του Νίκου Χρυσόγελου
π. ευρωβουλευτή Πράσινων
μέλος του Συμβουλίου του νέου κόμματος ΠΡΑΣΙΝΟΙ
Λόγω των αποκαλύψεων για παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων στο Αιγαίο παραιτήθηκε στις 28.4.2022 ο εκτελεστικός διευθυντής της #Frontex Fabrice Leggeri. Εδώ και καιρό πιέζονταν από ευρωβουλευτές, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και τις αποκαλύψεις των ανεξάρτητων Διεθνών ΜΜΕ να υποβάλλει την παραίτησή του, ενώ έχουν ολοκληρωθεί ή είναι στο τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσής τους, εκθέσεις για συμμετοχή της ευρωπαϊκής υπηρεσίας σε παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων από τις ελληνικές περιοχές προς τις ακτές της Τουρκίας. H πράσινη ευρωβουλευτής Tineke Strik – συντάκτρια και της έκθεσης της εξεταστικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για τις ευθύνες της FRONTEX στην παραβίαση βασικών δικαιωμάτων στο θέμα των παράνομων επαναπροωθήσεων προσφύγων είχε ζητήσει εδώ και καιρό την παραίτηση του Fabrice Leggeri και είχε επισημάνει επίσης τις ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης.
Η τελευταία αποκάλυψη διεθνών ΜΜΕ – Lighthouse Reports, Der Spiegel, SRF Rundschau, Republik και Le Monde – δείχνει τουλάχιστον
220 επιχειρήσεις επαναπροώθησης 987 αιτούντων άσυλο / προσφύγων στο Αιγαίο, σε συνεργασία ή με ευθύνη των ελληνικών αρχών, από τον Μάρτη 2020 μέχρι το Σεπτέμβρη 2021. Ο αριθμός μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος και να φτάνει από 8.000 – 23.000 άτομα.
Όπως αποκάλυψαν πηγές μέσα από την υπηρεσία FRONTEX, στην επίσημη βάση συμβάντων της ευρωπαϊκής υπηρεσίας – την Jora – αναφέρονταν ως “prevention of departure”, στην πραγματικότητα “ολοκλήρωση της επαναπροώθησης”. Καταγράφονταν στην βάση δεδομένων άτομα, που μετά βρίσκονταν – και μάλιστα με ελληνικά σωστικά μέσα που πρόδιδαν “επαναπροώθηση – στις τουρκικές ακτές.
Ήταν τότε που ο Έλληνας υπουργός περηφανεύονταν για τη μείωση των προσφυγικών ροών και από κοινού με τον επικεφαλής της Frontex επαναλάμβαναν την πολύ καλή συνεργασία τους. Τώρα η πολύ καλή συνεργασία σημαίνει συνενοχή, ή όχι; Μπορεί η κυβέρνηση να αρνείται κάτι που όλος ο κόσμος γνωρίζει και καταγγέλλει πλέον; Τι ευθύνες πολιτικές και άλλες έχει η κυβέρνηση αλλά και ο “αρμόδιος” υπουργός; Ο Fabrice Leggeri είχε βραβευθεί από την ελληνική κυβέρνηση για τις «υπηρεσίες που πρόσφερε στην αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης”, ενώ έγινε δεκτός και στο Μαξίμου, αν και υπόλογος για τα θέματα αυτά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ θέτουν το ερώτημα. Θα τολμήσει το Ελληνικό Κοινοβούλιο να συγκροτήσει εξεταστική επιτροπή, όπως έκανε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και τελικώς προκάλεσε την παραίτηση του επικεφαλής της Frontex και σε βάθος έλεγχο των δραστηριοτήτων της;
Για πολλούς φορείς όμως η παραίτηση Fabrice Leggeri δεν λύνει από μόνη της το πρόβλημα των παράνομων επαναπροωθήσεων και την έκθεση χιλιάδων ανθρώπων σε κίνδυνο, αντί να τους βοηθάει να έχουν πρόσβαση στην προστασία. Ζητάνε λοιπόν βαθιά αλλαγή και λογοδοσία της υπηρεσίας Frontex.
Θα επιλεγεί νέος εκτελεστικός διευθυντής μέχρι τον Ιούνιο 2022. Αλλά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει παγώσει μερικώς τον προϋπολογισμό της Frontex μέχρι να διαλευκανθεί πλήρως το αν τηρείται η ευρωπαϊκή νομοθεσία στα ελληνικά σύνορα και στην περίπτωση της Λιβύης και αν υπάρχει χρηστή διαχείριση των 758.000.000 ευρώ που διαχειρίζεται η ευρωπαϊκή υπηρεσία ετησίως. Η χρηματοδότηση είναι υπό όρους και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει πλέον την εξουσία να χορηγεί απαλλαγή ή να μπλοκάρει τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων και οργανισμών που χρηματοδοτούνται από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Με 492 ψήφους υπέρ, 145 κατά και 8 αποχές, το Κοινοβούλιο αρνήθηκε να απαλλάξει τον οργανισμό ελέγχου των Ευρωπαϊκών συνόρων Frontex από την διαδικασία εξέτασης του προϋπολογισμού του 2020. Ως αιτιολόγηση, οι ευρωβουλευτές αναφέρουν τη μη εκπλήρωση των προϋποθέσεων που ορίζονται στην προηγούμενη έκθεση απαλλαγής του Κοινοβουλίου, καθώς και τις εν εξελίξει έρευνες της OLAF
για την καταπολέμηση της απάτης, συμπεριλαμβανομένων των επαναπροωθήσεων προσφύγων. Οι ευρωβουλευτές επισημαίνουν το γεγονός ότι δεν έχουν δει την πλήρη έκθεση έρευνας και, ως εκ τούτου, δεν είναι σε θέση να λάβουν τεκμηριωμένη απόφαση.
Ο εισηγητής Tomáš Zdechovský (ΕΛΚ, Τσεχία) δήλωσε πριν από την ψηφοφορία: «Ο Frontex λειτουργεί υπό δύσκολες συνθήκες και ο ενισχυμένος ρόλος του συνεπάγεται ανάγκη για αποτελεσματική διαχείριση και μεγαλύτερη λογοδοσία. Αν και ο Οργανισμός σημείωσε πρόοδο το τελευταίο έτος, επί του παρόντος δεν διαθέτουμε επαρκείς πληροφορίες ώστε να λάβουμε τεκμηριωμένη απόφαση για τη χορήγηση απαλλαγής. Ως εκ τούτου, η απόφαση αναβάλλεται για το φθινόπωρο του 2022».
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Απάτης (OLAF) επιρρίπτει βαρύτατες ευθύνες σε τρία ανώτατα στελέχη της Frontex, συμπεριλαμβανομένου του διευθυντή της, Fabrice Leggeri, στην διαχείριση των πόρων κατά παράβαση των υποχρεώσεων της για προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό περιλαμβάνεται και στα συμπεράσματα του Management Board κατά την διήμερη συνάντησή του 28-29.4.2022 όπου έγινε δεκτή και η παραίτηση του Leggeri.
Να είμαστε ξεκάθαροι. Η Ελλάδα, μια ευρωπαϊκή δημοκρατική χώρα, δεν μπορεί να συμπεριφέρεται όπως η Ουγγαρία του Ορμπάν, παραβιάζοντας τις ευρωπαϊκές αξίες και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Είναι γεγονός ότι η Κομισιόν όχι μόνο έκανε τα στραβά μάτια αλλά και στάθηκε στο πλευρό της ελληνικής κυβέρνησης – με δεδομένες τις πιέσεις από ακροδεξιές δυνάμεις – για να αποτρέπει πρόσφυγες να εισέρχονται στην Ευρώπη. Το κλίμα, όμως, τώρα έχει αλλάξει. Με 5.500.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία προς γειτονικές χώρες μέσα σε 2 μήνες, το προσφυγικό κύμα του 2015 και των μετέπειτα χρόνων μοιάζει πλέον αριθμητικά ασήμαντο. Τώρα η ΕΕ και τα Κράτη Μέλη είναι αναγκασμένα να δεχθούν μέχρι τα τέλη του έτους, να στηρίξουν ολοκληρωμένα και να εντάξουν κοινωνικά και επαγγελματικά 5-10.000.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία. Πολύ περισσότερους πρόσφυγες δηλαδή από όσους έχει δεχθεί συνολικά η ΕΕ τα τελευταία 20 χρόνια!
Και η Ελλάδα, αν θέλει να είναι μέσα στο πνεύμα των καιρών, πρέπει να αλλάξει πολιτική στο προσφυγικό. Οι πρόσφυγες είναι πρόσφυγες ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών. Το διεθνές δίκαιο δεν είναι λάστιχο να προσαρμόζεται στις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές. Επομένως, με δεδομένη και την εκ νέου υποστήριξη των κοινωνιών προς του πρόσφυγες μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία (
#welcomerefugees), η Κομισιόν είναι υποχρεωμένη να δείξει μηδενική ανοχή σε ακροδεξιές συμπεριφορές κυβερνήσεων – όχι απλώς ακροδεξιών κομμάτων. Ίσως δεν είναι τυχαία η κίνηση της Κομισιόν να κινηθεί εναντίον της Ουγγρικής κυβέρνησης και να προαναγγείλει την εφαρμογή κυρώσεων. Εξάλλου και ο Leggeri το ομολογεί σε επιστολή του που εξηγεί τα της παραίτησής του, όταν λέει ότι έχει αλλάξει η πολιτική στάση απέναντι στην οπτική του ότι η FRONTEX είναι σώμα προστασίας των εξωτερικών συνόρων που συνεργάζεται με τα κράτη μέλη, υπονοώντας ότι “η εντολή της FRONTEX ζητείται να τροποποιηθεί και να αποτελέσει ένα είδος Σώματος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που θα ελέγχει τι κάνουν τα Κράτη Μέλη στα εξωτερικά τους σύνορα”.
Στη συνάντηση των εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το Διοικητικό Συμβούλιο της FRONTEX οι ευρωβουλευτές έθεσαν 3 ζητήματα – όπως τα διατύπωσε και η πράσινη ευρωβουλευτής Tineke Strik:
– Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα εξετάσει προσεκτικά τον διορισμό ενός νέου διευθυντή της Frontex
– Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαιτεί άμεση πρόσβαση στην έκθεση OLAF, απαραίτητη για να λογοδοτήσει η Frontex. Καμία συνεργασία για τον διορισμό νέου διευθυντή χωρίς να έχει διαβάσει το Κοινοβούλιο την έκθεση της OLAF
– Η αποτελεσματική αλλαγή εντός του Οργανισμού μπορεί να συμβεί μόνο εάν τα κράτη μέλη σταματήσουν επίσης τις συστημικές πρακτικές επαναπροώθησης (pushbacks).
Επομένως, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αλλάξει ριζικά πολιτική στο προσφυγικό αν δεν θέλει αργά ή γρήγορα να βρεθεί στη θέση της Ουγγρικής κυβέρνησης, να διερευνήσει τις χιλιάδες επαναπροωθήσεις και να αποδώσει πολιτικές και ποινικές ευθύνες σε όσους εμπλέκονται, και πολύ περισσότερο να αναπτύξει μια, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, πολιτική για το προσφυγικό. Να προωθήσει για το καλό της ελληνικής κοινωνίας και των προσφυγικών κοινοτήτων πολιτικές κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης. Η ταύτιση με πολιτικές τύπου Ορμπάν (Ουγγαρία) και Σλοβενίας δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή μακροχρόνια και θα κάνει κακό όχι μόνο στην κυβέρνηση αλλά και στη χώρα συνολικά. Πάντως, ο λαϊκιστής Γιάνες Γιάνσα στη Σλοβενία – που εφάρμοσε παρόμοιες πολιτικές – ηττήθηκε από τον πράσινο υποψήφιο του κινήματος “Ελευθερία” Robert Golob, που αναλαμβάνει την πρωθυπουργία της χώρας.
Οι δημοκρατικοί πολίτες σε κάθε περίπτωση πρέπει να σταματήσουν να δικαιολογούν παρόμοιες πολιτικές, δήθεν “εισβολών” και “υβριδικών απειλών”. Αν δεν έχουν την ανοχή των πολιτών, οι κυβερνήσεις δεν θα είναι σε θέση να προωθούν απάνθρωπες πολιτικές. Δείτε την Πολωνική κυβέρνηση πώς άλλαξε στάση, ξεπεράστηκε στην πράξη από την αυτο-οργάνωση των πολιτών, αυτήν που τόσο θαυμάσαμε στην διάρκεια αυτών των δύο μηνών.
Ας μην πει κάποιος ότι οι Ουκρανοί είναι λευκοί και ευρωπαίοι και δεν φοράνε μαντήλα και για αυτό υπάρχει μεγαλύτερη στήριξη των προσφύγων τώρα. Ποτέ δεν ήταν αυτό το κυρίαρχο ζήτημα στο προσφυγικό, δικαιολογία ήταν. Κυρίως είναι ο τρόπος που οι κοινωνίες κινητοποιούνται ή όχι για να υπάρχει ανθρωπιστική αντιμετώπιση των ανθρώπων που υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Για παράδειγμα, ξεχάστηκε για λίγο η ρατσιστική αντιμετώπιση των Αφγανών προσφύγων μετά τις μαζικές πτήσεις μεταφοράς προσφύγων από την Καμπούλ όταν κατελήφθη από τους Ταλιμπάν. Μέχρι και ο υπουργός μας φωτογραφίζονταν “περήφανος” μαζί με Αφγανές εξόριστες βουλευτίνες.