Σε ψήφισμα που υιοθετήθηκε (με 395 ψήφους υπέρ, 171 κατά και 128 αποχές) την Παρασκευή 18.4.2020, το Κοινοβούλιο χαιρετίζει τα δημοσιονομικά μέτρα της ΕΕ και την ενίσχυση της ρευστότητας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας. Τονίζει, όμως, το ψήφισμα ότι “Πέραν όσων έχουν ήδη γίνει, η Ευρώπη χρειάζεται μια εκτενή δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη και την ανοικοδόμηση, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν με την αύξηση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – MFF), από τα υφιστάμενα ταμεία και χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ”, καθώς και από «ομόλογα ανάκαμψης με εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ“.
Επειδή πολύ συζήτηση γίνεται στο που θα βασιστεί η ανάκαμψης της οικονομίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισημαίνει ότι “Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα πρέπει να είναι στο επίκεντρο της προσπάθειας επανεκκίνησης της οικονομίας“.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πάει ένα βήμα πιο πέρα. Προτείνει πολιτικές που μέχρι τώρα ήταν κυρίως στην αρμοδιότητα των κρατών – μελών, να αποκτήσουν κοινή ευρωπαϊκή διάσταση, όπως είναι για παράδειγμα η κοινή στάση απέναντι σε υγειονομικές κρίσης ή η κοινωνική ασφάλιση των ανέργων μέσα από ευρωπαϊκά σχήματα.
Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ για τον Κορονοϊό
Οι ευρωβουλευτές ζητούν, με το ψήφισμά τους, τη θέσπιση ενός μόνιμου ευρωπαϊκού συστήματος αντασφάλισης ανεργίας και επιθυμούν τη σύσταση ενός “Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ για τον Κορονοϊό”, ύψους τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ. Το ταμείο αυτό θα πρέπει “να στηρίξει τις οικονομικές προσπάθειες που καταβάλλουν οι τομείς υγειονομικής περίθαλψης όλων των κρατών μελών κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, καθώς και τις επενδύσεις στον τομέα της υγείας μετά την κρίση, προκειμένου να καταστούν τα συστήματα πιο ανθεκτικά και εστιασμένα σε εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη“.
Αύξηση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ για την ανάληψη δράσης σε περιόδους διασυνοριακών απειλών για την υγεία
Μέχρι σήμερα η ΕΕ έχει πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες σε θέματα πολιτικών υγείας. Η αρμοδιότητα είναι κυρίως στα κράτη μέλη, η ΕΕ έχει μέχρι σήμερα επικουρικό ρόλο στα θέματα υγείας. Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου προωθεί την άποψη ότι η “κοινή δράση από την ΕΕ για την καταπολέμηση της πανδημίας είναι απολύτως απαραίτητη“, σύμφωνα με το ψήφισμα. Όχι μόνο θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να βγει από την κρίση ενισχυμένη, αλλά πρέπει και “να δοθεί στους θεσμούς της η δυνατότητα να αναλαμβάνουν δράση σε περιόδους διασυνοριακών απειλών για την υγεία”. Με αυτό τον τρόπο “θα μπορούν να συντονίζουν την αντίδραση σε ευρωπαϊκό επίπεδο χωρίς καθυστερήσεις, καθώς και να κατευθύνουν τους απαραίτητους πόρους όπου χρειάζεται, είτε πρόκειται για υλικό όπως οι μάσκες, οι αναπνευστήρες και τα φάρμακα, είτε για οικονομική ενίσχυση“.
Επίσης, οι ευρωβουλευτές εκφράζουν ακόμη τη στήριξή τους για την ενίσχυση της παραγωγής στην ΕΕ σημαντικών προϊόντων, όπως τα φάρμακα, τα φαρμακευτικά συστατικά, τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, ο ιατρικός εξοπλισμός και τα ιατρικά υλικά, “ώστε να είναι η ΕΕ καλύτερα προετοιμασμένη για μελλοντικούς παγκόσμιους κλυδωνισμούς”.
Να παραμείνουν ανοιχτά τα σύνορα για βασικά αγαθά
Οι ευρωβουλευτές επιμένουν να θεωρούν ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί να παραμείνουν ανοικτά τα σύνορα εντός της ΕΕ για να “διασφαλιστεί η κυκλοφορία φαρμάκων και προστατευτικού εξοπλισμού, τροφίμων και βασικών αγαθών”, που για κάποιο διάστημα παγοδεύονταν σε ατέλειωτα κομβόι στα σύνορα και γραφειοκρατικούς ελέγχους λόγω μονομερών μέτρων από ορισμένα κράτη μέλη. Αντί να μεταφέρονται γρήγορα, πολλά φορτηγά μεταφοράς των υλικών αυτών έπρεπε να παραμένουν επί όρους στα διασυνοριακά περάσματα. Με συναπόφαση των ευρωπαϊκών θεσμών, προωθήθηκε η ιδέα των διαδρόμων ταχείας μεταφοράς για είδη πρώτης ανάγκης. Στο ψήφισμά τους οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι “Η ενιαία αγορά της ΕΕ είναι η πηγή της συλλογικής μας ευημερίας» και είναι κρίσιμης σημασίας για την άμεση και συνεχή αντίδραση στον COVID-19“.
Μέχρι σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για θέματα υγείας δεν υπάρχουν μηχανισμού κοινής αντίδρασης. Υπάρχει, βέβαια, το European Centre for Disease Prevention and Control- ECDC, το “Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Επιδημιών“, το οποίο έχει όμως μόνο συμβουλευτικό – επιστημονικό χαρακτήρα, συγκεντρώνει δεδομένα, προετοιμάζει συστάσεις σε επιστημονικό επίπεδο αλλά δεν μπορεί να προωθήσει αποτελεσματικά κοινά μέτρα σε περιόδους κρίσης. Το Ευρωκοινοβούλιο ζητά τώρα τη “σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Υγειονομικής Αντίδρασης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα υπάρξει καλύτερη αντίδραση σε οποιαδήποτε κρίση στον τομέα της υγείας στο μέλλον. Κοινά αποθέματα εξοπλισμού, υλικών και φαρμάκων θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με ταχύτητα ώστε να σωθούν ζωές“.
Οι ευρωβουλευτές ζητάνε, επίσης, πρόσθετους πόρους της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της έρευνας για το εμβόλιο του κορονοϊού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει με γρήγορες διαδικασίες σημαντικά ποσά για κοινά ερευνητικά προγράμματα για τον κοροναϊό, αλλά θα χρειαστούν περισσότερη έρευνα και δοκιμές.
Χρειάζεται συντονισμός της προσέγγισης για τη μετά τον περιορισμό της κυκλοφορίας εποχή στην ΕΕ
Σε αρκετές χώρες γίνεται ήδη συζήτηση – με πολλές αβεβαιότητες ακόμα – για την σταδιακή άρση των περιορισμών κυκλοφορίας. Είναι βέβαια ακόμα πολύ θολό το πώς θα περάσουμε από τους περισσότερο ή λιγότερο αυστηρούς περιορισμούς κυκλοφορίας μέσα σε κάθε χώρα, το #ΜένουμεΣπίτι, αλλά και το σχεδόν πλήρες πάγωμα των μετακινήσεων πολιτών και τουριστών μεταξύ των διαφόρων χωρών, στην σταδιακή επιστροφή στην κυκλοφορία και στις μετακινήσεις. Θα γίνει αυτό από κάθε χώρα χωριστά ή θα υπάρξει κοινή προσέγγιση; Και ποια θα είναι τα κριτήρια και οι διαδικασίες που θα ακολουθηθούν; Οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι “χρειάζεται συντονισμός για την άρση των περιοριστικών μέτρων, ώστε να αποφευχθεί η εκ νέου έξαρση της πανδημίας“. Παροτρύνουν τις χώρες της ΕΕ “να αναπτύξουν από κοινού κριτήρια για το τέλος της καραντίνας και άλλων έκτακτων μέτρων“, ενώ ζητούν και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή “να δρομολογήσει μια αποτελεσματική στρατηγική εξόδου, η οποία θα περιλαμβάνει δοκιμές/τεστ ευρείας κλίμακας και εξοπλισμό ατομικής προστασίας για το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό πολιτών”.
Κινδυνεύει η δημοκρατία, το Κράτος δικαίου, και θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρώπη της πανδημίας; Το Ευρωκοινοβούλιο ανησυχεί για την κατάσταση σε Ουγγαρία, Πολωνία και Ελλάδα
Μέσα στην πανδημία ή με αφορμή την πανδημία, παρατηρούνται ενέργειες που θέτουν σε περιορισμό (“καραντίνα”) την δημοκρατία σε εθνικό και περιφερειακό/τοπικό επίπεδο, σε αντίθεση με αυτό που πέτυχε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να πετύχει δηλαδή να συν-νομοθετεί και μέσα στην πανδημία και να ενισχύει το ρόλο του στην συν-απόφαση μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Όταν υπάρχει όμως πολιτική βούληση, η τεχνολογία διευκολύνει την ενίσχυση της δημοκρατίας ακόμα σε συνθήκες προσωπικής “καραντίνας”. Οι συνεδριάσεις της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου αλλά και των Επιτροπών του γίνονται πλέον από απόσταση αλλά “κανονικά”. Οι ευρωβουλευτές δικαιούνται, λοιπόν, να εκφράσουν την έντονη ανησυχία τους για “την απόφαση της κυβέρνησης της Ουγγαρίας να παρατείνει επ’ αόριστον την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εξουσιοδοτούμενη να κυβερνά με διατάγματα χωρίς χρονικό περιορισμό και να αποδυναμώσει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο σε περιόδους έκτακτης ανάγκης”.
Επίσης, τονίζουν στο ψήφισμα ότι “τα μέτρα που έλαβε η πολωνική κυβέρνηση για την αλλαγή του εκλογικού κώδικα είναι παράνομα“. Χαρακτηρίζουν τις ενέργειες αυτές, όπως και την απόφαση να πραγματοποιηθούν προεδρικές εκλογές στην Πολωνία εν μέσω πανδημίας, “ενέργειες πλήρως ασύμβατες με τις ευρωπαϊκές αξίες“.
Καλούν, συνεπώς, “την Επιτροπή να αξιολογήσει επειγόντως το κατά πόσο τα επείγοντα μέτρα συνάδουν με τις Συνθήκες της ΕΕ και να αξιοποιήσει πλήρως όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και κυρώσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιονομικών, για την αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής και διαρκούς παραβίασης. Το Συμβούλιο θα πρέπει, επίσης, να επαναφέρει στην ημερήσια διάταξη τις συζητήσεις και τις διαδικασίες που σχετίζονται με τις εν εξελίξει διαδικασίες του άρθρου 7“.
Όσον αφορά την Ελλάδα, οι Ευρωβουλευτές για άλλη μια φορά “εκφράζουν εκ νέου τη βαθιά ανησυχία τους για την κατάσταση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή υγειονομική περίθαλψη και διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Ζητούν να θεσπιστούν διατάξεις για την υποδοχή αιτούντων άσυλο υπό κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ιατρικής υποστήριξης και την προληπτική εκκένωση του πληθυσμού που διατρέχει υψηλό κίνδυνο“.
Ευρωπαϊκή πηγή ενημέρωσης εναντίον της παραπληροφόρησης και του ρατσισμού
Στην διάρκεια της πανδημίας φαίνεται ότι έχει αναπτυχθεί ένα ευρύ δίκτυο παρα-πληροφόρησης, διάδοσης fake news, προβολής στερεοτύπων και ρατσιστικών εκδηλώσεων, στιγματισμού και κοινωνικής απομόνωσης, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων, αντί για προστασία και διασφάλιση κατάλληλων κι ασφαλών συνθηκών για όλους κι όλες. Η βελτίωση των συνθηκών διαμονής και οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής αλλά και ιατρικής υποστήριξης είναι τα μόνα που μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο SARS-CoV-2 και άλλοι επικίνδυνοι ιοί (όπως ο Ebola, η χολέρα, ο τύφος κ.ά.) θα μείνουν εκτός και δεν θα μεταφερθούν σε μετακινούμενους πληθυσμούς και σε χώρους όπως οι καταυλισμοί προσφύγων όπου κυριαρχούν άθλιες συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής και δεν υπάρχει η δυνατότητα “κοινωνικής αποστασιοποίησης” και #ΜένουμεΣπίτι.
Αυτά λαμβάνοντας υπόψη, το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τονίζει ότι η “παραπληροφόρηση σχετικά με τη νόσο COVID-19 αποτελεί μείζον πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει μια ευρωπαϊκή πηγή πληροφόρησης, σε όλες τις επίσημες γλώσσες, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες θα έχουν πρόσβαση σε ακριβείς και επαληθευμένες πληροφορίες“. Ακόμη, οι ευρωβουλευτές “καλούν τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης να λάβουν προληπτικά τα αναγκαία μέτρα για να σταματήσουν την παραπληροφόρηση και τη ρητορική μίσους όσον αφορά τον κορονοϊό“.