ΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ: ΤΑ ΔΑΣΗ ΔΕΝ ΚΑΙΓΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟΥΣ «ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ»

Η συνέντευξη αυτή δόθηκε στον Κώστα Παπαντωνίου δημοσιεύθηκε στις 14..8.2016 στο αυτοδιαχειριζόμενο διαδικτυακό περιοδικό 3pointmagazine.gr

Άλλο ένα καλοκαίρι η χώρα καίγεται. Εκτάσεις χιλιάδων στρεμμάτων έχουν γίνει στάχτη,  άλλες καίγονται την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές και το βάρος από τις ζημιές που αφήνουν πίσω τους είναι δυσβάσταχτο τόσο για την οικονομία όσο και για τη ψυχολογία των ντόπιων.

Για το επαναλαμβανόμενο φαινόμενο συζητήσαμε με τον Νίκο Χρυσόγελο, πρώην Ευρωβουλευτή με τους Οικολόγους Πράσινους, από τους οποίους αποχώρησε. Πλέον αγωνίζεται μέσα από την πρωτοβουλία «Πράσινοι – Αλληλεγγύη» που μάχεται «για μια πράσινη κοινωνική πολιτική όχι μόνο στις εκλογές αλλά και καθημερινά».

Ποιες είναι οι βασικές αιτίες που κάθε χρόνο έχουμε τόσες πυρκαγιές το καλοκαίρι;

Το πιο βασικό είναι ότι δεν υπάρχει πρόληψη για αποφυγή των πυρκαγιών. Ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός με χρήματα που θα πηγαίνουν σε εργασίες διαχείρισης και προστασίας του δάσους, και παράλληλα θα δημιουργούν θέσεις εργασίας και θα αναζωογονούν την τοπική οικονομία. Το αποτέλεσμα είναι σε δυσμενείς καιρικές περιόδους, με υψηλές θερμοκρασίες και ανέμους, είτε οι πυρκαγιές προκύπτουν από αμέλεια, είτε σκόπιμα, είτε για άλλους λόγους, να εξελίσσονται σε μέγα – πυρκαγιές.

Από εκεί κι έπειτα η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών με τη μείωση των βροχών και τη ξηρασία αποτελεί επίσης βασική αιτία. Η έλλειψη βροχοπτώσεων και η συγκέντρωση οργανικής ύλης στα δάση, τα κάνει πιο εύφλεκτα. Παράλληλα, έχουν περιοριστεί αγροτικές δραστηριότητες που γίνονταν παλιότερα μέσα στα δάση όπως η συλλογή ρετσινιού (άρα περιοριζόταν η συγκέντρωση οργανικής ύλης) και η διαχείριση της ξυλείας, που λειτουργούσαν προληπτικά και μείωναν τον κίνδυνο πυρκαγιάς.

Άλλες αιτίες για την πρόκληση πυρκαγιών αποτελούν η ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως το  κάψιμο της καλαμιάς, τα σκουπίδια και οι χωματερές μέσα στο δάσος, τα καλώδια της ΔΕΗ που διασχίζουν δασικές περιοχές χωρίς την απαιτούμενη προστασία και βέβαια οι σκοπιμότητες, όπως το κάψιμο δασικών περιοχών ώστε να φυτευτούν άλλα είδη και να ανοίξει έτσι ο δρόμος για τον αποχαρακτηρισμό περιοχών. Όπως έχει φανεί, διάφορες κυβερνήσεις νομιμοποιούν τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, οπότε επικρατεί η λογική από όσους προχωρούν στον εμπρησμό «ότι αργά ή γρήγορα» θα νομιμοποιηθεί η αυθαιρεσία τους.

“Το 2009 προσλήφθηκαν 1500 δασεργάτες, ενώ το 2010, περίπου οι μισοί, 695, ενώ το 2011 και το 2012 κανένας. Το 2013, αποφασίστηκε αρχικά να προσληφθούν ακόμα λιγότεροι από τους μισούς των μισών, δηλαδή 313 δασεργάτες, τελικά αποφασίστηκε να προσληφθούν 251, από τους οποίους 201 για 8 μήνες και 112 για 3 μήνες, αλλά στο τέλος προσλήφθηκαν την επόμενη χρονιά, δηλαδή το 2014. Το 2015 δεν προσλήφθηκε έστω ένας δασεργάτης, ενώ και το 2016 συνέβη το ίδιο!”

Οι περισσότερες φωτιές αποδίδονται από την εκάστοτε κυβέρνηση σε εμπρησμούς. Είναι πράγματι έτσι;

Δεν ισχύει αυτό. Είναι μια λογική που μεταθέτει το πρόβλημα και τις ευθύνες κάπου αλλού. Είδαμε ότι οι περισσότερες πυρκαγιές σε Κύπρο και Ελλάδα οφείλονται σε πολύ πιο πεζές αιτίες και όχι σε κάποιους αφηρημένους εμπρηστές. Η βασική αιτία είναι η απουσία προετοιμασίας των κοινωνιών και των κυβερνήσεων για την πρόληψη των πυρκαγιών. Ας πούμε, οι κοινωνίες περιμένουν τα πάντα από τα πυροσβεστικά μέσα και δεν είναι προετοιμασμένες να προλάβουν τη φωτιά στο αρχικό της στάδιο, την πιο κρίσιμη δηλαδή στιγμή.

“Η καύση καλαμιάς και αχρήστων σε χωράφια ήταν η αιτία για το 89% των αγροτικών πυρκαγιών το 2015 στην Κύπρο και υπεύθυνη για το 70% των πυρκαγιών μέχρι τώρα φέτος”.

Ποιες είναι οι βασικές επιπτώσεις από τις συνεχόμενες πυρκαγιές;

Οι άμεσοι κίνδυνοι είναι οι πλημμύρες και η διάβρωση των εδαφών. Αν το δάσος έχει καεί πολλές φορές, είναι επίσης δύσκολο να υπάρξει φυσική αναγέννηση που είναι και η προτιμότερη. Άμεση οικονομική ζημιά προκύπτει και για τους πληθυσμούς που επιβιώνουν από το δάσος.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν αντιλαμβανόμαστε πως δεν χάνονται μόνο δέντρα, αλλά ένα ολόκληρο οικοσύστημα που αποτελείται από μεγάλη ποικιλία αλληλοεξαρτώμενων οργανισμών. Ένα οικοσύστημα που ρυθμίζει το μικροκλίμα, τα υδατικά αποθέματα και άλλους καθοριστικούς παράγοντες για την ισορροπία στο περιβάλλον.

Όταν η καταστροφή συμβαίνει δε, κοντά σε οικισμούς με μεγάλο πληθυσμό όπως στην Αττική, τα προβλήματα γίνονται ακόμη μεγαλύτερα. Το οικοσύστημα προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες που δεν τις εκτιμάμε και τις πληρώνουμε μετά ακριβά για να αντιμετωπίσουμε με τεχνικό τρόπο όσα εκείνο προσφέρει.

Φωτογραφία του Κώστα Κουργιά για το ΑΠΕ-ΜΠΕ από την πρόσφατη πυρκαγιά στο χωριό Λιθί της Χίου, τη Δευτέρα 25 Ιουλίου 2016.

Πόσο καιρό χρειάζεται για να γίνει ξανά ένα δάσος όπως ήταν;

Εξαρτάται από το δασικό οικοσύστημα και από τη διαχείριση που θα γίνει τόσο από τις κοντινές κοινότητες όσο και από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Σε κάθε περίπτωση καταλαβαίνουμε ότι το κόστος των ζημιών είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερο από αυτό της πρόληψης.

Δεν έχει όμως συνειδητοποιηθεί. Φέτος διατέθηκαν μόλις 1,8 εκατομμύρια ευρώ για την πρόληψη και τη διαχείριση των δασών, ένα από τα μικρότερα ποσά, αν όχι το μικρότερο που έχουν δοθεί ποτέ. Με πλέον αντιπροσωπευτικό έτος το 2007 όπου χρειάστηκε να δοθούν δισεκατομμύρια για τις αποζημιώσεις, βλέπουμε ότι κάθε χρόνο το ισοζύγιο μεταξύ χρημάτων για την πρόληψη και χρημάτων για τις αποζημιώσεις δείχνει πάντα μεγαλύτερα ποσά για τις αποζημιώσεις.

Το πιο έξυπνο που θα μπορούσε να κάνει μια κυβέρνηση είναι να επενδύσει στην πρόληψη, κάτι που δημιουργούσε και θέσεις εργασίας. Εκ των υστέρων δίνονται χρήματα ως αποζημιώσεις, ενώ θα μπορούσαν να είχαν δοθεί πρώτα για μια καινοτόμα και πράσινη ανάπτυξη, που θα επέστρεφε τη διαχείριση του δάσους στην κοινωνία και θα κρατούσε τις τοπικές κοινωνίες στον τόπο τους.

 “Από το 1980 έως το 2011, οι συνολικές ζημιές στον ευρωπαϊκό χώρο από υδρολογικά, γεωφυσικά, κλιματολογικά και ακραία φαινόμενα γενικά όπως ξηρασίες, πυρκαγιές, πλημμύρες ανέρχονται σε 455 δις ευρώ, ενώ οι φυσικές καταστροφές προκάλεσαν 110.000 θανάτους. Οι ασφάλειες κάλυψαν μόνο το 27% των περιπτώσεων, περίπου 126 δις ευρώ, ενώ δεν καλύπτουν συνήθως φαινόμενα πλημμυρών, ξηρασίας,  καύσωνα, δασικών πυρκαγιών, εκρήξεις ηφαιστείων”.

Γιατί τότε οι κυβερνήσεις κάνουν ξανά και ξανά το ίδιο λάθος;

Η διαχείριση του προβλήματος μοιάζει με τη διαχείριση του δημοσιονομικού προβλήματος που έχει η χώρα. Αφήνουμε το πρόβλημα να γιγαντώνεται και μετά το κόστος της καταστροφής είναι τεράστιο. Το ίδιο συμβαίνει και με τα απορρίμματα. Αντί να προλάβουμε την παραγωγή τους, αντί να επενδύσουμε στην ανακύκλωση, τα παράγουμε και δεν ξέρουμε μετά τι να τα κάνουμε. Στην αέναη αναπαραγωγή των ίδιων πρακτικών συμβάλλει βέβαια και η απουσία της πίεσης από τις κοινωνίες.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι των οποίων ήσασταν στέλεχος συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Γιατί θεωρείτε δεν μπορούν να επηρεάσουν τόσο, ώστε να γίνουν βασικές ενέργειες, όπως η εξασφάλιση αξιοπρεπούς κονδυλίου για την δασοπροστασία;

Ακριβώς αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν βρίσκομαι πια στους Οικολόγους Πράσινους. Δεν έχουν πράσινη πολιτική και είναι κομμάτι ενός μοντέλου διαχείρισης που δεν έχει ενσωματώσει τις πράσινες πολιτικές ιδέες και προτάσεις. Είναι μία από τα ίδια και αυτό είναι φανερό σε όλο το οικολογικό κίνημα. Τα θέματα της ενέργειας, των δασών, η προστασία πράσινων περιοχών, είναι κεντρικά θέματα για τα οποία οι Οικολόγοι Πράσινοι δεν έχουν επηρεάσει το κυβερνητικό πρόγραμμα. Παρότι όμως δεν προωθούν θέματα που θα έπρεπε να είναι… πράσινες γραμμές, την ίδια στιγμή συνεχίζουν να μιλάνε στο όνομα της Οικολογίας. Φαίνεται ότι η καρέκλα είναι πάνω απ’ όλα!

“Τα δασαρχεία της χώρας ζήτησαν 14.945.000 ευρώ για έργα ανάπτυξης και προστασίας των δασών μέσα στο 2016. Από την κυβέρνηση εγκρίθηκαν μόνο 1.854.800 ευρώ, ποσό που μοιράζεται στις 53 Διευθύνσεις  της χώρας, για να γίνουν διάφορα έργα δασοπροστασίας. Να σημειωθεί ότι το Πράσινο Ταμείο διαθέτει πάνω από 2,5 δις ευρώ (αν και το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά έχει δεσμευτεί από την κυβέρνηση κατά παράβαση του κανονισμού του Ταμείου που προβλέπει ότι οι πόροι του διατίθενται αποκλειστικά για την προστασία του περιβάλλοντος)”.

Είχε γίνει και παλιά πρόταση στους Οικολόγους Πράσινους για συμμετοχή σε κυβερνητικό σχήμα.

Ναι, μας είχε κάνει πρόταση ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Γιώργος Παπανδρέου, να συμμετάσχουμε στην κυβέρνηση και να αναλάβουμε υπουργείο. Πριν απαντήσουμε όμως, είχαμε ζητήσει να γίνει συζήτηση για την πολιτική που θα υλοποιηθεί. Δεν έγινε και δεν συμμετείχαμε. Δεν υπάρχει λόγος να συμμετέχεις σε μια κυβέρνηση αν το πρόγραμμά της δεν περιλαμβάνει ορισμένες από τις βασικές σου προτάσεις. Είναι αδιανόητο ότι “πράσινος” υπουργός (Γ. Τσιρώνης) προχωράει… διαδικασία νομιμοποίησης αυθαιρέτων, ακόμη και σε δασικές περιοχές βασιζόμενος σε διάφορα… ευφυολογήματα.

Στη Λίμνη Ευβοίας κάηκαν περισσότερα από 30.000 στρέμματα δάσους.

Με δεδομένο ότι έχουν υπάρξει μεγάλες πυρκαγιές και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, μπορεί να υπάρξει εκτίμηση για τις άμεσες και μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις;

Υπάρχει σχετικός χάρτης που δείχνει ότι οι περισσότερες δασικές εκτάσεις που καταστρέφονται τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε Αφρική και Λατινική Αμερική. Αντίθετα, στη Βόρεια Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική τα δάση φαίνεται πως ανακάμπτουν, όμως οι εκτάσεις των δασών που καταστρέφονται σε Αφρική και Λ. Αμερική είναι πολλαπλάσιες.

Οι πιέσεις πάνω στο δάσος από τις πυρκαγιές, συνεχίζονται με άλλες δραστηριότητες όπως η υπερβόσκηση και η διάβρωση των εδαφών, την ίδια ώρα που απουσιάζει σχέδιο αποκατάστασης. Πλέον έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που οι επιπτώσεις οδηγούν σε μη αναστρέψιμα αποτελέσματα.

Βλέπουμε όμως και θετικά. Στην Κύπρο έχουν σχηματιστεί επιτροπές που ασχολούνται με τη ψυχολογική υποστήριξη των πληθυσμών μετά από μια καταστροφή. Υπάρχουν πληθυσμοί που είναι πολύ δεμένοι με το δάσος, καθώς όλη τους η ζωή και η επιβίωση σχετίζονται με αυτό. Η ψυχολογική υποστήριξη όπως και η εκπαίδευση των κοινοτήτων είναι μέρος της διαδικασίας πρόληψης. Οι κοινότητες μπορούν να γίνουν οι προστάτες των δασών με οικολογικό τρόπο και σε συνεργασία με επιστημονικές και δασικές υπηρεσίες, με Πανεπιστήμια και ειδικούς.

  Τη συνέντευξη πήρε ο Κώστας Παπαντωνίου

Σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ξεκίνησε να δημοσιογραφεί το 2009, ως μπασκετικός ρεπόρτερ στo sport.gr όπου έμεινε μέχρι το 2011. Στη συνέχεια συμμετείχε στο trollradio.gr ως μουσικός παραγωγός για ένα χρόνο. Τον Μάρτη του 2012 δημιούργησε μαζί με φίλους και συναδέλφους το αυτοδιαχειριζόμενο διαδικτυακό περιοδικό 3pointmagazine.gr, ενώ από το καλοκαίρι του ’12 εργάζεται στην εφημερίδα Αυγή.