Τί συμβαίνει στον Ερασίνο στη περιοχή  της Βραυρώνας Μεσογείων;

Αντιπλημμυρικά έργα προβλέπονται στην κοίτη του Ερασίνου ποταμού. Αρχίζουν από την εκβολή του στη θάλασσα κοντά στον αρχαιολογικό χώρο Βραυρώνας. Συνεχίζουν στην πεδιάδα με τις καλλιέργειες, στην κοιλάδα του αρχαιολογικού χώρου Πύργου Βραυρώνας και στην πεδινή περιοχή μέχρι την Αττική Οδό. Συνολικό μήκος περίπου 10 χιλιόμετρα. Ο εργολάβος έχει ήδη εγκατασταθεί στην περιοχή.

Περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της περιοχής

Το μεγαλύτερο μήκος της κοίτης στην οποία θα γίνουν έργα ανήκει στην περιοχή «ΒΡΑΥΡΩΝΑ – ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ» του δικτύου Νatura 2000. Η περιοχή περιλαμβάνει τον υγρότοπο εκβολής, κοίτη σε μήκος χιλιομέτρων και τις γύρω αγροτικές και λοφώδεις περιοχές.

Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας τους, τρία συνεχόμενα τμήματα του Ερασίνου, θεσμοθετήθηκαν ως υγρότοποι Α’ προτεραιότητας Αττικής (ΦΕΚ Α142/2018 άρθρο 54), μετά από υποχρεώσεις προστασίας που έθεσε το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αττικής – Αθήνας.

Στην περιοχή του Πύργου Βραυρώνας, υπάρχει μόνιμη ροή νερού ακόμα και το καλοκαίρι. Ίσως δεν υπάρχει άλλη τέτοια περίπτωση στην ξηρή πεδιάδα των Μεσογείων. Στην περιοχή αυτή ζει υδρόβια πανίδα, όπως το αττικόψαρο (Pelasgus marathonicus), χέλια κ.ά.

Το αττικόψαρο είναι ενδημικό είδος ψαριού, δηλαδή υπάρχει σε πολύ λίγες περιοχές. Αναφέρεται στα είδη τα οποία πρέπει να προστατευθούν από το πρόγραμμα των περιοχών Natura 2000.

Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), έχει διαπιστώσει ότι στον Ερασίνο υπάρχουν δύο περιοχές όπου  ζει αττικόψαρο: στα έλη του υγροτόπου της εκβολής και στις συγκεντρώσεις νερού στην περιοχή Πύργου Βραυρώνας.

Στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτωσεων (ΜΠΕ) των έργων και την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) που προβλέπεται για τις περιοχές Natura 2000, δεν υπάρχει καμία αναφορά για μόνιμη παρουσία νερού και ιχθυοπανίδας στην κοίτη του Ερασίνου, εκτός της παραλιακής περιοχής. Για το αττικόψαρο δεν υπάρχει καμία αναφορά στις μελέτες.

Τι αντιπλημμυρικά έργα προβλέπονται; Ποια είναι τα κύρια έργα;

Στο μεγαλύτερο μήκος, προβλέπεται η εκσκαφή της φυσικής κοίτης σε βάθος συνήθως 2 – 3 μέτρων και η διεύρυνση της σε πλάτος 18, 23 και 45 μέτρων. Κατόπιν στον πυθμένα και τα πρανή θα τοποθετηθούν κιβώτια από συρματόπλεγμα γεμισμένα με πέτρες. Στον πυθμένα θα κατασκευαστούν τσιμεντένιοι διάδρομοι διέλευσης για τη συντήρηση των κατασκευών. Ένας δρόμος θα υπάρχει στη μία όχθη.

Προβλέπεται χωμάτινο φράγμα συγκράτησης πλημμυρών ύψους περίπου 20 μέτρων. Στον πυθμένα θα έχει αγωγό ο οποίος θα αποχετεύει τις συνηθισμένες απορροές. Στις περιπτώσεις μεγάλων πλημμυρικών παροχών ο αγωγός δεν θα επαρκεί, οπότε θα πλημμυρίζει για σχετικά λίγο χρόνο η περιοχή προς τα ανάντη του φράγματος και έτσι θα μειώνονται οι αιχμές της πλημμύρας χαμηλότερα.

Στην περιοχή του υγροτόπου της εκβολής προβλέπεται η κατασκευή αναχώματος για την προστασία του αρχαιολογικού χώρου και διαμόρφωση πεδίου διάχυσης πλημμυρών με κόψιμο της βλάστησης (αυτή η βλάστηση κόπηκε ήδη).

Μικρότερου μεγέθους έργα προβλέπονται στους παραπόταμους.

Υπάρχει ανάγκη αντιπλημμυρικού έργου; τι θα προστατέψουν τα έργα αυτά;

Σήμερα στην περιοχή γύρω από την κοίτη υπάρχουν γεωργικές εκτάσεις με συκιές, ελιές και πολύ λιγότερα αμπέλια.
Ελάχιστα διάσπαρτα σπίτια βρίσκονται σε  χωράφια κοντά σε δρόμους. Ιστορικά η περιοχή ήταν γεωργική και διαρρέεται από τον Ερασίνο. Η γεωργική γη κατά τόπους βρίσκεται σε πλημμυρικό πεδίο του Ερασίνου.
Δεν υπάρχει κάποιος οικισμός, ούτε μπορεί να ιδρυθεί νέος.

Η χωροταξική νομοθεσία δεν επιτρέπει οικιστική ανάπτυξη σε ευρεία γύρω περιοχή:

• Το Ρυθμιστικό Αττικής – Αθήνας (Ν. 4277/ ΦΕΚ Α156/2014) προβλέπει αρχαιολογικό χώρο (ιστορικά και πολιτιστικά ενδιαφέροντα), οικολογικά γεωργικά πάρκα και ζώνη υγροτόπων προστασίας και ρεμάτων (κύριο ρέμα της περιοχής είναι ο Ερασίνος που καταλήγει στον υγρότοπο).
• Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου  Μεσογείων (ΦΕΚ Δ199/2003) προβλέπει τις ζώνες Βραυρώνα (ο αρχαιολογικός χώρος), Αττικό πάρκο, περιοχή απόλυτης προστασίας τοπίου, αρχαιολογικών χώρων και μνημείων (Πύργος Βραυρώνας), γεωργική γη (είναι πολύ μικρή έκταση στα ανάντη).
• Υγρότοποι Α’ προτεραιότητας Αττικής και κλάδοι Δ’ προτεραιότητας (ΦΕΚ Α142/2018 άρθρο 54).

Το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΦΕΚ Β2693/2018), δεν αναφέρει κάποια ιστορική πλημμύρα στην περιοχή. Παρουσιάζονται τα συμπεράσματα των μαθηματικών προσομοιώσεων πλημμυρών οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν στατιστικά κάθε 50, 100 και 1000 χρόνια χωρίς τα προς κατασκευή έργα. Η διάχυση της πλημμύρας εκτός κοίτης εμφανίζεται, κυρίως κατάντη της συμβολής με το ρέμα Αγίου Γεωργίου,  και όχι στο ανάντη τμήμα (περιοχή Πύργου Βραυρώνας και αττικόψαρου).

Τότε πως τεκμηριώθηκε η αναγκαιότητα αντιπλημμυρικών έργων κόστους 23 εκατομμυρίων ευρώ;

Από αυτά που γράφονται στις ΜΠΕ και τις τεχνικές μελέτες, δεν έχει γίνει τεκμηρίωση της κοινωνικής ή οικονομικής ανάγκης να κατασκευαστεί ένα έργο τόσο μεγάλο (και καταστροφικό…). Ούτε άλλων εναλλακτικών λύσεων. Υπάρχουν μόνο λίγες φράσεις για την αναγκαιότητα της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Υπάρχει κάτι για να προστατευθεί από τις πλημμύρες του Ερασίνου;

Οπωσδήποτε ο αρχαιολογικός χώρος. Επίσης πρέπει να κατασκευαστεί μια επαρκής γέφυρα στην οδό Μαρκόπουλου – Βραυρώνας, όπου σήμερα υπάρχει ένα ανεπαρκής οχετός. Καλύτερες διαβάσεις αγροτικών χωματόδρομων. Όσον αφορά τις αγροτικές καλλιέργειες και τις ελάχιστες άλλες χρήσεις, εάν γίνει πλημμύρα, θα πρέπει να αποζημιωθούν.

Αυτά βέβαια δεν απαιτούν ένα τόσο μεγάλο και καταστροφικό έργο.

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις;

Η Οδηγία 2007/60 και το σχετικό με αυτή Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας της Αττικής (ΦΕΚ Β2693/2018) ορίζουν τέσσερεις άξονες δράσεις για τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας (Πρόληψη, προστασία, ετοιμότητα, αποκατάσταση) και όλοι αυτοί πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για να καταλήγουν σε αποφάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας. Μόνο στον άξονα «προστασία», στον οποίο εντάσσονται τα προβλεπόμενα έργα, υπάρχει μεγάλος αριθμός εναλλακτικών δυνατοτήτων και ειδικών σχεδιασμών προσαρμοσμένων σε ένα τόσο περιβαλλοντικά ευαίσθητο χώρο.

Νέος σχεδιασμός πρέπει να ξεκινήσει με βάση τα προστατευτέα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και όχι να τα αγνοεί πλήρως.

Που βρισκόμαστε σήμερα

Δύο αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας έκριναν ότι το έργο καλώς γίνεται βάσει του περιβαλλοντικών όρων και της ανάγκης για αντιπλημμυρική προστασία. Όμως έχουν εντοπιστεί νεότερα στοιχεία τα οποία δεν έχουν ληφθεί υπόψη.

Ο εργολάβος έχει εγκατασταθεί στην περιοχή.

Εργασίες έχουν γίνει στον υγρότοπο της εκβολής. Σε κοίτες έχουν γίνει ανάντη του προφράγματος προς Αττική Οδό. Σε μικρά αλλά σημαντικά  τμήματα, γίνονται αρχαιολογικές σωστικές εργασίες, οι οποίες θα διαρκέσουν.

Ακόμα δεν έχουν αγγίξει τον εξαιρετικά κρίσιμο οικότοπο του αττικόψαρου στη περιοχή Πύργου Βραυρώνας. Κοντά σε αυτόν έγιναν επεμβάσεις πρόσβασης στα πλαϊνά της κοίτης, ώστε να πάρουν δείγματα εδάφους για μελέτη θεμελίωσης.

Άμεσος στόχος είναι να μην μπουν στην κοίτη αυτού του τμήματος.

Να μην επιτρέψουμε την καταστροφή του Ερασίνου.

Είναι ακραίο να αγνοούνται σημαντικά και θεσμοθετημένα στοιχεία του περιβάλλοντος και να γίνονται έργα με ασθενέστατη τεκμηρίωση αναγκαιότητας και εναλλακτικών δυνατοτήτων. Και αυτά δίπλα στην πρωτεύουσα της Ελλάδας.

Πολλοί φορείς έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους για την καταστροφή του Ερασίνου, έχουν οργανώσει εκδηλώσεις και “Η Ροή – Σύλλογος Πολιτών υπέρ των Ρεμάτων” έχει υποβάλλει και εξώδικη διαμαρτυρία, δήλωση και πρόσκληση σε σχέση με τα έργα στον Ερασίνο. Το κείμενο του εξωδίκου στο συνημμένο αρχείο.

Πηγή: Ροή – Σύλλογος Πολιτών υπέρ των Ρεμάτων