του Δρ Alejandro Zurita
Για πρώτη φορά στην ιστορία, ένας πυρηνικός σταθμός έγινε στρατιωτικός στόχος κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Ενώ οι προηγούμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις στον ιρακινό αντιδραστήρα Osirak (1981), το ιρανικό εργοστάσιο Bushehr (1987) και το σλοβενικό εργοστάσιο Krško (1991) ήταν κάπως ad hoc, ο πυρηνικός σταθμός Zaporizhzhia συνεχίζει να αντιμετωπίζεται μεταξύ των μερών στον πόλεμο στην Ουκρανία, ως στόχος, μια νέα και άνευ προηγουμένου κατάσταση για την οποία η διεθνής κοινότητα είναι απροετοίμαστη. Τα πυρηνικά ερευνητικά κέντρα KINR στο Κίεβο και NSC-KIPT στο Χάρκοβο έχουν επίσης επηρεαστεί.
Αυτό υπογραμμίζει την έλλειψη επικυρωμένης παγκόσμιας συμφωνίας ή συνθήκης για τη μη επίθεση κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι του 1977 των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949 αναφέρεται σε διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις και στο άρθρο του 56 σε ορισμένους περιορισμούς στην προστασία των εγκαταστάσεων με πιθανές επιπτώσεις στον πληθυσμό. Η Ρωσική Ομοσπονδία απέσυρε το 2019 την προηγούμενη επικύρωση του Πρωτοκόλλου. Μεταξύ άλλων χωρών, οι ΗΠΑ δεν επικύρωσαν ποτέ το Πρωτόκολλο και απορρίπτουν ρητά το Άρθρο 56 στο Εγχειρίδιο Law of War του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ. Η σύμβαση του 1979 για τη φυσική προστασία του πυρηνικού υλικού και των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ / ΙΑΕΑ) δεν καλύπτει ούτε τις στρατιωτικές επιθέσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις. Οι πρόσφατες προσπάθειες να διορθωθεί αυτή η κατάσταση στη Διάσκεψη Αναθεώρησης του 2022 της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (Review Conference of the Nuclear Non-Proliferation Treaty) και στη Γενική Διάσκεψη του IAEA το 2022 απέτυχαν. Η επανενεργοποίηση της Συνόδου Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια (Nuclear Security Summit), η οποία είναι ανενεργή από το 2016, θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει ένα φόρουμ με επιρροή για την αναζήτηση συναίνεσης και την έναρξη της αναστροφής της τρέχουσας κατάστασης.
Τα παραπάνω υποδεικνύουν ένα συγκεκριμένο νομικό κενό, το οποίο μπορεί επισήμως να σημαίνει ότι η επίθεση σε πυρηνική εγκατάσταση μπορεί να μην είναι παράνομη. Υπάρχει, επομένως, επείγουσα ανάγκη για μια παγκόσμια σύμβαση ή συνθήκη για τη μη επίθεση κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων για να αποτραπεί η χρήση τέτοιων εγκαταστάσεων ως στρατιωτικών στόχων. Η ίδια η ύπαρξη διεθνών κανόνων θα πρέπει να αποτρέπει την ομαλοποίηση πιθανών μελλοντικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων, θα πρέπει να απονομιμοποιεί κάθε πολεμική ενέργεια στις πυρηνικές εγκαταστάσεις και θα πρέπει να αρνείται τη δυνατότητα να δικαιολογείται μια τέτοια ενέργεια.
Ο πυρηνικός σταθμός της Zaporizhzhia καταλήφθηκε στρατιωτικά τον Μάρτιο του 2022 από τη Ρωσία και συνεχίζει να λειτουργεί κυρίως από ουκρανικό προσωπικό. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η ΙΑΕΑ δημιούργησε επτά πυλώνες πυρηνικής ασφάλειας και ασφάλειας για την αξιολόγηση των κινδύνων σε συνθήκες πολέμου. Οι επιθεωρητές του ΔΟΑΕ που στάλθηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στη Ζαπορίζια τον Σεπτέμβριο του 2022 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όλοι αυτοί οι πυλώνες είχαν παραβιαστεί και συνέστησαν συγκεκριμένες ενέργειες, συν τη δημιουργία ζώνης προστασίας ασφαλείας χωρίς στρατιωτικό εξοπλισμό γύρω από το εργοστάσιο. Επιπλέον, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε τον Μάιο του 2023 πέντε συγκεκριμένες αρχές που θεσπίστηκαν από τον ΔΟΑΕ απαραίτητες για την αποτροπή ενός καταστροφικού περιστατικού στο εργοστάσιο της Ζαπορίζια.
Η σταδιακή απώλεια των επιπέδων ασφάλειας και των περιθωρίων στη Ζαπορίζια προκαλεί μια πιθανή καταστροφή αργής-κίνησης προς απογοήτευση της διεθνούς κοινότητας. Σίγουρα, η ανασφαλής παροχή ηλεκτρικού ρεύματος που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των συστημάτων ασφαλείας, οι δυσκολίες στη διατήρηση του αποθέματος ψυκτικού υγρού ως αποτέλεσμα της πρόσφατης καταστροφής του φράγματος Kakhovka, η διαμάχη για το εργοστάσιο με εκρήξεις στο μέτωπο του πολέμου και με νάρκες που τοποθετήθηκαν μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών περιμετρικών εμποδίων, καθώς και η τρέχουσα ανεπάρκεια προσωπικού για να διασφαλιστεί η επαρκής συντήρηση όλου του εξοπλισμού, είναι όλα στοιχεία που καθιστούν την κατάσταση του εργοστασίου της Zaporizhzhia μη βιώσιμη μεσοπρόθεσμα. Πράγματι, σε περίπτωση συνολικής εξωτερικής διακοπής ρεύματος, η μονάδα πρέπει να λειτουργεί με γεννήτριες ντίζελ έκτακτης ανάγκης ως έσχατη λύση.
Η Ζαπορίζια πρέπει να προστατευθεί. Μια πλήρης και οριστική έλλειψη ψυκτικού θα προκαλούσε ατύχημα κατά την τήξη του καυσίμου με την απελευθέρωση ραδιενεργών προϊόντων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν διασυνοριακό και αδιάκριτο αντίκτυπο επηρεάζοντας διάφορες χώρες. Ένα τέτοιο σενάριο θα άλλαζε την πορεία της σύγκρουσης, οδηγώντας σε πιθανές εξωτερικές ανθρωπιστικές παρεμβάσεις και κλιμάκωση της αντιπαράθεσης.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αντιπροσωπεύει επίσης μια μεγάλη πρόκληση για την παγκόσμια πυρηνική ασφάλεια και ασφάλεια, καθώς τα πρότυπα και οι οδηγοί για την πυρηνική ασφάλεια και προστασία του ΔΟΑΕ δεν μπορούν επί του παρόντος να εφαρμοστούν σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων. Αυτός ο πόλεμος θα πρέπει να νομιμοποιήσει τον ΔΟΑΕ να παρακολουθεί και να υποστηρίζει πυρηνικές εγκαταστάσεις σε εμπόλεμες συνθήκες, με την εντολή του ΟΗΕ να επανεξεταστεί και να προσαρμοστεί έτσι ώστε η Επιτροπή του ΔΟΑΕ και οι Επιτροπές Προτύπων Ασφάλειας να μπορέσουν να αναπτύξουν πλήρως τα πρότυπα και τις κατευθυντήριες γραμμές ασφαλείας για περιβάλλοντα πολέμου.
Θεωρητικά, κανείς δεν θέλει ένα πυρηνικό ατύχημα, αλλά για πρώτη φορά, ένας πυρηνικός σταθμός αντιμετωπίζεται ως στρατιωτικός στόχος σε μέτωπο πολέμου, με τους δύο υποψήφιους να κατηγορούν ο ένας τον άλλον για παραπληροφόρηση και για προετοιμασία δολιοφθορών ή τρομοκρατικών ενεργειών στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας . Με διάφορα περιθώρια ασφαλείας να μειώνονται, η Zaporizhzhia βρίσκεται σε ένα είδος περιόδου χάριτος που δεν είναι άπειρη. Μια πιθανή καταστροφή αργής κίνησης ετοιμάζεται εδώ και πολύ καιρό και ο κόσμος πρέπει να είναι σε θέση να δράσει τώρα πριν συμβεί.
- To άρθρο δημοσιεύθηκε στο katoikos.world εδώ. Αυτή είναι μια περίληψη μιας εκτενούς εργασίας για το θέμα που γράφτηκε από τον Δρ. Zurita και δημοσιεύτηκε από το FOGGS – για την πλήρη εργασία δείτε εδώ .
** Ο Δρ Alejandro Zurita (Βαρκελώνη, 1955) είναι πυρηνικός μηχανικός, έχει διδακτορικό στην πυρηνική ασφάλεια (TU Hannover, 1985) και ήταν επιθεωρητής πυρηνικής ασφάλειας στο CSN. Στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) ήταν πρόεδρος της επιτροπής ασφάλειας των αντιδραστήρων και επικεφαλής ασφάλειας στον αντιδραστήρα υψηλής ροής (HFR) στην Ολλανδία, κύριος διαχειριστής στην έρευνα για την πυρηνική ασφάλεια και σύντηξη και επικεφαλής της Διεθνούς Συνεργασίας για την Πυρηνική Έρευνα. 2008-16). Υπήρξε επίσης σύμβουλος υπουργού επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βραζιλία (2016-20).