Πόσο βιώσιμο είναι το μοντέλο ανάπτυξης της Πάρου; Και τι συνέπειες έχουν η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη του νησιού και οι κλιματικές αλλαγές των τελευταίων ετών στον πρωτογενή του τομέα;
Τα νούμερα είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της πραγματικότητας. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας του Νοτίου Αιγαίου για την περίοδο 2014-2020 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις του νησιού ακολουθούν φθίνουσα πορεία τις τελευταίες δεκαετίες. Η συνολική έκταση ελαιοκαλλιέργειας στην Πάρο (μία από τις κατεξοχήν αγροτικές δραστηριότητες του νησιού) ήταν 6.232 στρέμματα το 2008, ενώ το 2013 είχε πέσει στα 4.085 στρέμματα Αντίστοιχα, η καλλιεργούμενη έκταση αμπελιών στο νησί το 2008 ήταν 7.005 στρέμματα, ενώ το 2013, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, ήταν 2.971 στρέμματα.
Παρόμοια και η εικόνα που εμφανίζει η ζωική παραγωγή του νησιού. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Κτηνιατρείου της Πάρου οι εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων στο νησί σήμερα ανέρχονται στις 118, ενώ πριν από μια δεκαετία ήταν 323. Ο συνολικός αριθμός των αιγοπροβάτων στο νησί σήμερα είναι 4.969, ενώ πριν από μια δεκαετία ήταν 9.253. Τέλος, ο συνολικός αριθμός εκμεταλλεύσεων βοοειδών στην Πάρο στις μέρες μας ανέρχεται στις 110, ενώ πριν από μια δεκαετία ήταν υπερδιπλάσιος (255).
Οι λόγοι για την διαρκώς συρρικνούμενη αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή (και τον διαρκώς μειούμενο αριθμό ανθρώπων που απασχολούνται στον πρωτογενή τομέα) είναι πολλοί και σύνθετοι.
Σύμφωνα με τον Κώστα Βιώνη, Παριανό μελισσοκόμο με μπόλικα χρόνια εμπειρίας στις πλάτες του, οι κοινωνικές και κλιματικές αλλαγές που συντελούνται ολόγυρά μας έχουν οδηγήσει στον μαρασμό του αγροτικού τομέα και στη στροφή των νέων προς τον τουρισμό. Η επέκταση των τουριστικών εκμεταλλεύσεων και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του περιβάλλοντος ασκούν ολοένα και μεγαλύτερες πιέσεις στη μελισσοκομία και γενικότερα στον πρωτογενή τομέα του νησιού. “Με τον χειμώνα να κρατάει λιγότερο διάστημα και τις περίοδούς ξηρασίας να εντείνονται, ο χρόνος που κρατάει η ανθοφορία συρρικνώνεται και η μελισσοκομική βλάστηση καταστρέφεται. Χωρίς ανθοφορία τα μελίσσια δεν μπορούν να αποδώσουν. Παλαιότερα «υπήρχαν νερά που ανάβλυζαν σε όλο το νησί, σήμερα υπάρχουν μόνο γεωτρήσεις» μας λέει ο Κώστας Βιώνης.
Παράλληλα, οι κλιματικές αλλαγές, όπως και η περιβαλλοντική υποβάθμιση, συνεπάγονται καινούργιες προκλήσεις για τον αγροτικό τομέα. Τα δέντρα καλούνται να προσαρμοστούν σε εκτεταμένες περιόδους ανομβρίας. «Παλαιότερα τέτοια εποχή μαζεύαμε θρούμπες από τα λιόδεντρα, τώρα τα δέντρα είναι μαραμένα, ακόμα και τα υπεραιωνόβια» επισημαίνει ο Κώστας Βιώνης. Επιπλέον, πολλά από τα οπωροφόρα δέντρα του νησιού παθαίνουν εγκαύματα στον καρπό και στα φύλλα από τις υψηλές θερμοκρασίες. Στο Μαράθι, αλλά και σε άλλα μέρη του νησιού, έχουν κάνει την εμφάνισή τους νέα είδη κουνουπιών (που μοιάζουν με σκνίπες) και οι ντόπιοι ονομάζουν «τίγρεις». Στις μέρες μας, όποτε πηγαίνει στα κτήματά του ο Κώστας Βιώνης για να μαζέψει ελιές ή να ποτίσει τα δέντρα του, φοράει μακριές ολόσωμες φόρμες για να προστατευτεί από τις αντίξοες κλιματολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες.
Και ενώ ο πρωτογενής τομέας συρρικνώνεται, ο τουρισμός στο νησί αναπτύσσεται κατά τρόπο άναρχο. Σύμφωνα με έρευνα της «Καθημερινής» («Πόσο χτίστηκαν οι Κυκλάδες μέσα σε πέντε χρόνια» που δημοσιεύτηκε στις 19/6/2023) «χωρίς προηγούμενο είναι η ανοικοδόµηση των Κυκλάδων την τελευταία πενταετία». Πρωταθλήτρια στον αριθμό των νέων αδειών είναι η Πάρος, με 1.101 σε μία πενταετία (το νησί βρίσκεται στην τρίτη θέση όσον αφορά τα τετραγωνικά μέτρα στα οποία αντιστοιχούν οι άδειες αυτές, ήτοι 281.094 τ.μ.). ‘Όπως επισημαίνει το συγκεκριμένο δημοσίευμα «τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόμενη οικιστική επιβάρυνση του νησιού, το οποίο το καλοκαίρι εμφανίζει φαινόμενα κορεσμού». Περισσότερες τουριστικές κατοικίες, χωρίς σωστό σχεδιασμό (που να λαμβάνει υπόψη τη φέρουσα ικανότητα του νησιού) συνεπάγεται μεγαλύτερο κυκλοφοριακό κομφούζιο στους δρόμους του νησιού, περισσότερα σκουπίδια και μεγαλύτερες πιέσεις στις υποδομές και τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Εν τέλει συνεπάγεται αλλοίωση του τοπίου που μέχρι πρότινος αποτελούσε το κύριο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Πάρου και των άλλων νησιών του Αιγαίου.
Όπως επισημαίνει ο Θάνος Παγώνης, αναπληρωτής καθηγητής στον τομέα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (στο δημοσίευμα της «Καθημερινής») «η ταχεία αλλοίωση των Κυκλάδων και ειδικότερα της Σαντορίνης, της Μυκόνου και της Πάρου πρέπει να σταματήσει εντελώς, γιατί έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Δεν λέμε κάτι νέο ή πρωτόγνωρο. Το Κάπρι της Ιταλίας έχει καταφέρει να κρατήσει τη φήμη του και τον υψηλού επιπέδου τουρισμό του επειδή υπάρχει πολύ μεγάλος έλεγχος της οικοδομικής δραστηριότητας από την Πολιτεία. Πρέπει, λοιπόν, να λάβουμε μέτρα περιορισμού της δόμησης μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός των νησιών. Ο οποίος με τη σειρά του δεν πρέπει να επαναλάβει τα λάθη των δεκαετιών του ’70 και του ’80. ‘Όμως, δεν αρκεί αυτό. Πρέπει παράλληλα να τεθούν ειδικοί όροι για το τουριστικό προϊόν, για το οποίο δεν υπάρχουν σήμερα σοβαροί περιορισμοί».
Είναι ανάγκη, έστω και στο 5, να τεθούν όρια στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Γενικότερα, πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη άλλες παραμέτρους, πέραν της οικονομικής μεγέθυνσης, όταν σχεδιάζουμε το μέλλον της Πάρου. Ας αναζητήσουμε και ας μιμηθούμε τις καλές πρακτικές που υπάρχουν στον τομέα σε άλλα μέρη του κόσμου. Ο χρόνος πιέζει.
Στις προσεχείς περιφερειακές εκλογές είμαι υποψήφιος στην εκλογική ενότητα της Πάρου με τον συνδυασμό «Νέα Εποχή στο Νότιο Αιγαίο» στο πλαίσιο της συνεργασίας της εν λόγω παράταξης με τον
#ΟικολογικόςΆνεμοςΝΑιγαίου για την περιφέρεια.
Greek Greens – Πολιτική Οικολογία:
Πράσινη Αυτοδιοίκηση!
Is another developmental model for Paros possible?
How sustainable is the developmental model of Paros? And what are the consequences of the rampant development of the island’s tourism sector as well as climate change on its primary sector?
The numbers speak for themselves. According to the Agricultural Development Plan that was developed by the South Aegean Region for the period 2014-2020, the island’s cultivated areas have been steadily decreasing in recent decades. The total area of olive cultivation on Paros (one of the island’s main agricultural activities) was 6,232 acres in 2008, while in 2013 it had fallen to 4,085 acres. Similarly, the cultivated area of vines on the island in 2008 was 7,005 acres, while in 2013, according to the data of OPEKEPE, it was 2,971 acres. It’s a similar story for the island’s animal production. According to the latest figures issued by the Veterinary Clinic of Paros, sheep and goat farms on the island today amount to 118, while a decade ago they were 323. The total number of sheep and goats on the island today is 4,969, while a decade ago it was 9,253. Finally, the total number of cattle farms in Paros nowadays amounts to 110, while a decade ago they were more than double this (255).
There are many reasons for the ever-shrinking agricultural and livestock production on Paros and the dwindling number of people who are employed in its primary sector.
According to Kostas Vionis, a seasoned Parian beekeeper, the social and climate changes unfolding all around us have led to the withering of the agricultural sector and the preference of young people for jobs in the tourism sector. The encroachment of holiday resorts on agricultural lands and the increase in the average surface temperature levels are putting even more pressure on beekeeping and in general on the island’s primary sector. With winters getting ever shorter and dry spells lasting longer periods of time, the flowering season is shrinking and the vegetation on which the bees depend for their sustenance is becoming scarcer. Without flowers bees cannot produce honey. In the old days “water used to gush from springs found all over the island, today it only comes from boreholes” Kostas Vionis informs us.
At the same time, climate change, as well as environmental degradation, entail new challenges for the island’s agricultural sector. Today trees need to adapt to extended periods of drought. “This time of the year in the past we used to collect wrinkled olives from olive trees, whereas these days most of the olive trees are looking withered ” notes Kostas Vionis. In addition, many of the island’s fruit trees suffer burns from the high temperatures (affecting both the fruits and the leaves). In Marathi and in other parts of the island new kinds of mosquitoes (similar to gnats) have made their appearance; the locals call them “tigers”. These days, when Kostas Vionis goes to his farmland to pick olives or water his trees, he makes sure to wear long overalls that offer him adequate protection.
And while the primary sector is shrinking, the island’s tourism sector is developing in an anarchic fashion. According to an article that appeared in “Kathimerini” (“How much building have the Cyclades witnessed in the last five years” dated 19/6/2023) “construction in the Cyclades in the last five years has reached unprecedented levels”. The champion in the number of new licenses issued in the Cyclades is Paros, with 1,101 licenses issued over a five-year period (the island comes third in terms of the square meters to which these licenses correspond, i.e. 281,094 sq.m.). As is mentioned in this article, “the data confirm the ongoing construction assault on the island of Paros, which in the summer shows signs of saturation”. The construction of ever more holiday homes, without proper planning (taking into account the island’s carrying capacity) leads to more traffic jams on the island’s roads, more waste arriving in the island’s landfill and ever more pressure on the island’s infrastructure and its services. In the end, it implies a rapid deterioration of the island’s landscape which used to be the main source of competitive advantage of Paros and other Aegean islands.
As Thanos Pagonis, associate professor in the field of urban planning at the NTUA School of Architecture points out (in the “Kathimerini” article) “the rapid urbanisation of the Cyclades and especially of Santorini, Mykonos and Paros must come to an end. We are not saying anything new or unprecedented. Capri in Italy has managed to keep its reputation as an attractive tourism destination precisely because the State subjected the construction activity to a tight control. We must therefore take measures to limit building until the urban planning of the islands has been completed. Which in turn must not repeat the mistakes of the 70s and 80s. However, this is not enough. At the same time, the tourist product should be subjected to stricter controls, as there are no serious restrictions currently in place on tourism development”.
It is time for us to set limits on the island’s tourism development. More generally, we should take into account other parameters, beyond economic growth, when planning the future of Paros. Let us try to look for and emulate good practices coming from other parts of the world. There is no time to waste.
In the upcoming regional elections I am standing as a candidate of the umbrella party “New era in the South Aegean” for the island of Paros in the context of its cooperation with
#ΟικολογικόςΆνεμοςΝΑιγαίου for the region of the South Aegean.
Greek Greens – Πολιτική Οικολογία:
Πράσινη Αυτοδιοίκηση!