Προστασία του Πλατωνιού στη Ρόδο μετά την πυρκαγιά, κείμενο του Δημήτριου Ε. Μπακαλούδη
Καθηγητή Οικολογίας και Διαχείρισης Άγριας Πανίδας, Α.Π.Θ.

Στο Εργαστήριο Άγριας Πανίδας του Τμήματος Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ. εκπονείται διδακτορική διατριβή για την οικολογία και διαχείριση του Πλατωνιού (Dama dama) στο νησί της Ρόδου από το 2018.

Στην εν λόγω διατριβή εκτός από την εκτίμηση της αφθονίας και της κατανομής του (η οποία έχει ολοκληρωθεί τον περασμένο χρόνο [1, 2]) περιλαμβάνεται και η μελέτη των τροφικών συνηθειών του Πλατωνιού. Είναι η πρώτη έρευνα που στοχεύει στη μελέτη των τροφικών συνηθειών του είδους και στις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στις ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. σε γεωργικές καλλιέργειες).

Μια βασική επισήμανση είναι ότι στη Ρόδο απαντάται μόνο το Πλατώνι κι όχι το Ελάφι (Cervus elaphus), όπως λανθασμένα αναφέρεται. Η λανθασμένη αναγνώριση του είδους μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση διαφορετικών μέτρων διαχείρισης που δύνανται να αποκλίνουν από τη βιολογία του Πλατωνιού.

Σύμφωνα με τα πρώτα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από το πεδίο τα τελευταία 4 έτη, γνωρίζουμε ότι το Πλατώνι είναι καιροσκοπικό, φυτοφάγο είδος και κατεξοχήν «βοσκητής» (grazer), δηλαδή τρέφεται κυρίως με πόες, αγροστώδη, φύλλα, άνθη κτλ που προσλαμβάνει από το έδαφος. Ωστόσο, σε κρίσιμες περιόδους έλλειψης κατάλληλης τροφής ή σε συνθήκες έντονου ανταγωνισμού με οικόσιτα κτηνοτροφικά ζώα (πχ πρόβατα ή αίγες) είναι ικανό το Πλατώνι να γίνει «βλαστοφάγο» (browser), δηλαδή να τρέφεται με βλαστούς θάμνων ή χαμηλών δέντρων, με καρπούς, βελανίδια ή ακόμη σπανίως και με φλοιούς δέντρων [3]. Οι ημερήσιες απαιτήσεις ενός ατόμου κυμαίνονται περίπου σε 0,5-1,0 kg ξηρά τροφή.

Είναι είδος σχετικά απαιτητικό σε νερό, ιδιαίτερα την κρίσιμη περίοδο του θηλασμού, αλλά και την ξηροθερμική περίοδο του καλοκαιριού στη Ρόδο (από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο).

Το Πλατώνι είναι είδος που συναντάται στον οικότονο δάσους-ανοιχτών περιοχών (θαμνοτόπων, ποολίβαδων, γεωργικών καλλιεργειών). Δηλαδή, βρίσκει καταφύγιο και προστασία στα όρια του δάσους και τρέφεται στις γειτονικές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση.

Στην πυρόπληκτη περιοχή, συνυπάρχει μεγάλος αριθμός από κτηνοτροφικά ζώα (πρόβατα και αίγες) και σχετικά μέτριες προς χαμηλές πυκνότητες Πλατωνιού [2].

Τέλος, τα Πλατώνια αντιλαμβάνονται τη φωτιά και συνήθως απομακρύνονται πριν τη έλευσή της. Μπορεί όμως να εγκλωβιστούν σε θέσεις που είναι δύσκολη η διαφυγή τους και έτσι να πεθάνουν είτε από ασφυξία ή από την υψηλή θερμότητα.

Η επόμενη χρονική περίοδος είναι αρκετά κρίσιμη για τα Πλατώνια, επειδή αρχίζουν να συγκροτούνται χαρέμια και εισέρχονται στην νέα αναπαραγωγική περίοδο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, προκειμένου να συμβάλουμε στην αποτελεσματική προστασία του είδους και στην αποφυγή λανθασμένων πρακτικών που μπορεί να έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά, επιγραμματικά θα πρέπει να εφαρμόζονται από όσους επιθυμούν να βοηθήσουν τα παρακάτω:
1. το Πλατώνι τρέφεται και με κτηνοτροφικά φυτά, όπως το τριφύλλι, μηδική, σανό βρώμης ή κριθαριού
2. μόνο στις πυρόπληκτες εκτάσεις, η τροφή πρέπει να συνδυάζεται με την παροχή νερού και κάλυψης
3. η πρόσθετη τροφή και το νερό πρέπει να παρέχονται στις άκαυτες νησίδες βλάστησης ή στα όρια της καμένης-άκαυτης ζώνης
4. η πρόσθετη τροφή και το νερό, θα πρέπει να παρέχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα (ανά 10-15 ημέρες) για το επόμενο 2μηνο (μέχρι τα πρωτοβρόχια) και όχι εφάπαξ.
5. η τροφή θα πρέπει να διανέμεται όσο το δυνατό σε διαφορετικές θέσεις και μακριά από δρόμους ή οικισμούς ή γεωργικές εκτάσεις
6. οι θέσεις παροχής τροφής θα πρέπει να έχουν απόσταση μεγαλύτερη από 400-500 m μεταξύ τους
7. η παρεχόμενη ποσότητα τροφής δεν πρέπει να ξεπερνά τα 40-50 kg ανά θέση.

Πρέπει να αποφεύγεται η παροχή τροφής, όπως τα καρπούζια, καρότα, φρούτα, μποστανικά, λαχανικά και καρποί. Το Πλατώνι όπως και άλλα φυτοφάγα είδη μπορεί να εθιστεί σ’ αυτήν την τροφή, να τα συμπεριλάβει στο διαιτολόγιο του και στη συνέχεια να προκαλεί ζημιές στις γεωργικές καλλιέργειες.

Επίσης, η παροχή μεγάλων ποσοτήτων τροφής θα προκαλέσει συνωστισμό και θα προσελκύσει τα κτηνοτροφικά ζώα, τα οποία μπορεί να μεταδώσουν ασθένειες στα Πλατώνια ή και αντίστροφα. Όποιος προτίθεται να βοηθήσει στην παροχή τροφής ή νερού για το Πλατώνι, θα πρέπει να έρχεται σε συνεννόηση με τη Δασική Υπηρεσία της Ρόδου, η οποία είναι η καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία για την προστασία της άγριας πανίδας.

Δημήτριος Ε. Μπακαλούδης
Καθηγητής Οικολογίας και Διαχείρισης Άγριας Πανίδας, Α.Π.Θ.
Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε απο τον ΟΦΥΠΕΚΑ

Πηγές
1. Μπακαλούδης, Δ.Ε., Ε. Κοτσώνας, Κ. Παπαστεργίου, Γ. Παπαϊωάννου & Σ. Σαξώνη (2023) Εκτίμηση αφθονίας του Πλατωνιού (Dama dama) με διαφορετικές μεθόδους ανά τύπο ενδιαιτήματος και συνολικά για το νησί της Ρόδου. Παραδοτέο 1 για το έργο «Εκτίμηση των πληθυσμιακών δεδομένων του Πλατωνιού (Dama dama) στο νησί της Ρόδου. Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. – ΟΦΥΠΕΚΑ, 61 σελ.
2. Μπακαλούδης, Δ.Ε., Ε. Κοτσώνας, Κ. Παπαστεργίου, Σ. Σαξώνη &. Γ. Παπαϊωάννου (2023) Κατανομή του Πλατωνιού (Dama dama) στο νησί της Ρόδου. Παραδοτέο 2 για το έργο «Εκτίμηση των πληθυσμιακών δεδομένων του Πλατωνιού (Dama dama) στο νησί της Ρόδου». Τμήμα Δασολογίας & Φυσ. Περιβάλλοντος Α.Π.Θ. – ΟΦΥΠΕΚΑ, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα, 41 σελ.
3. Μπακαλούδης, Δ.Ε. (2008) Βιολογία Άγριας Πανίδας. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη, 412 σελ.