Στο debate o Κ. Μπακογιάννης έκανε μια ερώτηση προς τον Χάρη Δούκα, υποψήφιο Δήμαρχο Αθηναίων, σχετικά με τη θέση του για μια σειρά έργων, όπως οι επεμβάσεις στο Πάρκο Δρακόπουλου, στον Λόφο του Στρέφη καθώς και στην Πλατεία Εξαρχείων. Και έλαβε την απάντηση από τον Χάρη Δούκα ότι εκείνος δεν θα αποφασίζει χωρίς διαβούλευση με τους πολίτες για παρόμοια έργα, ενώ έδωσε απάντηση και για την ουσία των έργων.

Θα επικεντρωθώ στο πώς γίνονται τα έργα στην Ελλάδα και γιατί με τον τρόπο που γίνονται όχι μόνο παραβιάζονται οι ευρωπαϊκοί κανόνες αλλά και συχνά τα έργα αποτυγχάνουν στον στόχο τους που είναι υποτίθεται να βελτιωθεί η ζωή των πολιτών.

Σχεδόν πάντα τα έργα σχεδιάζονται αποκλειστικά από μελετητικά γραφεία ή έστω κάποιες υπηρεσίες και απουσιάζει οποιαδήποτε διαβούλευση με τους πολίτες για τα έργα αυτά.

Φυσικά χρειάζονται ειδικοί στον σχεδιασμό, αλλά τα έργα δεν μπορούν πλέον να σχεδιάζονται μόνο από τεχνοκράτες, μελετητές, μικρά ή μεγάλα γραφεία. Κάποιοι θεωρούν τη διαβούλευση είτε ως πολυτέλεια είτε ως αδυναμία είτε ως άσκοπη συζήτηση. Κι όμως, πέρα από λογική θέση του συνδυασμού μας #ΑθήναΤώρα και του ίδιου του Χάρη Δούκα, η διαβούλευση με τους πολίτες και τους φορείς είναι και τυπική και ουσιαστική υποχρέωση για παρόμοια έργα που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά ταμεία. Αν εφαρμόζονται σωστά οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί, τότε η απουσία διαβούλευσης θα μπορούσε να είναι και λόγος ακύρωσης της χρηματοδότησης ενός έργου με ευρωπαϊκούς πόρους.

Αλλά και πέρα από το τυπικό -που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην απαίτηση επιστροφής των χρημάτων- είναι και το ουσιαστικό: η διαβούλευση με οργανωμένο και βασισμένη σε συγκεκριμένες διαδικασίες είναι κρίσιμη παράμετρος τόσο για ένα έργο όσο και για τη σωστή και αποτελεσματική διακυβέρνηση γενικότερα. Η διαβούλευση αυτή είναι κρίσιμη διάσταση του σχεδιασμού και της υλοποίησης ενός έργου. Πώς είναι δυνατόν να σχεδιάζει και να υλοποιεί για παράδειγμα ο Δήμος ένα έργο, όπως ένα πάρκο ή μια πλατεία χωρίς να γνωρίζει τις ανάγκες των χρηστών και χωρίς να ακούσει τη γνώμη τους;

Ο συμμετοχικός σχεδιασμός είναι σήμερα μια πραγματικότητα, έχει ενσωματωθεί από πολλούς δήμους (στην υπόλοιπη Ευρώπη) κυρίως για να αποφεύγονται αστοχίες έργων. Να δώσω ένα παράδειγμα από πλατεία σε ελληνική πόλη που αναπλάστηκε: η πλατεία συγκέντρωνε ηλικιωμένους που έπαιζαν τάβλι, σκάκι, συζητούσαν, καθόντουσαν αντικριστά μια και υπήρχαν τραπεζάκι και καρέκλες που τα διευκόλυναν. Όταν επανασχεδιάστηκε αυτή η πλατεία με λογική ανάπλασης και βελτίωσης, υπερυψώθηκε και μπήκαν παγκάκια καταργώντας τα αντικριστά καθίσματα και τα τραπέζια που υπήρχαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προστεθούν σκαλιά χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη και για την εύκολη πρόσβαση ηλικιωμένων. Η κατάργηση των αντικριστών καθισμάτων και τραπεζιών στέρησε τους ηλικιωμένους που σύχναζαν στην πλατεία από την καθημερινή τους διασκέδαση. Τα παγκάκια άλλαξαν τον χαρακτήρα της πλατείας. Οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να παίζουν άνετα παιχνίδια όπως πριν και, αν θέλουν να μιλήσουν μεταξύ τους κάμποσοι φίλοι, κάποιοι θα πρέπει να κάθονται όρθιοι. Η διαβούλευση με τους κατοίκους θα βοηθούσε όσους σχεδίασαν τη νέα πλατεία να αποφύγουν τα τεράστια αυτά λάθη που τελικά δυσκολεύουν τη ζωή των χρηστών της πλατείας αντί να τη βελτιώνουν.

Το ίδιο ισχύει με το θέμα του Πάρκου Δρακόπουλου ή του Λόφου του Στρέφη ή του σταθμού μετρό στα Εξάρχεια ή των έργων στην πλατεία Κολωνακίου. Προφανώς χρειάζονται έργα ανάπλασης, βελτίωσης των πάρκων, των λόφων, των πλατειών της Αθήνας. Αλλά γιατί ο Δήμος και ο μέχρι τώρα Δήμαρχος να φοβούνται την διαβούλευση και τη συζήτηση ώστε να επιλέγονται οι πιο σωστές και ισορροπημένες λύσεις με βάση όλες τις ανάγκες; Αν χρειάζεται να βελτιώσουμε το πώς γίνεται μια ουσιαστική και όχι προσχηματική διαβούλευση, ας δώσει ο Δήμος έμφαση στις μεθοδολογίες διαβούλευσης και στη σωστή προετοιμασία της.

Δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Χρειαζόμαστε μια δημοτική αρχή που θα βοηθήσει να κάνουμε την Αθήνα πράσινη, προσβάσιμη, καθαρή, δημιουργική, κοινωνική αλλά με διαβούλευση και συμμετοχή των πολιτών. Γυρίσαμε τις γειτονιές και επιβεβαιώσαμε ότι οι πολίτες το θέλουν και μπορούν. Μέθοδοι, εργαλεία και πρακτικές συμμετοχικού σχεδιασμού υπάρχουν και τις γνωρίζουμε πολλά στελέχη του συνδυασμού Αθήνα Τώρα, φυσικά και ο ίδιος ο Χάρης Δούκας. Προσωπικά έχω επίσης συμμετάσχει σε πολλά παρόμοια προγράμματα και δράσεις συμμετοχικού σχεδιασμού και με ευρωπαϊκή διάσταση (Ελευσίνα2030, WAREMA, κ.ά.)

Επίσης υπάρχει και μια πληθώρα εργαλείων συμμετοχικού σχεδιασμού που χρησιμοποιούνται ήδη σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο όπως ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και η Τοπικά Κατευθυνόμενη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η αξιοποίηση των αρχών της UNESCO, Communities in Action: Lifelong Learning for Sustainable Development), συστάσεις του Προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον όσον αφορά την προώθηση των Στόχων για την Αειφορία, μεθοδολογίες της εκπαίδευσης για την αειφορία, καλές πρακτικές μεγάλων δήμων και τόσα άλλα.

Η φωτογραφία είναι από το Πάρκο Δρακόπουλου. Αντί ο Δήμαρχος Κ. Μπακογιάννης να συνεργαστεί με τους κατοίκους και τους φορείς της περιοχής που για χρόνια φροντίζουν το πάρκο, φυτεύουν δέντρα και λουλούδια, οργανώνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις, να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν, να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση ανθρώπων και σε άλλες γειτονιές με στόχο περισσότερο πράσινο, στέλνει τα ΜΑΤ για να δουλέψει ένας εργολάβος σε αντίθεση με τους κατοίκους.

Μόνο κάποιος που φοβάται τους πολίτες μπορεί να συμπεριφέρεται έτσι. Προφανώς δεν μπορεί οι εργολάβοι να είναι αυτοί που σχεδιάζουν τα έργα (και) πρασίνου. Αυτό οφείλεται σε πολιτικές επιλογές της διοίκησης Μπακογιάννη που έχει αποψιλώσει την δημοτική υπηρεσία πρασίνου και δίνει εργολαβίες έξω. Και όμως μια υπηρεσία πρασίνου είναι μια από τις πιο σημαντικές για έναν δήμο. Δεν μπορεί όλα να δίνονται σε εργολαβίες και μάλιστα σε μεγαλοεργολάβους. Η παράταξή μας, όπως έχει δηλώσει επανειλημμένως ο Χάρης Δούκας, θα δώσει έμφαση στην αναδιοργάνωση της υπηρεσίας πρασίνου, στη στελέχωσή της και στην ανάληψη από αυτήν σοβαρού ρόλου και έργου για μεγάλης έκτασης παρεμβάσεις ώστε η Αθήνα να αποκτήσει το πράσινο που της αξίζει, να δημιουργηθεί συνεχές δίκτυο πρασίνου που θα ενώνει πάρκα, ρέματα, φυσικές περιοχές και να διευκολύνεται η ανανέωση του αέρα μέσα στην πόλη. Οι πράσινες ζώνες αντιμετωπίζονται πλέον ως βασικό εργαλείο για την άμυνα απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα (καύσωνες, πλημμύρες) και φυσικά για την αναψυχή και την επαφή με τη φύση. Εξάλλου η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την Αποκατάσταση της Φύσης απαιτεί πλέον συγκεκριμένα αποτελέσματα και προβλέπει υποχρεώσεις (και) για τις πόλεις.

Μπορούμε λοιπόν να αλλάξουμε το παράδειγμα αφού έχουμε την πολιτική βούληση αλλά και τη γνώση, την εμπειρία και τις καλές πρακτικές για κάτι τέτοιο.