του Γιάννη Παρασκευόπουλου

μέλους του Συμβουλίου των Πράσινων

Διερευνώντας τη δυνατότητα μιας Πράσινης Μετάβασης

το άρθρο πρωτο-δημοσιεύθηκε εδώ

Για δεκαετίες η Δυτική Μακεδονία είχε στηριχθεί στον λιγνίτη. Έδινε χιλιάδες θέσεις δουλειάς, αλλά είχε και κόστος. Έχουν γραφτεί αρκετά για το κόστος στο περιβάλλον και την υγεία, λιγότερα όμως για το οικονομικό και κοινωνικό κόστος: ακόμη και σε καλές εποχές για τον λιγνίτη, η Δυτική Μακεδονία ερχόταν πρώτη σε ανεργία από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Πρόκειται για συνηθισμένο φαινόμενο στις τοπικές οικονομίες των εξορυκτικών περιοχών, όπου συχνά κάθε άλλη οικονομική δυνατότητα συνθλίβεται.

Σήμερα η τοπική κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση σοκ. Καμιά κυβέρνηση και κανένα κοινοβουλευτικό κόμμα δεν είχε ανοίξει δημόσιο διάλογο για τη μετάβαση ούτε είχε  σχέδια για την επόμενη μέρα, η ανεργία είναι στα ύψη, ο χρόνος πιέζει, το κυβερνητικό σχέδιο έχει ανησυχητικές αδυναμίες και κενά: «αυτά που ξέρει» η ΝΔ (κυρίως αναζήτηση ιδιωτικών επενδύσεων), προφανώς δεν επαρκούν για  επείγουσα μετάβαση τέτοιας έκτασης.  Έλλειμμα προτάσεων υπάρχει και από το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα. Παράταση ζωής στον λιγνίτη είναι εξαιρετικά δύσκολη, ακόμη και από οικονομική μόνο άποψη.

Φυσικός πλούτος και δυνατότητες καθαρής ενέργειας, τα δυνατά σημεία

Τα βασικά ερωτήματα αφορούν λοιπόν την επόμενη μέρα. Στο νέο κόμμα των Πράσινων θέλουμε η μετάβαση να οδηγήσει σε βιώσιμη ευημερία για όλους και όλες, όχι σε επιπρόσθετη ανεργία και υποβάθμιση. Και εδώ υπάρχουν για την περιοχή δύο βασικά συγκριτικά πλεονεκτήματα:

• Ιδιαίτερος φυσικός πλούτος: 2 εθνικοί δρυμοί, 15 περιοχές Natura, 7 περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, 65% των επιφανειακών γλυκών νερών της χώρας στις λίμνες και τα ποτάμια της, 14 κατηγορίες επώνυμων αγροτικών προϊόντων.
• Σημαντικές ενεργειακές υποδομές, συμβατές και με ενεργειακό κέντρο χωρίς ορυκτά καύσιμα: τα ορυχεία μπορούν να δεχθούν και μεγάλα φωτοβολταϊκά (μέχρι κάποιο όριο, βέβαια), η θερμική αποθήκευση ενέργειας σε υπάρχουσες μονάδες της ΔΕΗ είναι σημαντική για τους νέους στόχους της ΕΕ για ΑΠΕ άνω του 80% το 2030, τα δίκτυα  μεταφοράς μπορούν να δέχονται και να διανέμουν ενέργεια σε σημαντική ακτίνα, η εγγύτητα σε καθαρή ενέργεια θα λειτουργεί ως πόλος έλξης και για επιπλέον βιώσιμες επενδύσεις.

Συνδυασμός φυσικού πλούτου και ενέργειας χωρίς ορυκτά καύσιμα παραπέμπει αυτόματα σε πράσινο brand name, με δυναμική που σήμερα εμποδίζεται από την κυριαρχία του λιγνίτη, τους σχεδιασμούς της ΝΔ για ορυκτό («φυσικό») αέριο και καύση απορριμμάτων, αλλά και την εμμονή στη βιομηχανία γούνας. Κρίσιμο στοιχείο είναι ότι οι παράγοντες που φρενάρουν σήμερα μια άλλη προοπτική για την περιοχή, έχουν και οι ίδιοι δύσκολες οικονομικές προοπτικές σε βάθος χρόνου.

Επιλέγοντας λοιπόν 100% καθαρή ενέργεια, με παράλληλη έγκαιρη σταδιακή απεξάρτηση και από τον τομέα της γούνας, μπορούμε να έχουμε μια ΠΡΑΣΙΝΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ, με ισχυρή δυναμική και με διεθνή εμβέλεια. Μια τέτοια ταυτότητα μπορεί να προσφέρει:

• πρόσθετη αξία σε ποιοτική και βιολογική αγροτική & κτηνοτροφική παραγωγή, με μεγαλύτερα περιθώρια για επιτόπια τυποποίηση και μεταποίησή τους.
• βάσεις για ήπιο ποιοτικό τουρισμό όλο τον χρόνο,
• πόλο έλξης για έρευνα, καινοτομία και επενδύσεις σε πράσινες εφαρμογές.

Σχεδιάζοντας μια Πράσινη Μετάβαση: ένα πρώτο περίγραμμα

Ανάδειξη σε κέντρο παραγωγής και αποθήκευσης 100% καθαρής ενέργειας, με σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής. Έμφαση και στην εξοικονόμηση, με ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων και κλιμακωτή χρέωση στην τηλεθέρμανση. Θερμική αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ, με μετατροπές στις υπάρχουσες μονάδες. Ανοχή στο μεγάλο φωτοβολταϊκό της ΔΕΗ, με όρους τη μετοχοποίηση τουλάχιστον 5-10% προς την τοπική κοινωνία και συνολική κάλυψη μόνο μέχρι 10-15% των ορυχείων. Τηλεθέρμανση χωρίς καθόλου ορυκτά καύσιμα, από τις θερμικές απώλειες της αποθήκευσης, τη γεωθερμία ορυχείων, τα δασικά υπολείμματα.

Εκτεταμένες δημόσιες επενδύσεις: άμεσα σε ενεργειακές αναβαθμίσεις για το σύνολο των δημόσιων κτιρίων, στη συνέχεια σε έργα για σύγχρονες σιδηροδρομικές υποδομές, αλλά και σε αποκατάσταση υδάτινων πόρων, κυρίως των υπόγειων, όσο είναι εφικτό.

Θέσεις εργασίας: άμεσα στη μαζική ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων (και στις σχετικές τοπικές επιχειρήσεις που θα δημιουργηθούν), στην αποκατάσταση των λιγνιτωρυχείων, στη μετατροπή λιγνιτικών σταθμών σε μονάδες θερμικής αποθήκευσης.  σε λιγνιτικούς σταθμούς. Σταδιακά, επιπλέον θέσεις στην αγροτική μεταποίηση, στον τουρισμό, στη δημιουργία ξενώνων σε υπάρχοντα κτίρια και οικισμούς, στα σιδηροδρομικά έργα, στην ανάπτυξη πράσινων εφαρμογών και καινοτομίας. Παράλληλη θεσμική προστασία της εργασίας, με αποκλεισμό κάθε «κινήτρου» που συμπιέζει μισθούς ή εργασιακά δικαιώματα.

Διατήρηση σημαντικού ρόλου για τη ΔΕΗ: βασικός υπεύθυνος για την αποκατάσταση των ορυχείων και την απόδοσή τους στην τοπική κοινωνία για νέες χρήσεις, μετατρέπει και λειτουργεί πρώην λιγνιτικές μονάδες ως σταθμούς θερμικής αποθήκευσης, μετοχοποιεί προς την τοπική κοινωνία τουλάχιστον 5-10% των μεγάλων φωτοβολταϊκών της.

Σύγχρονες σιδηροδρομικές συνδέσεις, με αξιοποίηση και των γραμμών που ήδη υπάρχουν, για στενότερη οικονομική διασύνδεση με τη Θεσσαλονίκη, αλλά και με την άλλη πλευρά των συνόρων, αναβιώνοντας τους ιστορικούς δεσμούς με Μοναστήρι και Κορυτσά.

Επενδύσεις Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, όπως ενεργειακές κοινότητες, αγροτικοί συνεταιρισμοί, συνεργατική μεταποίηση αγροτικών προϊόντων.

Μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις στηρίζονται, ως κορμός της Δίκαιης Μετάβασης, απορροφώντας το μεγαλύτερο μέρος των σχετικών κονδυλίων. Ευπρόσδεκτες και μεγαλύτερες ιδιωτικές επενδύσεις, εφόσον λειτουργούν συμπληρωματικά με την τοπική οικονομία και εκπληρώνουν τα κριτήρια περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.

Σημαντική είναι εδώ και η μεταφορά εμπειρίας, τόσο από «πράσινες» περιφέρειες άλλων χωρών, όσο και από περιοχές ορυχείων με επιτυχημένη βιώσιμη μετάβαση. Τον δρόμο όμως δείχνουν κυρίως οι νέες ευρωπαϊκές  κατευθύνσεις: σε βασικές πολιτικές, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και το Green Deal, 30-37% των κονδυλίων θα πρέπει να υπηρετούν κλιματικούς στόχους, κάτι που κάνει μια Πράσινη Μετάβαση ακόμη πιο επίκαιρη.

Ανοίγοντας τον διάλογο με την τοπική κοινωνία

Στο νέο κόμμα των Πράσινων επεξεργαζόμαστε ήδη μια αναλυτική Πρόταση Διαλόγου προς την τοπική κοινωνία, με πάνω από 50 συγκεκριμένες προτάσεις για επιμέρους τομείς, παίρνοντας υπόψη και τη μέχρι τώρα δουλειά των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Μετά το Πάσχα ελπίζουμε να την παρουσιάσουμε ολόκληρη, ξεκινώντας και συστηματικό διάλογο: πρόταση Πράσινης Μετάβασης μπορεί να έχει ουσιαστικό αντίκρισμα μόνο αν συνδιαμορφωθεί από  σημαντικό μέρος της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της, ώστε να επηρεάσει τις διεκδικήσεις τους και να μπορεί να υλοποιηθεί και στην πράξη.

Μια πρώτη αρχή έγινε σε διαδικτυακή μας εκδήλωση, με σημαντικές παρουσιάσεις Η Δυτική Μακεδονία μετά τον λιγνίτη: Συμμετοχική πράσινη μετάβαση, κλειδί για βιώσιμο μέλλον – Prasinoi. Το μήνυμα ήταν ότι υπάρχουν λύσεις βιώσιμης ευημερίας για όλους και όλες, αρκεί να μπορέσουμε να σκεφτούμε διαφορετικά. Ένα ισχυρό, αυτόνομο Πράσινο κόμμα, φαίνεται ότι είναι απαραίτητο και σ’ αυτό.