Το άρθρο πρωτο-δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 29/10/2021
Του Νίκου Χρυσόγελου
π. Ευρωβουλευτή των Πράσινων,
μέλος του Συμβουλίου του νέου κόμματος ΠΡΑΣΙΝΩΝ
Υγεία και ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και αντοχές συστημάτων υγείας δοκιμάζονται ακόμα από την πανδημία. Δεν είναι, πάντως, η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα πλήττεται από μια σοβαρή επιδημία. Μια από τις 5 μεγάλες επιδημίες πανούκλας, για παράδειγμα, εξόντωσε το ¼ του πληθυσμού Ευρώπης και Ασίας. Όμως, οι επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις δημιούργησαν την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να νικήσουμε τις ασθένειες, αργά ή γρήγορα, βασιζόμενοι μόνο σε αυτές τις εξελίξεις, αδιαφορώντας για περιβαλλοντικούς παράγοντες, τρόπους ζωής και κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν την εμφάνιση και διάδοσή τους.
Ασθένειες, όπως η ελονοσία, που ήταν κύρια αιτία θανάτου έχουν εξαφανιστεί από Ευρώπη και ΗΠΑ ως αποτέλεσμα της βελτίωσης (και) των περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων, ενώ παραμένουν θανατηφόρες σε άλλες περιοχές του πλανήτη, με άσχημες συνθήκες ζωής. Η επιτυχής αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 μπορεί να προέλθει μόνο αν συνδυαστούν τα επιτεύγματα στο ιατρικό πεδίο (εμβόλια, φάρμακα, βελτίωση ιατρικών-νοσηλευτικών υποδομών, ενδυνάμωση πρωτοβάθμιας φροντίδας) με στοχευμένες παρεμβάσεις στο κοινωνικό και περιβαλλοντικό πεδίο.
Έρευνες δείχνουν ότι η πανδημία COVID-19 εξαπλώνεται περισσότερο και είναι πιο θανατηφόρα σε περιοχές οικονομικά και κοινωνικά υποβαθμισμένες καθώς και μειονοτικές ή κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Πέρα από μέτρα προσωπικής προστασίας, εμβολιασμού και βελτίωσης του δημόσιου συστήματος υγείας – όχι μόνο ΜΕΘ – οι πολιτικές για την πανδημία πρέπει να στοχεύουν και στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και στη μείωση κοινωνικών ανισοτήτων και φτώχειας. Στην Ελλάδα, όμως, δεν έχει υπάρξει οποιαδήποτε βελτίωση προς αυτή την κατεύθυνση ή έχει σημειωθεί επιδείνωση, όπως κυκλοφοριακή συμφόρηση, αύξηση φτώχειας, αποκλεισμός ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από τα όποια μέτρα.
Πόλεις με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά κι αυξημένα ποσοστά μόλυνσης και θανάτων από κοροναϊό, δίνουν έμφαση (και) στη δραστική μείωση χρήσης των αυτοκινήτων, δημιουργία εκατοντάδων χιλιομέτρων ποδηλατοδρόμων, ενίσχυση παρεμβάσεων για επιστροφή της φύσης και επέκταση των πράσινων ζωνών (cities with nature), ως βασικό εργαλείο προστασίας της υγείας.
Με τις καιρικές συνθήκες να αλλάζουν και τις περισσότερες δραστηριότητες να γίνονται σε κλειστούς χώρους, θα έπρεπε να έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα εργαλεία για μείωση της διάδοσης του κοροναϊού (από τον αέρα) τόσο στους κλειστούς χώρους (συστήματα καλύτερου αερισμού σε συνδυασμό με παρεμβάσεις για ενεργειακή αποτελεσματικότητα σε σχολεία, γραφεία, κατοικίες, χώρους παραγωγής) όσο και στα δημόσια μέσα μεταφοράς.
Στην εποχή της πληροφορίας, των οικολογικών επιστημών και των τεχνολογικών δυνατοτήτων, πρέπει να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος και να αλλάξουμε γρήγορα, με δημοκρατικό τρόπο, πολιτικές και πρακτικές που έχουν μεγάλες επιπτώσεις στη ζωή και υγεία. Οι πολιτικές πρέπει να είναι δίκαιες και να αφορούν τους πολλούς, όχι τους λίγους. 20 μήνες συνύπαρξης με την πανδημία, δεν έφτασαν για να σχεδιάσουν κυβέρνηση και περιφερειακές – δημοτικές αρχές νέες πολιτικές για τις πόλεις και τις μετακινήσεις, να ιεραρχήσουν την πράσινη υγιή ανάκαμψη των πόλεων και των γειτονιών ως βασική προτεραιότητα του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ΕΛΛΑΔΑ 2.0.
Ως αποτέλεσμα επικοινωνιακών και μόνο σχεδιασμών, διαπιστώνουμε από κυβερνητικής πλευράς μια υπερβολή στα (μεγάλα, πράσινα και κλιματικά) λόγια και σχεδόν πλήρη ανυπαρξία πράξεων για βαθιές πράσινες αλλαγές ή – ακόμα χειρότερα – κινήσεις προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Όμως η κλιματική κρίση έρχεται να ταρακουνήσει ακόμα περισσότερο τα λιμνάζοντα νερά. Δεν είναι πλέον μόνο οι Πράσινοι που επισημαίνουν ότι την εποχή των συνεχόμενων κρίσεων η υλοποίηση πράσινων μετασχηματισμών είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Κάθε ολιγωρία, όπως έδειξαν οι μεγάλες πυρκαγιές και πλημμύρες, έχει τεράστιο κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος, που δεν αντιμετωπίζεται με επικοινωνιακές κινήσεις και φιλοδωρήματα ή με μηνύματα εκκένωσης περιοχών ή παραμονής στο σπίτι. Μια κυβέρνηση είναι χρήσιμη όταν έχει επάρκεια και ικανότητα να προλαμβάνει καταστροφές, που δεν είναι όλες αναπόφευκτες. Αν συμβάλλει στην μεγέθυνση της ζημιάς λόγω ανικανότητας ή έλλειψης προετοιμασίας, αργά ή γρήγορα θα πληρώσει και εκείνη τον λογαριασμό.