του Νίκου Χρυσόγελου

συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

www.chrysogelos.gr

@chrysogelos

www.facebook.com/nikos.chrysogelosb

Υπάρχει εναλλακτική λύση απέναντι στους πλειστηριασμούς αλλά και την βίαιη παρεμπόδισή τους ώστε να σωθούν τα σπίτια αλλά χωρίς να μεταφερθούν τα βάση τους υπόλοιπους πολίτες;

Το αρχικό πρόβλημα: χιλιάδες άνθρωποι λόγω απουσίας μια πολιτικής για προσβάσιμη κατοικία (όχι κατ΄ ανάγκη μέσω ιδιοκτησίας) ανοίχτηκαν άκριτα σε δάνεια με τεράστιο κόστος για να αποκτήσουν κατοικία. Έτσι σήμερα πάνω από 700.000 δάνεια έχουν γίνει κόκκινα, οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο κόστος αποπληρωμής. Άλλα σπίτια είναι πρώτη κατοικία, άλλα είναι εξοχικά, άλλα είναι μικρά άλλα αποτέλεσμα μιας κουλτούρας νεοπλουτισμού.

Μετά έρχεται το άλλο πρόβλημα. Αν οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνεια, πώς θα λυθεί το πρόβλημα που δημιουργείται στις τράπεζες που έχουν χρησιμοποιήσει τα χρήματα των καταθετών για να δώσουν αυτά τα δάνεια; Όσοι λένε με ευκολία, να διαγραφούν τα δάνεια και να μην γίνει κανένας πλειστηριασμός. δεν απαντάνε στο απλό ερώτημα “σε αυτή την περίπτωση που θα βρεθούν τα χρήματα για να μπορούν οι τράπεζες να διασφαλίζουν τις καταθέσεις των πολιτών”; Μπορεί να φταίνε σε σημαντικό βαθμό και οι τράπεζες που μοίραζαν δάνεια σαν στραγάλια, αλλά το πρόβλημα είναι υπαρκτό σήμερα, δεν θα λυθεί ασκώντας μόνο κριτική στις ανεύθυνες τραπεζικές πολιτικές ή κατακρίνοντας όσους ανοίχτηκαν πέρα από τις δυνατότητές τους.

Αν η διάσωση των τραπεζών γίνεται συνεχώς με ανακεφαλαιοποίηση – δηλαδή δημόσιο χρήμα – τότε αυτό είναι άδικο για τους υπόλοιπους αλλά και οδηγεί σε συνεχόμενη λιτότητα και υπερφορολόγηση. Το σύνολο των κόκκινων δανείων (όχι μόνο για στεγαστικά) είναι 100 δις δηλαδή όσο περίπου το 1/3 του δημόσιου χρέους. Οι τράπεζες έχουν πάρει ήδη πολλά χρήματα από δημόσιους πόρους για ανακεφαλαιοποίηση, δεν μπορούν να πάρουν άλλα 100 δις.

Ο “κυνικός” θα πει: “Τότε να κατασχεθούν και να πουληθούν τα σπίτια και οι επιχειρήσεις των ανθρώπων που χρεοκόπησαν. Καλά κάνει η κυβέρνηση και νομοθετεί το αυτονόητο. Να πάνε φυλακή όσοι εμποδίζουν τους πλειστιριασμούς“. Ο “φιλάνθρωπος” θα πει “Δίκαιο δεν έχουν όσοι αντιδρούν ενάντια στους πλειστηριασμούς κατοικιών κακόμοιρων ανθρώπων που καταστράφηκαν; Δεν είναι απαράδεκτη η κυβέρνηση που πέρασε ένα αντιδημοκρατικό νόμο για όσους εμποδίζουν τους πλειστηριασμούς;”

Δυστυχώς η μονοδιάστατη σκέψη δεν προσφέρει λύσεις. Εγώ θα υποστηρίξω ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις που είναι win-win και πάνε πέρα από αυτά τα δύο διλήμματα. Λύσεις που και αυτοί που σήμερα νομοθετούν αυταρχικές λύσεις και αυτοί που χρησιμοποιούν απλουστευτικά συνθήματα “ούτε ένα σπίτι σε χέρια τραπεζίτη” ΔΕΝ ΝΟΙΑΖΟΝΤΑΙ να αναζητήσουν.

Ας δούμε ποια θέματα ανακύπτουν:

Θέμα Νο 1: Δημιουργικός διάλογος, νέες πολιτικές. Πρέπει να βρεθούν δημιουργικές λύσεις και όχι να φτάνουν τα πράγματα σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό προϋποθέτει ουσιαστικό και όχι προσχηματικό διάλογο. Σήμερα δεν υπάρχει αυτός, με ευθύνη όλου του πολιτικού συστήματος αλλά και πολλών φορέων.

Θέμα Νο 2: Δίκαιες και ισορροπημένες λύσεις. Πολλοί πράγματι καταστράφηκαν λόγω της κρίσης, χωρίς να έχουν κάνει κάτι εντελώς παράλογο ή κάποια λαμογιά. Είχαν κάνει τους υπολογισμούς τους (αν και κάπως απερίσκεπτα) για να μπορούν να πληρώνουν το δάνειο τα επόμενα 20-30 χρόνια. Το λάθος ήταν βέβαια ότι θεωρούσαν δεδομένο ότι θα βρίσκονταν πάντα σε καλή οικονομική κατάσταση. Σήμερα έχουν καταστραφεί – συχνά όχι με δική τους ευθύνη – και δεν είναι σε θέση να πληρώνουν το ύψος του δανείου που πήραν σε άλλες εποχές. Δεν είναι πάντως λογικό να θεωρηθούν εγκληματίες αλλά ούτε είναι λογικό να θεωρούν ότι κάποιοι άλλοι θα πληρώσουν το δάνειο για λογαριασμό τους. Πρέπει να βοηθηθούν, λοιπόν, να αποπληρώσουν το δάνειο, αξιοποιώντας διάφορα εργαλεία (πχ μείωση των απαιτήσεων επιτοκίων άλλης εποχής, μείωση προστίμων κα).

Θέμα Νο 3: Από την αντί-δραση στη λύση. Είναι δίκαιο το κίνημα εναντίον των πλειστηριασμών και των κατασχέσεων; Θα ήταν δίκαιο αν προσπαθούσε να βρει και να στηρίξει ολοκληρωμένες λύσεις. Αντιπαρέρχομαι τις κατηγορίες ότι κάποιοι έχουν επενδύσει κομματικά σε αυτό ή κάποιοι προσπαθούν να σώσουν μεγάλες περιουσίες και φοροφυγάδες αντιδρώντας σε πλειστηριασμούς μεγάλων ακινήτων. Μπορεί να συμβαίνουν και αυτά. Αλλά ας επικεντρώσουμε σε καλών προθέσεων πρωτοβουλίες. Το να αντιδράς τόσα χρόνια στους πλειστηριασμούς είναι μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη που σε όλα λέει όχι αλλά δεν ψάχνει να βρει πώς θα σωθεί και το σπίτι και πώς δεν θα μεταφερθεί το κόστος στην υπόλοιπη κοινωνία. Γιατί αν δεν βρεθεί ολοκληρωμένη λύση κάποιος τελικά θα πληρώσει στο τέλος. Αν τα κόκκινα δάνεια παραμείνουν ως έχει τότε σύντομα θα κληθούν να πληρώσουν οι καταθέτες, μέσω της κατάσχεσης ή του κουρέματος των καταθέσεων για να μπορέσουν οι τράπεζες να καλύψουν τα τεράστια ποσά που τους “λείπουν” γιατί έχουν δοθεί για δάνεια που δεν αποπληρώνονται. Αν λοιπόν το “κίνημα” αυτό είχε αρχικά λόγο ύπαρξης για ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, σήμερα αποτελεί μέρος της χρεοκοπίας των κομμάτων. Δεν συμβάλλει σε λύσεις, αξιοποιείται από όσους επιδιώκουν να προωθήσουν κυνικές πολιτικές

Θέση Νο 4: Πράσινες λύσεις στην κρίση. Η λύση τελικά δεν είναι απλή, αλλά υπάρχει, δεν είναι ένα σύνθημα, είναι περίπλοκη κι απαιτεί νέες ιδέες, ενεργοποίηση των πολιτών, αλλαγές στις πολιτικές, δημιουργία νέων θεσμών αλλά και νέων χρηματο-οικονομικών εργαλείων. όπως συνήθως συμβαίνει στην πολιτική, πρέπει να αλλάξουν πολλά για να αντιμετωπίσουμε τα σημερινά προβλήματα,

Κατ΄αρχάς χρειάζεται να υπάρξει συνεργασία του κράτους, των πολιτών που έχουν μπλέξει στα κόκκινα δάνεια, των τραπεζών αλλά και (διεθνών) φορέων που ίσως έχουν σχετική εμπειρία για να διαμορφωθεί ένα νέο πλαίσιο.

Αντί να ψάχνουν για τη λύση μόνοι τους, οι πολίτες που έχουν κόκκινο στεγαστικό δάνειο, θα μπορούσαν να συνεργαστούν μεταξύ τους για συνεργατικές λύσεις.

Μια τέτοια συνεργατική λύση θα ήταν να δημιουργήσουν από κοινού ένα “συνεταιρισμό κοινωνικής κατοικίας” που θα μπορούσε να αγοράσει τα κόκκινα δάνεια και την περιουσία όσων ενδιαφέρονταν. Μέλη δηλαδή θα ήταν όσοι θα ήθελαν να γλυτώσουν την κατοικία ή την επιχείρηση τους από τις κατασχέσεις ή όσοι θα ήθελαν να απαλλαγούν από τα κόκκινα δάνεια αλλά και από την κατοικία. Τα σπίτια θα πέρναγαν τότε στον συνεταιρισμό που θα τα ενοικίαζε στους “ιδιοκτήτες” αλλά και θα φρόντιζε για την αναβάθμιση, συντήρηση τους αλλά και για την βελτίωση του περιβάλλοντος της γειτονιάς. Αν και ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, σήμερα υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα φορέων (δημοτικών ή συνεταιρισμών) που διαχειρίζονται με αυτόν τον τρόπο εκατομμύρια”κοινωνικές”  κατοικίες στην Ευρώπη.

Ένας συνεταιρισμός κοινωνικής κατοικίας με κεφάλαια από διάφορες πηγές θα μπορούσε να αγοράσει σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές τα δάνεια και τα σπίτια, παρακάμπτοντας το φόβο των τραπεζών ότι αν έδιναν την δυνατότητα σε κάθε ένα πολίτη να αγοράσει σε πολύ χαμηλή τιμή το “κόκκινο δάνειο” του, τότε κανείς δεν θα ήθελε να πληρώσει κανονικά το δάνειο του και θα κατέρρεε το τραπεζικό σύστημα.

Ο συνεταιρισμός κοινωνικής κατοικίας θα μπορούσε επίσης να εργαστεί στην κατεύθυνση της ενεργειακής αναβάθμισης αυτών των κατοικιών κι επιχειρήσεων αξιοποιώντας την εμπειρία υπαρχόντων ενώσεων κοινωνικής κατοικίας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Μειώνοντας τις δαπάνες του νοικοκυριού για ενέργεια (που αποτελεί σημαντικό ποσοστό του σημερινού οικογενειακού προϋπολογισμού), θα συνέβαλε στην οικονομική ενδυνάμωση των νοικοκυριών. Είναι ήδη αποδεκτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο ότι ένας τρόπος να μειωθεί ο κίνδυνος κόκκινων δανείων είναι να μειωθούν οι δαπάνες για την ενέργεια μέσω της ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών.

Παράλληλα, θα μπορούσε να δημιουργήσει έσοδα και θέσεις εργασίας επενδύοντας στην παραγωγή κι ανταλλαγή-εμπορία ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σε επίπεδο γειτονιάς ή και σε άλλες περιοχές (μέσω ψηφιακού συμψηφισμού), κάτι που είναι πλέον εφικτό.

Μέρος της χρηματοδότησης για ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε να προκύψει από διαφορετικές πηγές:

– υπάρχοντα προγράμματα. Για παράδειγμα, σήμερα εισπράττονται από τους εργαζόμενους ετησίως αν και έχει καταργηθεί ο ΟΕΚ πάνω από 200 εκατ ευρώ υποτίθεται για κοινωνική κατοικία

– από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες των κόκκινων δανείων και των προς κατάσχεση κατοικιών

– με αναχρηματοδότηση από τις τράπεζες που θα είχαν συμφέρον να “πουλήσουν” τα δάνεια πχ στο 20% αντί για 5% όπως τώρα στα κερδοσκοπικά funds

– από ιδιώτες επενδυτές και κυρίως επενδυτές με κοινωνικά κριτήρια (οικολογικά και κοινωνικά funds),

– από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, και το λεγόμενο “πακέτο Γιουνκέρ”

Το θετικό επίσης από όλα αυτά θα ήταν ένα νέο παραγωγικό και κοινωνικό μοντέλο που θα πρασίνιζε την οικονομία, την κοινωνία και τις πόλεις.

Υπάρχει χώρος για ρεαλιστικές ουτοπίες;