Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο energy press εδώ

του Βλάσση Οικονόμου

Η Ελλάδα προσπαθεί να βρει τη διέξοδο από την ενεργειακή κρίση μέσω βραχυπρόθεσμων μέτρων, δαπανώντας από τα μεγαλύτερα ποσοστά του ΑΕΠ (στην Ευρώπη) για την ενίσχυση των νοικοκυριών στην προσπάθεια να συγκρατήσει τις ενεργειακές τιμές. Oι επεκτάσεις δικτύων διανομής φυσικού αερίου για τη θέρμανση κατοικιών έχουν αποτελέσει κομβική πολιτική της χώρας, παρά τις διάφορες επιστημονικές και οικονομικές φωνές που αναδεικνύουν ότι πρέπει να υπάρχει οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα σε τέτοιες επενδύσεις.

Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο, όταν δίδεται δημόσια επιδότηση στα νοικοκυριά για την εγκατάσταση συστημάτων φυσικού αερίου, όπου εκεί σίγουρα πρέπει να ερευνηθεί αν είναι πραγματικά αποδοτική λύση.

Ένα τέτοιο θέμα πρόσφατα είναι και η επιχορήγηση για την αντικατάσταση των συστημάτων θέρμανσης πετρελαίου με φυσικού αερίου στα νέα δίκτυα που δημιουργούνται σε Τρίπολη και Κόρινθο. Η δημόσια χρηματοδότηση υλοποιείται μέσω δύο προσκλήσεων μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ) που αφορούν στην επιδότηση τόσο νοικοκυριών όσο και δημόσιων / δημοτικών φορέων που θέλουν να προχωρήσουν σε αντικατάσταση του υφιστάμενου συστήματος θέρμανσης με σύστημα φυσικού αερίου.

Η πρώτη πρόσκληση απευθύνεται στους Δήμους και τους Φορείς του Δημοσίου για τα δημοτικά / δημόσια κτίρια που έχουν στην κυριότητά τους και έχει προϋπολογισμό 1.000.000€, ενώ η δεύτερη με προϋπολογισμό 12 εκατ. ευρώ, απευθύνεται στην Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προκειμένου να επωφεληθούν τα νοικοκυριά σε Τρίπολη και Κόρινθο.

Η δημόσια αυτή ενίσχυση θα πρέπει να αιτιολογηθεί από πλευράς οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, πόσο μάλλον τώρα που πια έγινε παντού κατανοητό ότι η πηγή της ενεργειακής κρίσης ήταν το ίδιο το φυσικό αέριο και οι τιμές που ακολούθησαν.

Η βάση της σύγκρισης είναι η εξέταση του τι θα γινόταν αν, αντί να χρηματοδοτηθούν με 12 εκατ. ευρώ το φυσικό αέριο, δινόταν η χρηματοδότηση σε ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών, φωτοβολταϊκά στη στέγη, αντλίες θερμότητας και κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης. Στη βάση αυτή, εκπονήθηκε μια μελέτη στο IEECP όπου εξετάστηκαν τα σενάρια αυτά όσον αφορά την οικονομική αλλά και κοινωνική τους αποδοτικότητα (αναλυτικά η μελέτη http://ieecp.org/wp-content/uploads/2023/01/Study_natural_gas.pdf).

Το αποτέλεσμα είναι ότι οι χρηματοδοτήσεις για όλες τις επεμβάσεις έχουν οικονομικό και κοινωνικό νόημα εκτός από αυτές του φυσικού αερίου. Πιο συγκεκριμένα, Οι αντλίες θερμότητας έχουν την υψηλότερη οικονομική αποδοτικότητα, ενώ οι ενεργειακές επεμβάσεις στα σπίτια και τα κτίρια μηδενικής κατανάλωσης έχουν την υψηλότερη κοινωνική αποδοτικότητα.

Οι ενεργειακές επεμβάσεις στα σπίτια και τα κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης και μηδενικής κατανάλωσης είναι ακριβά σαν επένδυση, ωστόσο η θετική κοινωνική αποδοτικότητα τους δικαιολογεί την παροχή επιχορήγησης.

Αντίστοιχα,  τα φωτοβολταϊκά συστήματα στις στέγες έχουν οριακή κοινωνική αποδοτικότητα και πρέπει να επιχορηγηθούν.

Η επέκταση αγωγών φυσικού αερίου χαρακτηρίζεται από θετική οικονομική αλλά από αρνητική κοινωνική αποδοτικότητα με αποτέλεσμα να μην προκρίνεται η υλοποίηση του συγκριτικά με τα υπόλοιπα εξεταζόμενα σενάρια.

Με άλλα λόγια, θα μπορούσαν οι Δήμοι και το κράτος αντί να επιδοτήσουν τις συνδέσεις στο φυσικό αέριο να χρηματοδοτήσουν με 12 εκατ € (συμπληρωματικά ή ακόμα και με νέα προγράμματα σε επίπεδο δήμου)  εμπροσθοβαρώς σε υψηλό ποσοστό τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων να αναβαθμίσουν τα κτίρια και να μειώσουν διαρθρωτικά το ενεργειακό τους κόστος. Τα νοικοκυριά αυτά χρίζουν ιδιαίτερης σημασίας καθώς είναι αποκλεισμένα από την ιδιωτική χρηματοδότηση και τα υφιστάμενα προγράμματα δεν έχουν καταφέρει να στοχεύσουν επαρκώς σε αυτά.

Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, τόσο οι εν λόγω δύο δήμοι όσο και η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αναθεωρήσουν τα σχεδιαζόμενα έργα υποδομών αερίου (και τις επιδοτήσεις σύνδεσης στις κατοικίες) και αντί αυτών να εκπονήσουν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών, με έμφαση στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά. Mια σειρά προτεινόμενων παρεμβάσεων την επόμενη τετραετία θα βοηθήσει τα νοικοκυριά και ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα να γίνουν ενεργειακά αυτόνομα αντιμετωπίζοντας το υψηλός κόστος ενέργειας που πυροδοτούν τα ορυκτά καύσιμα όπως το αέριο.

Εν κατακλείδι, με ΠΟΙΑ οικονομική λογική προκρίνεται η επιδότηση νέων συνδέσεων ορυκτού αερίου (για θέρμανση κατοικιών) στις δύο πόλεις (και σε όλες τις άλλες αντίστοιχα); Ας παρουσιαστούν αντίστοιχες μελέτες και ας γίνει ένας γόνιμος διάλογος. Σε κάθε περίπτωση, η σύγκριση αυτή είναι αναγκαία για τέτοιες υποδομές με βάση τις επιταγές της νέας Ευρωπαϊκής νομοθεσίας (Αρχή της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα στη νεα Οδηγια Ενεργειακης Αποδοσης – Άρθρο 3 της νέας οδηγίας Ενεργειακής Απόδοσης) όπου αν οι επενδύσεις στη διαχείριση της ζήτησης είναι κοινωνικά και οικονομικά πιο αποδοτικές από αυτές στην προσφορά (πχ αγωγοί) τότε δε θα πρέπει να δοθεί δημόσια χρηματοδότηση στην προσφορά.

* Βλάσης Οικονόμου – Institute for European Energy and Climate Policy