του Νίκου Χρυσόγελου, πρώην ευρωβουλευτή,
συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
μέλους του Συμβουλίου
του νέου ενωτικού, αυτόνομου Πράσινου κόμματος
www.chrysogelos.gr
www.facebook.com/nikos.chrysogelosb
@chrysogelos
Οι προκλήσεις όσον αφορά στα θέματα της υγείας, του συστήματος δημόσιας υγείας και κοινωνικής φροντίδας αλλά και της συνοχής του κοινωνικού ιστού από την πανδημία είναι μεγάλες. Τώρα το πιο σημαντικό είναι να αντέξουν αυτά τα συστήματα που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση λόγω κοροναϊού, χωρίς να αδιαφορούμε και για τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν, μεταξύ άλλων και διότι, έχουν αφεθεί πίσω ή εκτός φροντίδας ασθενείς με άλλα προβλήματα υγείας, που χρειάζονται για παράδειγμα εγχείρηση ή σοβαρή θεραπεία.
Μεταξύ άλλων χρειάζεται να:
- προστατευθεί καλύτερα η υγεία του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού (ήδη τα κρούσματα μεταξύ του προσωπικού είναι πολλά σε ένα αριθμό χωρών, ιδιαίτερα στην Ιταλία, κυρίως λόγω μη επάρκειας των μέσων προστασίας, χωρίς να είναι ασήμαντο το ποσοστό και στη χώρα μας),
- παραχθούν και διατεθούν εγκαίρως στα νοσοκομεία αναπνευστήρες, κατάλληλες μάσκες, γάντια αλλά και διαγνωστικά μέσα,
- υπάρξει επάρκεια μονάδων και κλινών για σοβαρά περιστατικά κ.ά.
αλλά και να προστατευθούν οι άνθρωποι που είναι πιο ευάλωτοι, ηλικιωμένοι αλλά και άνθρωποι κάθε ηλικίας με σοβαρά προβλήματα υγείας, ηλικιωμένοι σε οίκους ευγηρίας, άνθρωποι που είναι έγκλειστοι (φυλακές) ή σε ειδικές συνθήκες (στρατός) αλλά και οι πρόσφυγες/μετανάστες που έχουν στοιβαχθεί σε άθλιους χώρους / καταυλισμούς, όπως αυτοί στα νησιά Λέσβο, Σάμο και Χίο,
Καθοριστικό ζήτημα αυτή την στιγμή – που καθορίζει σε σημαντικό βαθμό και τον χαρακτήρα / είδος των μέτρων που λαμβάνονται στην Ελλάδα – είναι η αντοχή του υπάρχοντος ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού καθώς και των υποδομών για την περίθαλψη όσων ασθενούν σοβαρά, και η άμεση στελέχωση των υπηρεσιών υγείας με νέο προσωπικό.
Με διαδικασίες εξπρές επιδιώκεται η στελέχωση των δημόσιων συστημάτων με νέο προσωπικό, ενώ η ανάγκη ενδυνάμωσης του δημόσιου συστήματος υγείας αναγνωρίζεται τώρα από όλους – έστω στα λόγια – ως προϋπόθεση επιβίωσή μας, ακόμα και από αυτούς που προωθούσαν την ιδιωτικοποίηση ή την διάλυση του δημόσιου συστήματος. Όμως ακόμα και οργανωμένα συστήματα περίθαλψης όπως της Β. Ιταλίας ή της Ελβετίας έχουν βρεθεί μπροστά σε απίστευτη πίεση. Το Γερμανικό σύστημα υγείας φαίνεται να αντέχει και να έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων, παρά την μεγάλη διάδοση του ιού. Μάλλον αυτό οφείλεται τόσο στο μοντέλο ανίχνευσης του ιού που ακολουθείται (χιλιάδες έλεγχοι σε σταθμούς που έχουν δημιουργηθεί σε πολλά σημεία) όσο και στην οργάνωση και στελέχωση των νοσοκομείων με επαρκές και καλά εκπαιδευμένο προσωπικό που προέρχεται από πολλές χώρες, και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και ένα σημαντικό αριθμό μεταναστών και προσφύγων γιατρών και νοσηλευτών.
Στην ΕΕ, κάποιες χώρες είχαν προβλέψει από την δεκαετία του ’70, του ’80, έστω του ΄90 την ανάγκη στελέχωσης του συστήματος τους μέσω της προσέλκυσης από άλλες χώρες ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού εξαιτίας της δημογραφικής γήρανσης και των ελλείψεων που είχαν προβλέψει με αναλύσεις που αφορούν σε βάθος τουλάχιστον δεκαετίας. Έτσι στην Βρετανία ή στην Γερμανία ή στην Σουηδία κ.α. προσέλκυσαν γιατρούς και νοσηλευτές από χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ισπανία αλλά και ενσωμάτωσαν στα συστήματά τους ανθρώπους μέσα από τις κοινότητες των προσφύγων, μετά από επανεκπαίδευση, εκμάθηση γλώσσας και άλλες υποστηρικτικές διαδικασίες.
Η Κίνα είναι μια εντελώς διαφορετική κατάσταση λόγω μεγέθους, της επιλογής για μετακίνηση χιλιάδων γιατρών και νοσηλευτών από άλλες περιοχές που δεν είχαν πληγεί τόσο πολύ από τον κοροναϊό στις περιοχές που είχαν μεγάλο πρόβλημα ή την δυνατότητα να χτίζουν ένα νοσοκομείο μέσα σε 10 μέρες ή χρησιμοποιούν ρομπότ σε πολλές υπηρεσίες νοσηλείας.
Σε χώρες όπως η Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί τεράστια κενά προσωπικού στο δημόσιο σύστημα όχι μόνο περιφερειακά, στα νησιά και σε ορεινές περιοχές αλλά και σε μεγάλες πόλεις και στα πολύ τουριστικά νησιά. Η δημοσιονομική κρίση, η σπατάλη πόρων, η διαφθορά σε όλη την αλυσίδα του συστήματος αλλά και η γήρανση του πληθυσμού δεν αντιμετωπίστηκαν μέσω της αποτελεσματικής αναδιοργάνωσης του συστήματος υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών, με κοινωνική καινοτομία, με νέες προσεγγίσεις για την αναγκαία ηλιακή ανανέωση της κοινωνίας, την εξυγίανση και τον εξορθολογισμό ολόκληρης της αλυσίδας αλλά μέσω οριζόντιων περικοπών και αφελών ιδεολογημάτων περί ιδιωτικοποίησης κρίσιμων τομέων περίθαλψης και νοσηλείας. Η Κύπρος βρίσκεται ήδη μπροστά στο πρόβλημα της έλλειψης γιατρών. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Υπουργείου Υγείας για να στελεχωθούν τα κέντρα γρίπης, υπήρξε μέχρι στιγμής μηδαμινή ανταπόκριση από τους προσωπικούς ιατρούς. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα βρεθούμε και εμείς μπροστά στο σοβαρό αυτό πρόβλημα μέσα στην κρίση, να μην υπάρχουν δηλαδή αρκετοί γιατροί και νοσηλευτές για τις άμεσες ανάγκες που προκαλούνται από την πανδημία. Το πρόβλημα θα το αντιμετωπίσουμε όμως έτσι κι αλλιώς στο άμεσο μέλλον, ακόμα και αν γλυτώσουμε σύντομα από τον κοροναϊό.
Η κρίση είχε και μια θετική επίπτωση: συμφωνούν όλοι τώρα – ακόμα κι αυτοί που ήθελαν ιδιωτικοποίηση του συστήματος ή κατάργηση του δημόσιου συστήματος υγείας (πχ. healthcare στις ΗΠΑ) – ότι χρειαζόμαστε περισσότερους γιατρούς και νοσηλευτές και ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας. Ο ιδιωτικός τομέας προφανώς θα συνεχίσει να παίζει ρόλο αλλά συμπληρωματικό σε ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα. Καθώς ο πληθυσμός στις βιομηχανικές χώρες γερνάει, δεν φαίνεται να υπάρχουν αρκετοί γιατροί και νοσηλευτές για να στελεχώσουν το σύστημα σε πολλές χώρες. Το θέμα δεν είναι μόνο αριθμητικό αλλά και ποιοτικό, με ποια αξιολόγηση και εκπαίδευση θα γίνει αυτό; Αν δεν ελέγξουμε εγκαίρως τους παράγοντες που οδηγούν σε αύξηση των προβλημάτων υγείας (περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς, τρόπου ζωής κ.ά.) και δεν οργανώσουμε πιο αποτελεσματικά την πρόληψη σε όλα τα επίπεδα , τα συστήματα υγείας θα βρίσκονται όλο και πιο συχνά μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης όταν ξεσπάει μια κρίση (υγειονομική, κλιματική, κοινωνική).
Αλλάζοντας προσέγγιση τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες προσπαθούν να προλάβουν τα περιβάλλοντα και τις συνθήκες που επιτρέπουν την μετατροπή ενός ιού που είναι ακίνδυνος σε ζώα σε θανατηφόρο όταν περάσει μαζικά στον άνθρωπο. Η οικολογική κατάρρευση φαίνεται ότι παίζει πλέον καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Μοιάζει αποτελεσματική η πολεμικού χαρακτήρα αντιμετώπιση των διαφόρων ιών, αλλά αυτή η προσέγγιση δεν βοηθάει να αντιμετωπίσουμε οργανωμένα την αυξανόμενη εμφάνιση επιδημιών που ξεκινάνε από κατά βάση ακίνδυνους στα ζώα ιούς. Χρειάζεται να κατανοήσουμε καλύτερα την οικολογία των ιών αλλά και εκείνους τους παράγοντες που επιτρέπουν τις τελευταίες, ιδιαίτερα δεκαετίες, το πέρασμα ενός ιού από ένα είδος (κυρίως άγρια ζώα) στον άνθρωπο, την επιβίωσή του σε αυτόν τον νέο και διαφορετικό φορέα και την μετεξέλιξη του σε ένα άλλο είδος ιού, που είναι πλέον απειλητικός και θανατηφόρος. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίζουμε τις επιδημίες πριν απλωθούν μέσα από την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση.
Την επόμενη μέρα πρέπει να ξαναδούμε, επίσης, τα θέματα του μοντέλου υγείας, από την πρόληψη μέχρι φυσικά την διαχείριση των θεμάτων υγείας σε περίπτωση κρίσεων όπως ο κοροναϊός ή άλλες μελλοντικές. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι πολιτική για την υγεία δεν είναι μόνο ρυθμίσεις για την περίθαλψη.