Η φύτευση δέντρων έχει γίνει ένας δημοφιλής τρόπος για τις εταιρείες να ισχυρίζονται ότι μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα. Για παράδειγμα, η Amazon δεσμεύτηκε να έχει μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα έως το 2040 και σχεδιάζει να φυτέψει 100 εκατομμύρια δέντρα μέχρι το 2030. Η Microsoft δηλώνει ότι θα είναι αρνητική στον άνθρακα έως το 2030 και έχει δεσμευτεί να φυτέψει 60 εκατομμύρια δέντρα. Άλλες εταιρείες όπως η P&G, η Nestle, η UPS και η Delta Airlines έχουν επίσης δεσμευτεί να φυτέψουν εκατομμύρια δέντρα. Το κίνητρο πίσω από αυτές τις προσπάθειες είναι να βοηθήσουν στην απορρόφηση και αντιστάθμιση ορισμένων από τις εκπομπές που παράγονται από αυτές τις εταιρείες. Η φύτευση δέντρων παρέχει έναν σχετικά απλό, ορατό τρόπο για τις εταιρείες να ισχυριστούν ότι αναλαμβάνουν δράση για το κλίμα. Μεγάλες εκστρατείες δενδροφύτευσης δημιουργούν θετικές δημόσιες σχέσεις και κάνουν τη μείωση των εκπομπών να φαίνεται πιο απτή. Ωστόσο, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η φύτευση δέντρων δεν πρέπει να δίνει στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων το δικαίωμα να συνεχίσουν να εκπέμπουν CO2. Αν δεν υπάρχει μια συνολική στρατηγική μείωσης των εκπομπών η δενδροφύτευση μπορεί να χρησιμοποιείται για “πράσινο ξέπλυμα” (green washing).

Τα οφέλη της δενδροφύτευσης

Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους η δενδροφύτευση είναι μια σημανική προσπάθεια. Τα δέντρα:

• απορροφούν και αποθηκεύουν άνθρακα καθώς μεγαλώνουν, απομακρύνοντας το CO2 από την ατμόσφαιρα
• μέσα στον αστικό χώρο μπορούν να ωφελήσουν τις τοπικές κοινωνίες βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα και του νερού.

Επίσης:

• Η αναδάσωση βοηθά στην αναγέννησης της υποβαθμισμένης γης και αποτρέπει τη διάβρωση του εδάφους
• Τα δάση υποστηρίζουν τη βιοποικιλότητα και παρέχουν ενδιαιτήματα για την άγρια ​​ζωή.

Η επέκταση της παγκόσμιας δασοκάλυψης θα μπορούσε να συνεισφέρει στην απορρόφηση αερίων του θερμοκηπίου και να βελτιώσει την ποιότητα της ατμόσφαιρας και την υγεία στις πόλεις. Η πρωτοβουλία One Trillion Trees εκτιμά ότι η φύτευση 1 τρισεκατομμυρίου δέντρων θα μπορούσε να δεσμεύσει το 25% όλων των ανθρωπογενών εκπομπών άνθρακα. Μελέτες δείχνουν ότι η αποκατάσταση των δασών και του πράσινου είναι από τις πιο αποτελεσματικές διαθέσιμες λύσεις δέσμευσης του άνθρακα. Η δενδροφύτευση είναι επεκτάσιμη, οικονομικά προσιτή και παρέχει μια σειρά από οικολογικά οφέλη πέρα ​​από την απλή δέσμευση άνθρακα.

Όμως η δενδροφύτευση μόνη της δεν είναι αρκετή

Ωστόσο, υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι πρωτοβουλίες δενδροφύτευσης δεν δικαιολογούν τις συνεχιζόμενες εκπομπές ορυκτών καυσίμων:

• Τα δέντρα χρειάζονται δεκαετίες ή και αιώνες για να ωριμάσουν πλήρως και να δεσμεύσουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα. Η IPCC εκτιμά ότι χρειάζονται από 10 έως 100 χρόνια για τα νεοφυτεμένα δέντρα να φτάσουν στο μέγιστο ποσοστό απομάκρυνσης του CO2 από τον αέρα. Οι περισσότερες εταιρείες βασίζονται στη δενδροφύτευση για να επιτύχουν τους στόχους μείωσης των εκπομπών εντός των επόμενων 10-15 ετών. Αλλά είναι παραπλανητικό να υπονοείται ότι τα δέντρα θα αντισταθμίσουν αυτές τις εκπομπές σε τόσο σύντομα χρονικά διαστήματα. Επίσης, είναι σημαντικό να προστατεύουμε τα δέντρα που έχουμε στα δάση, στην ύπαιθρο και τις πόλεις αντί να δίνουμε το βάρος μόνο στα δέντρα που θα φυτευθούν στο μέλλον.
• Τα υπάρχοντα δάση απορροφούν ήδη το 30% των ανθρώπινων εκπομπών και η ικανότητά τους για πρόσθετη απορρόφηση άνθρακα είναι περιορισμένη. Ήδη δηλαδή παίζουν το ρόλο τους σε σημαντικό βαθμό.
• Η φύτευση δέντρων σε ορισμένες περιοχές μπορεί να έχει αμελητέο όφελος από τον άνθρακα, εάν καταστρέφονται στη συνέχεια από πυρκαγιές, ξηρασίες, παράσιτα και παράνομη υλοτομία.
• Ο τεράστιος όγκος των συνεχιζόμενων παγκόσμιων εκπομπών μηδενίζει στην πραγματικότητα αυτό που μπορεί ρεαλιστικά να αντιμετωπίσει η δενδροφύτευση και η αναδάσωση. Ο κόσμος εκπέμπει πάνω από 30 δισεκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως από ορυκτά καύσιμα. Ακόμη και οι πιο φιλόδοξοι στόχοι δενδροφύτευσης είναι αδύνατον να εξισορροπήσουν τις εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου σε αυτήν την τεράστια κλίμακα. Για παράδειγμα, η πρωτοβουλία Trillion Trees στοχεύει να δεσμεύσει περίπου 10 δισεκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως όταν τα δέντρα ωριμάσουν σε μερικές δεκαετίες από τώρα. Αλλά μέχρι τότε οι εκπομπές θα έχουν αυξηθεί ακόμη περισσότερο, εκτός εάν συμβεί μια συστημική αλλαγή. Η μαζική δενδροφύτευση μπορεί να έχει προοπτική για το μέλλον αλλά μέχρι τότε πρέπει να εργαστούμε για λύσεις στο τώρα. Και δεν έχουμε πολύ χρόνο για χάσιμο.
• Η IPCC και τα επιστημονικά μοντέλα δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο μόνος τρόπος για την επίτευξη των παγκόσμιων κλιματικών στόχων είναι η ταχεία κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Αυτό θα απαιτήσει σαρωτικές αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα και απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα στις μεταφορές, τα κτίρια, τη γεωργία και άλλα.
• Με απλά λόγια, δεν μπορούμε να φυτεύουμε δέντρα και να περιμένουμε ότι αυτό θα αντισταθμίσει τις συνεχείς εγκρίσεις νέων εξορύξεων και αγωγών αερίου και πετρελαίου, την παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και άλλες δραστηριότητες που αυξάνουν τις εκπομπές.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι επιχειρήσεις οργανώνουν καμπάνιες δενδροφύτευσης για να καλύψουν ότι στην πραγματικότητα έχουν κάνει ελάχιστα για την μείωση της δικής τους ευθύνης στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Υπάρχουν ανησυχίες ότι συχνά παρόμοιες καμπάνιες είναι στο πλαίσιο δημοσίων σχέσεων για πρακτικές που δεν έχουν αλλάξει. 

Σε κάθε περίπτωση οποιαδήποτε προσπάθεια δενδροφύτευησης σε μεγάλη κλίμακα πρέπει να συμβαδίζει με την προστασία του δάσους ή των δέντρων αλλά και με μείωση των εκπομπών από ορυκτά καύσιμα. Σε αντίθεση με τη μείωση των εκπομπών αερίων που αλλάζουν το κλίμα στην πηγή, ο άνθρακας που αποθηκεύεται στα δέντρα θα μπορούσε αργότερα να επιστρέψει στην ατμόσφαιρα εάν τα δάση καούν, υλοτομηθούν ή πεθάνουν από φυσικά αίτια. Αυτή η παροδικότητα καθιστά τη δενδροφύτευση μια στρατηγική που δεν μπορεί να σταθεί από μόνη της αλλά συμπληρωματικά με άλλες στρατηγικές εξόδου από τα ορυκτά καύσιμα. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι έως και το 75% του άνθρακα που αποθηκεύεται σε αναδασωμένα εδάφη θα μπορούσε να ελευθερωθεί εκ νέου στην ατμόσφαιρα τα επόμενα χρόνια, ειδικά καθώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις πυρκαγιές και την εξαφάνιση των δασών.

Έχει μεγάλη σημασία πού φυτεύονται δέντρα και ποιες οικολογικές επιπτώσεις προκύπτουν. Για παράδειγμα, η αντικατάσταση διαφορετικών φυσικών δασών με μονοκαλλιέργειες ξυλείας παρέχει πολύ λιγότερα οφέλη για τη βιοποικιλότητα. Και η φύτευση μη τοπικών / ιθαγενών δέντρων που γίνονται χωροκατακτητικά είδη μπορεί τελικά να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Οι ιδιαιτερότητες των προσπαθειών αναδάσωσης καθορίζουν εάν υποστηρίζουν αποτελεσματικά τους στόχους για το κλίμα ή απλώς καλύπτουν πρακτικές business-as-usual.

Η εύρεση χώρου για μαζική αναδάσωση σε άλλες χώρες εκτός της Ευρώπης, των ΗΠΑ κα αναδεικνύει περίπλοκα ζητήματα χρήσης γης. Οι πιθανές συγκρούσεις περιλαμβάνουν επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων, τα δικαιώματα των ιθαγενών, τις προτεραιότητες διατήρησης και τις ανάγκες αστικής ανάπτυξης. Η φιλόδοξη παγκόσμια δενδροφύτευση θα απαιτούσε εκτάσεις γης στο μέγεθος των Ηνωμένων Πολιτειών ή μεγαλύτερες. Αυτό εγείρει ηθικές ανησυχίες σχετικά με την εκτόπιση άλλων ζωτικών χρήσεων γης για τους τοπικούς πληθυσμούς. Θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τις ευρύτερες οικολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η μεγάλης κλίμακας δενδροφύτευση μπορεί να δημιουργεί σημαντικές εκ των προτέρων εκπομπές κατά την προετοιμασία γης με βαριά μηχανήματα, με φυτώρια και μεταφορά από μακριά, χρήση βαρύ εξοπλισμού, μεταφορά δενδρυλλίων, συνεχή συντήρηση κ.λπ. Μια ανάλυση έδειξε ότι αυτές οι πρώιμες εκπομπές μπορούν να αναιρέσουν τα οφέλη άνθρακα των νέων δασών για τα πρώτα 10-20 χρόνια .

Ναι λοιπόν στη δενδροφύτευση αλλά με σωστό σχεδιασμό και όχι ως πράσινο ξέπλυμα αλλά ως μέρος μιας ενιαίας στρατηγικής που περιλαμβάνει και την έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα για την προστασία του κλίματος