• Δημόσια οικονομικά: Ο φορολογικός ανταγωνισμός ωθεί τις εθνικές κυβερνήσεις να θεσπίσουν φορολογικούς συντελεστές και καθεστώτα που δεν αντιστοιχούν στο επίπεδο φορολογίας που άλλως εφαρμόζεται σε εναρμονισμένο σενάριο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερη παροχή δημόσιων υπηρεσιών ή να θέσει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών αυξάνοντας το δημόσιο έλλειμμα.
• Κοινωνική δικαιοσύνη: Οι φορολογικές περικοπές σπάνια είναι ομοιόμορφες σε όλους τους τομείς, τις κατηγορίες και τους τύπους εισοδήματος.
– Φόροι: Ο ανταγωνισμός δελεάζει τις κυβερνήσεις να αποδεχθούν σχετικές αυξήσεις στη φορολογική επιβάρυνση για τους λιγότερο μετακινούμενους και τις λιγότερο ελαστικές κατηγορίες της φορολογικής βάσης όπως η κατανάλωση ή οι μισθοί και τα ημερομίσθια εργαζομένων που δεν κινούνται σε διάφορες χώρες.
• Πολιτική συνοχή: Η απουσία φορολογικής εναρμόνισης μετά τη δημιουργία κοινής αγοράς τείνει να ευνοεί την καθοδική σύγκλιση στον τομέα της φορολογίας, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως πιθανή αδυναμία στην πολιτική οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιλαμβανόμενοι άλλα κράτη μέλη ως ανταγωνιστές παρά ως εταίρους σε ένα έργο κοινής ευημερίας μπορεί να ενισχύσουν τον ευρωσκεπτικισμό μεταξύ των πολιτών.
Η κοινοβουλευτική ομάδα των Πρασίνων είχε ήδη παρουσιάσει μελέτη για το θέμα το 2019 και έτσι έθεσε το θέμα.
Ο Sven Giegold, εκπρόσωπος της οικονομικής πολιτικής της Ομάδας των Πρασίνων / EFA στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εξηγεί:
«Στην Ευρώπη υπάρχει καταστροφικός φορολογικός ανταγωνισμός για τους πολύ πλούσιους. Το φορολογικό ντάμπινγκ των κρατών έχει επεκταθεί έτσι από το εισόδημα κεφαλαίου στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων των πλουσίων και των συνταξιούχων. Βιώνουμε μια Μονακοποίηση της Ευρώπης. Ο αριθμός των μοντέλων φοροαποφυγής για τους υπερπλούσιους έχει υπερπενταπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις για λίγους υπερπλούσιους επιβαρύνουν 450 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ. Συγκεκριμένα, χώρες όπως η Γερμανία, που δεν συμμετέχει στη φορολογική κούρσα για τους υπερπλούσιους, μένουν πίσω. Η Γερμανία έχει ήδη λάβει εθνικά αμυντικά μέτρα με φόρο εξόδου σε αποδεκτό επίπεδο. Η Ευρώπη θα πρέπει να σταματήσει τον επιζήμιο ανταγωνισμό με χαμηλότερη φορολόγηση των επιχειρήσεων αλλά και με απαλλαγές από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων. Χρειαζόμαστε ένα νέο πνεύμα φορολογικής συνεργασίας στην Ευρώπη για τη φορολογία εισοδήματος.
Για να αντιμετωπίσουμε τους καταστροφικούς κανόνες εξαίρεσης, χρειαζόμαστε μια μεταρρύθμιση του Κώδικα Δεοντολογίας της “Ομάδας για τη Φορολογία Επιχειρήσεων”. Η εντολή της Ομάδας θα πρέπει επειγόντως να επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει τη φορολογία εισοδήματος των πλουσίων. Μέχρι στιγμής υπήρξε έλλειψη ευρωπαϊκής συνεργασίας για να σταματήσει από κοινού αυτού του είδους η φορολογική ζημιά. Η νέα μελέτη δείχνει πόσο άξιζε τον κόπο να δημιουργηθεί το Ευρωπαϊκό Φορολογικό Παρατηρητήριο (ΣΣ δημιουργήθηκε μετά από πίεση των Πράσινων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).
Είναι σκανδαλώδες το γεγονός ότι αρκετές χώρες της ΕΕ δεν απάντησαν καθόλου ή εντελώς ανεπαρκώς όταν ρωτήθηκαν για δεδομένα. Η Κύπρος, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα και η Πορτογαλία δεν συνεργάστηκαν αποτελεσματικά με το Φορολογικό Παρατηρητήριο της ΕΕ. Από την άλλη, απάντησαν η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Σουηδία και η Μεγάλη Βρετανία».
Μελέτη από το Ευρωπαϊκό Φορολογικό Παρατηρητήριο: «New Forms of Tax Competition in the European Union: an Empirical Investigation» https://www.taxobservatory.eu/wp-content/uploads/2021/11/EUTAX-rapport-N3.pdf
Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Φορολογικής Πολιτικής ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2020: https://sven-giegold.de/europaeische-beobachtungsstelle-steuerpolitik/
Μελέτη από το 2019 για το φορολογικό ντάμπινγκ των υπερπλούσιων: «Ανταγωνισμός για τους πλούσιους» https://sven-giegold.de/steuerdumping-superreich-beenden/