του Αλέξανδρου Λασκαράτου
Γεν. Γραμματέα των ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Σύμφωνα με εκτεταμένο δημοσίευμα της έγκυρης γαλλικής εφημερίδας Le Monde (http://www.lemonde.fr/planete/article/2017/08/01/a-compter-du-2-aout-l-humanite-vit-a-credit_5167232_3244.html), από σήμερα, Τετάρτη 2 Αυγούστου, έχουμε ήδη καταναλώσει όλους τους φυσικούς πόρους που ο πλανήτης μας μπορεί να παραγάγει μέσα σε ένα έτος. Για το υπόλοιπο του έτους 2017, για να συνεχίσουμε να τρώμε, να πίνουμε και να θερμαινόμαστε, ή για τις μετακινήσεις μας, θα πρέπει να υπερ-εκμεταλλευθούμε τα οικοσυστήματα του πλανήτη, βάζοντας σε κίνδυνο την δυνατότητα ανανέωσης κι αναπαραγωγής τους.
Η μέρα αυτή γνωστή ως “μέρα του ξεπεράσματος της Γης” (“Earth overshoot day”) υπολογίζεται κάθε χρόνο από το διεθνές ερευνητικό ίδρυμα Global Footprint Network, με έδρα το Όκλαντ της Καλιφόρνιας. Με βάση 15.000 δεδομένα που έχουν συλλεγεί από τον ΟΗΕ, το ίδρυμα υπολογίζει το οικολογικό αποτύπωμα του ανθρώπου. Ουσιαστικά μετρά την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Γης, με γνώμονα την βιο-ικανότητα του πλανήτη, δηλ. τη δυνατότητά του να ανανεώνει τις πηγές του καθώς και να απορροφά τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το έλλειμμα αυτό σε πηγές παράγεται γιατί κόβουμε δέντρα με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν που απαιτείται για να μεγαλώσουν, ψαρεύουμε περισσότερα ψάρια από τις θάλασσες απ’ όσα αναπαράγονται κάθε χρόνο, και εκλύουμε περισσότερο άνθρακα στην ατμόσφαιρα απ’ ότι τα δάση κι οι ωκεανοί μπορούν να απορροφήσουν.
Οι επιπτώσεις αυτής της υπερκατανάλωσης είναι ήδη αισθητές: αποψίλωση δασών, μείωση της βιοποικιλότητας, λειψυδρίες, οξίνιση των ωκεανών, εδαφικές διαβρώσεις, υπερσυσσώρευση απορριμμάτων, αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα με συνέπεια την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, κλπ.
Ενώ έως το 1961, η Γη παρήγαγε περισσότερο φυσικό πλούτο, με το ένα τέταρτο των πηγών της να μην έχουν καταναλωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου, ο πλανήτης άρχισε να γίνεται ελλειμματικός από το 1970. και μετά. Κι η ημέρα ξεπεράσματος των δυνατοτήτων του εμφανίζεται όλο και νωρίτερα μέσα στο χρόνο.
Το 1985 η ημερομηνία αυτή έπεφτε στις 5 Νοεμβρίου, το 1998 κατέβηκε στην 1η Οκτωβρίου, το 2009 ακόμη περισσότερο, στις 20 Αυγούστου και φέτος στις 2 Αυγούστου!. Εάν διατηρηθεί ο ρυθμός αυτός, το 2030 θα έχουμε ανάγκη από δύο πλανήτες για να καλύψουμε τις ανάγκες μας!
Αιτία η δημογραφική αύξηση από τη μια, αλλά κυρίως ο όλο και πιο λαίμαργος σε κατανάλωση φυσικών πηγών τρόπος ζωής μας, που βασίζεται όλο και περισσότερο στην ενέργεια από ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης και κατανάλωσης. Έτσι, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία θα χρειαζόντουσαν πάνω από 5 πλανήτες για να τις συντηρήσουν, η Γαλλία 3, η Κίνα 2.1 και η Ινδία 0.6.
Πως θα μπορέσουμε να αναστρέψουμε αυτήν την τάση; Πρώτα και κύρια, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που μόνα τους αυτά αποτελούν το 60% του παγκόσμιου οικολογικού αποτυπώματος.
Για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους δύο βαθμούς Κελσίου — όπως προβλέπουν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, που υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 2015 — θα πρέπει να απελευθερωθούμε από τα ορυκτά καύσιμα πριν από το 2050.
Τα μέτρα είναι λίγο πολύ γνωστά:
1.- επιβολή οροφής και στη συνέχεια μείωση της παραγωγής των σταθμών ενέργειας με βάση τον άνθρακα,
2.- ταχύτερη ανάπτυξη των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, και
3.-βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας.
Η μείωση των εκλύσεων άνθρακα κατά 50% θα μας επέτρεπε την μετάθεση της ‘ημέρας ξεπεράσματος της Γης’ κατά τρεις μήνες.
‘Άλλη μία παράμετρος είναι η μείωση του διατροφικού αποτυπώματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών, τη μείωση των προϊόντων ζωικής προέλευσης και την στροφή προς πιο αειφόρους τρόπους παραγωγής, όπως τα βιολογικά προϊόντα, την αγρο-οικολογία, κλπ.
Υπάρχουν και κάποια καλά νέα: το οικολογικό αποτύπωμα ανά κάτοικο των ΗΠΑ έχει μειωθεί κατά 20% από το 2005 (χρονιά που είχε φθάσει στο υψηλότερο σημείο του) ως το 2013 (τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία), χάρις στη μείωση της εκπομπής αερίων άνθρακα και παρά την οικονομική ανάκαμψη. Η Κίνα αναπτύσσει μαζικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ την ίδια ώρα έχει μειώσει την εσωτερική κατανάλωση άνθρακα.
Το παγκόσμιο οικολογικό αποτύπωμα αποτελεί έναν έξυπνο και εύληπτο τρόπο για το πώς τα ορυκτά καύσιμα, και η υπερκατανάλωση στις “αναπτυγμένες” χώρες οδηγούν ολόκληρο τον πλανήτη “στα βράχια”. Θα υπάρξει έγκαιρη αντίδραση πριν, (εκτός από τις σάρκες μας) να αρχίσουμε να τρώμε ο ένας τον άλλον;