Η εμμονή στο αέριο κοστίζει στους πολίτες και το κλίμα

Οι πολιτικές μακροχρόνιου εγκλωβισμού της χώρας στο αέριο, ο στόχος για οικοδόμηση μιας οικονομίας χαμηλών απαιτήσεων σε ενέργεια, η χωροθέτηση των ΑΠΕ χωρίς εκπτώσεις στην προστασία της φύσης, καθώς και η προώθηση ενεργειακής δημοκρατίας και δικαιοσύνης, βρέθηκαν στο επίκεντρο της διαδικτυακής συνάντησης του νέου κόμματος των Πράσινων με την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, την Τετάρτη 12 Ιανουαρίου 2022.

Στη συνάντηση οι Πράσινοι ενημερώθηκαν για την κυβερνητική πολιτική στα θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος, καταθέτοντας τις εναλλακτικές προτάσεις και την κριτική τους. Ιδιαίτερα τόνισαν ότι οι αυξήσεις στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος οφείλονται στη συνεχιζόμενη εξάρτηση από το αέριο, όχι στην ενεργειακή μετάβαση.

Από την πλευρά του ΥΠΕΝ, στη συνάντηση συμμετείχαν ο υφυπουργός κ. Γιώργος Αμυράς, η Γεν. Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών κ. Αλεξάνδρα Σδούκου, ο κ. Γεν. Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος & Υδάτινων Πόρων κ. Κωνσταντίνος Αραβώσης (θα αναλάβει τώρα τη Γεν. Γραμματεία Δασών) και ο κ. Πέτρος Βαρελίδης, που έχει ανακοινωθεί ως διάδοχος του. Από τους Πράσινους συμμετείχαν ο συν-εκπρόσωπος Θανάσης Γούναρης, ο πρώην ευρωβουλευτής Νίκος Χρυσόγελος και ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, αναπλ. μέλος της Γραμματείας.

Η συνάντηση είχε ζητηθεί από την πλευρά των Πράσινων, σε συνέχεια της συνάντησής τους με τον Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικού Περιβάλλοντος κ. Ευθ. Μπακογιάννη τον περασμένο Οκτώβριο για τα θέματα χωροθέτησης των ΑΠΕ, αλλά και των συνολικότερων παρεμβάσεών τους για τα ενεργειακά θέματα.

Συνάντηση είχε πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο 2021 και με τον Πρόεδρο της Συντονιστικής Επιτροπής Δίκαιης Μετάβασης ΣΔΑΜ κ. Κ. Μουσουρούλη σε συνέχεια της Πρότασης Διαλόγου που έχουν καταθέσει οι Πράσινοι για συμμετοχική Πράσινη Μετάβαση με βιώσιμη ευημερία για όλους και όλες, αλλά και της περιοδείας τους στους λιγνιτικούς δήμους τον περασμένο Ιούλιο.

Αναλυτικότερα:

Κεντρική θέση στα θέματα, που έθεσαν οι Πράσινοι στην ηγεσία του Υ.Π.ΕΝ., είχε η ανάγκη να προχωρήσουμε την ενεργειακή μετάβαση με φιλόδοξους ρυθμούς, που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της κλιματικής κρίσης, χωρίς εκπτώσεις σε θέματα φυσικού περιβάλλοντος και κοινωνικής συνοχής.

Με δεδομένα τα επιστημονικά στοιχεία ότι εξαντλούνται τα διαθέσιμα χρονικά περιθώρια για δράση, το αέριο δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μεταβατικό καύσιμο, καθώς οι επενδύσεις του θέλουν δεκαετίες για να αποσβεστούν: οι Πράσινοι δηλώνουν την αντίθεσή τους στη επέκταση της χρήσης και των υποδομών του αερίου. Στο θέμα αυτό βρίσκονται σε σύγκρουση με την κυβερνητική πολιτική, που δίνει στα ορυκτά καύσιμα διπλάσιο σχεδόν μερίδιο στην ηλεκτροπαραγωγή του 2030 από αυτό που επιτρέπουν οι τρέχοντες ευρωπαϊκοί στόχοι. Η επιθετική προώθηση του αερίου αποτελεί παγίδα και για πολλά νοικοκυριά, που καλούνται να διαθέσουν χιλιάδες ευρώ για νέες συνδέσεις αερίου που πιθανότατα θα αποδειχθούν ασύμφορες σε μερικά χρόνια.

Η κυβέρνηση οφείλει να ορίσει άμεσα καταληκτική ημερομηνία για τη χρήση του αερίου, συμβατή με αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Στη συνάντηση, οι Πράσινοι ζήτησαν, επίσης, να αποσυρθεί η Ελλάδα από την ομάδα των κυβερνήσεων που πιέζουν να θεωρηθούν στην Ε.Ε. «πράσινες» οι επενδύσεις στο αέριο και την πυρηνική ενέργεια. Η μετατροπή της χώρας σε διαμετακομιστικό κέντρο αερίου δεν συνάδει ούτε με τους στόχους για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2040, που προτείνουν οι Πράσινοι, έστω μέχρι με το 2050, ορόσημο του κλιματικού νόμου της κυβέρνησης, ούτε με την ανάγκη προστασίας των εισοδημάτων των πολιτών.

Θέση των Πράσινων είναι το αέριο να περιοριστεί στις τωρινές του μόνο χρήσεις και υποδομές, με τις υπόλοιπες ανάγκες να καλύπτονται με ΑΠΕ, εξοικονόμηση ενέργειας και αποθήκευση ανανεώσιμης ενέργειας, όπου υπάρχουν σοβαρά κενά στην κυβερνητική πολιτική. Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ στη μετατροπή της Πτολεμαϊδας-5 και άλλων λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ σε μονάδες θερμικής αποθήκευσης ενέργειας ΑΠΕ, όπως προτείνει ήδη η Παγκόσμια Τράπεζα.

Σε συνέχεια και της σύστασης του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας τον περασμένο Ιούνιο ότι “καμία νέα επένδυση σε ορυκτά καύσιμα δεν είναι πλέον βιώσιμη”, άμεσος οφείλει να είναι και ο τερματισμός των ερευνών και εξορύξεων για υδρογονάνθρακες στον ελληνικό χώρο που είχε αποφασίσει η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με στήριξη από ΝΔ & ΚΙΝΑΛ.

Θέση των Πράσινων είναι, η απεξάρτηση από όλα τα ορυκτά καύσιμα να προχωρήσει με τους γρήγορους ρυθμούς που ζητά η επιστημονική κοινότητα, και να ολοκληρωθεί μέχρι το 2040. Η κυβέρνηση οφείλει να δρομολογήσει άμεσα σχετικό σχεδιασμό για την Ελλάδα στο νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια & το Κλίμα-Ε.Σ.Ε.Κ, ενόψει και των διεργασιών στην Ε.Ε. μετά τη Συμφωνία της Γλασκώβης, προβλέπεται ενίσχυση των δεσμεύσεων για το κλίμα.

Η στροφή στην Ανανεώσιμη Ενέργεια οφείλει να γίνει με το ελάχιστο δυνατό οικολογικό κόστος και την ευρύτερη δυνατή ενεργειακή δημοκρατία και κοινωνική συμμετοχή. Με δεδομένο ότι η εξοικονόμηση αποτελεί τη μόνη 100% καθαρή ενέργεια, είναι απόλυτη ανάγκη να εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα να οικοδομηθεί οικονομία χαμηλών απαιτήσεων σε ενέργεια, με χαμηλότερο κόστος ζωής για τους πολίτες και χαμηλότερο κόστος λειτουργίας για τις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερη σημασία έχουν εδώ:

• Πλήρης εφαρμογή της Οδηγίας 2010/31/ΕΕ  για σχεδόν μηδενική κατανάλωση σε όλα τα νέα κτίρια από 31.12.2020, που μένει παράνομα ανενεργή στη χώρα μας με πρόσχημα την καθυστέρηση του νέου Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων-ΚΕΝΑΚ, σε συμπαιγνία με συντεχνιακά συμφέροντα κατασκευαστών.
• Συνολική αλλαγή μοντέλου μεταφορών, όχι μόνο με ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αλλά κυρίως με επαρκή δημόσια συγκοινωνία παντού με κορμό Μέσα Σταθερής Τροχιάς όπου είναι εφικτό, με οικισμούς φιλικούς στο περπάτημα, το ποδήλατο και την ελαφριά ατομική ηλεκτροκίνηση (που αφορά το 70% των αιτήσεων για το «Κινούμαι Ηλεκτρικά»), με προώθηση συνδυασμένων μεταφορών με κορμό τον σιδηρόδρομο και συρρίκνωση του ρόλου των αερομεταφορών, με προώθηση ηλεκτροκίνητων πλοίων ιδίως για μικρές αποστάσεις, με έργα οδικής ασφάλειας αντί για νέους αυτοκινητοδρόμους που δεν γίνονται πλέον στην υπόλοιπη Ε.Ε.
• Συστηματική προώθηση της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας, ώστε να εξοικονομούνται στον μέγιστο βαθμό ενέργεια και πρώτες ύλες στην παραγωγή.
• Ριζική αναβάθμιση των στόχων και των χρηματοδοτήσεων του ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ, με ενεργειακή αναβάθμιση περίπου 4% των κτιρίων ετησίως, ώστε το 2040 πάνω από 90% των κτιρίων να είναι σχεδόν μηδενικών καθαρών εκπομπών.
• Συγκρατημένη προώθηση αποκλειστικά πράσινου υδρογόνου, ώστε η ελληνική οικονομία να προσανατολιστεί έγκαιρα στο σενάριο χαμηλών απαιτήσεων σε ενέργεια, όπως σκιαγραφείται στον επίσημο Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό.

H προώθηση των ΑΠΕ απαιτεί νέο πλαίσιο που να προστατεύει αποτελεσματικά τόσο τη φύση όσο και το κλίμα. Το σημερινό σύστημα χωροθέτησης των ΑΠΕ αφήνει την επιλογή της θέσης στον υποψήφιο επενδυτή, οδηγώντας σε «κυνήγι τοποθεσιών» με οικονομικά μόνο κριτήρια, αλλά και σε πληθωρισμό αιτήσεων που είναι λογικό να βιώνεται από τις τοπικές κοινωνίες ως απειλή. Οι Πράσινοι ζήτησαν ριζική αλλαγή πολιτικής, καταθέτοντας συγκεκριμένες αναλυτικές προτάσεις, όπου κεντρική θέση έχουν:

• Εξάντληση όλων των περιθωρίων για ΑΠΕ μικρής κλίμακας και αυτοπαραγωγή. Επέκταση του GR-eco islands σε όλα τα κατοικημένα νησιά, με καθοριστικό ρόλο των ίδιων των τοπικών κοινωνιών όχι μόνο όπου ενδιαφέρονται χορηγοί,.
• Για τις απολύτως αναγκαίες ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας, κατανομή των εθνικών αναγκών και στόχων ανά περιφέρεια, νομό και δήμο με συγκεκριμένα κριτήρια, με συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον διάλογο για τη βέλτιστη χωροθέτησή τους.
• Για τα αιολικά, οι Πράσινοι προτείνουν συγκεκριμένες κατηγορίες περιοχών με ήδη έντονη ανθρώπινη παρέμβαση, όπου μπορούν να χωροθετούνται κατά προτεραιότητα, με το χαμηλότερο δυνατό οικολογικό κόστος.
• Για τους ορεινούς όγκους, αποδέχονται αιολικά μόνο δίπλα σε υπάρχοντες δρόμους, μέχρι το ύψος που χρειάζεται για την κάλυψη των αναγκαίων στόχων. Το πρόγραμμα για τα 6 «απάτητα βουνά» είναι θετικό, αλλά δεν αρκεί.
• Για τις προστατευόμενες περιοχές ζητούν ισχυρές διασφαλίσεις με ριζική αλλαγή κανόνων (με άμεσο κλείσιμο όλων των εκκρεμών αιτήσεων εκεί, καθώς και πάγωμα κάθε έργου κατηγορίας Α), ώστε να μην κινδυνεύουν να επηρεάζονται τα υπό διαμόρφωση Διαχειριστικά Σχέδια από παρεμβάσεις υποψήφιων επενδυτών.
• Θετικά αποτιμούν οι Πράσινοι την εξαγγελία για προώθηση πλωτών αιολικών, καθώς το έχουν προτείνει και οι ίδιοι, θέτουν όμως ως προϋπόθεση ορθό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. Η μελλοντική τους ανάπτυξη, πάντως, εξαρτάται και από τη νόμιμη οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο.

Έμφαση έδωσαν οι Πράσινοι και στην κοινωνική διάσταση της ενεργειακής μετάβασης, όπου έθεσαν τα ζητήματα της ενεργειακής δημοκρατίας, της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, καθώς και της δίκαιης μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών, όπως η Δυτική Μακεδονία, όπου οι Πράσινοι έχουν ήδη καταθέσει αναλυτική συνολική εναλλακτική πρόταση για Συμμετοχική Πράσινη Μετάβαση.

Ιδιαίτερα τόνισαν ότι η πίεση στα οικονομικά των πολιτών από τις αυξημένες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ΔΕΝ οφείλεται στην ενεργειακή μετάβαση αλλά στις αυξήσεις στις διεθνείς τιμές του αερίου, στοιχείο που υπογραμμίζει ότι η εμμονή στο αέριο έχει μεγάλο κόστος και στην κοινωνική συνοχή: η κιλοβατώρα από αέριο, αλλά και λιγνίτη, κοστίζει σήμερα πολύ περισσότερο από την αντίστοιχη των ΑΠΕ: χρειάζονται λοιπόν και συνολικές πολιτικές για επείγουσα μείωση της εξάρτησης ΚΑΙ από το αέριο. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας δεν θα γίνει με επιδόματα λίγων ευρώ – αναγκαία μόνο για προσωρινή ανακούφιση – αλλά και με γενναία ενίσχυση προγραμμάτων πράσινης και ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών. Η κλιματική πολιτική μπορεί να συνδυαστεί με την κοινωνική και οικονομική πολιτική για να βοηθήσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη άνοδο των ενεργειακών τιμών του αερίου που ήρθαν για να μείνουν, έχουν διαρθρωτικό και όχι προσωρινό χαρακτήρα.

Για τις ενεργειακές κοινότητες και την αυτοπαραγωγή, που αποτελούν εδώ σημαντική διέξοδο, οι Πράσινοι ζήτησαν να εξαιρεθούν από την υποχρεωτική συμμετοχή σε διαγωνισμούς, να έχουν κατά προτεραιότητα πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς και να στηριχθούν με φορολογικά κίνητρα: στόχος, να φτάσουν μερίδιο τουλάχιστον ⅓ της παραγωγής ενέργειας, με ένα επιπλέον 20% από μικρομεσαίες και δημοτικές επιχειρήσεις.

Για κάθε μεγάλη επένδυση ΑΠΕ, ζήτησαν να θεσπιστεί υποχρεωτική δυνατότητα συμμετοχής κατοίκων της περιοχής κατ’ ελάχιστο 25%.

Στη συνάντηση με το ΥΠΕΝ οι Πράσινοι έθεσαν, τέλος, το επείγον αίτημα για κατάργηση των άμεσων κι έμμεσων επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα, που στην Ελλάδα πλησιάζουν τα 5 δις ευρώ/χρόνο, χωρίς καν να κάνουν την ενέργεια φθηνότερη για τους πολίτες.

Όπως τόνισε η αντιπροσωπεία των Πράσινων, «η θεσμική κατάθεση προτάσεων αποτελεί μέρος της συνολικότερης προσπάθειας για ενεργειακή μετάβαση φιλική τόσο προς το φυσικό περιβάλλον όσο και προς την κοινωνική συνοχή. Στην κατεύθυνση αυτή οι Πράσινοι θα συνεχίσουμε να δίνουμε μάχες για όλα τα ανοικτά μέτωπα της κλιματικής κρίσης, με τεκμηριωμένη κριτική και προτάσεις».