Ο κορονοϊός, το Πράσινο Κύμα και τα νέα γερμανικά συμφέροντα
Η αρχική εξαγγελία για το Ταμείο Ανάκαμψης είχε χαιρετιστεί από τους περισσότερους στην Ελλάδα ως «ευχάριστη έκπληξη». Ευχάριστη ήταν σίγουρα, έστω και με μόλις το 1/3 των κονδυλίων που ζητούσε το ευρωκοινοβούλιο, έστω κι αν συρρικνώθηκε ακόμη δραστικότερα από τους αρχηγούς των κυβερνήσεων. Ήταν όμως πραγματική έκπληξη;
Το τοπίο του 2010-15
Στην Ελλάδα, η εικόνα για τη στάση του Βερολίνου και των Βρυξελλών απέναντι στον Ευρωπαϊκό Νότο, έρχεται από τις αρχές του 2010: το εξώφυλλο του FOCUS με την άσεμνη χειρονομία της Αφροδίτης της Μήλου, τις λαϊκιστικές δηλώσεις της Α. Μέρκελ για τους Νοτιοευρωπαίους που δήθεν «δουλεύουν λιγότερο», το σχέδιο του Β. Σόιμπλε για Grexit.
Η τότε πολιτική της Γερμανίας υπηρετούσε με συνέπεια (και) τους εξαγωγικούς στόχους της οικονομίας της. Κανονικά οι υπέρμετρες εξαγωγές μιας χώρας οδηγούν σε ραγδαία ανατίμηση του εθνικού νομίσματος, που με τη σειρά της θα φρενάρει τις εξαγωγές, εκτός αν επανεπενδύει μαζικά στις χώρες-πελάτες της. Θωρακισμένες από τέτοιες παρενέργειες χάρη στο ευρώ, οι μεγάλες επιχειρήσεις της Γερμανίας συγκέντρωναν το σύνολο σχεδόν των διεθνών επενδύσεών τους μακρυά από την Ευρώπη, κυρίως στις ΗΠΑ και τις χώρες που αναφέρονταν τότε ως BRICS: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική. Ο Ευρωπαϊκός Νότος, που πλήρωνε το τίμημα των εμπορικών ελλειμμάτων και της αποεπένδυσης, αντιπροσώπευε για τον Βορρά μια αγορά περιορισμένης σημασίας, που εύκολα μπορούσε να θεωρηθεί δημοσιονομικά επικίνδυνη και να θυσιαστεί.
Από το Green New Deal στο Πράσινο Κύμα
Στις αντιλήψεις αυτές, οι Πράσινοι αντέταξαν την πιο ολοκληρωμένη αντιπολίτευση. Εξαρχής κριτικοί απέναντι σε μια παγκοσμιοποίηση που απαιτεί τεράστιες καταναλώσεις ενέργειας για να φέρνει τα πάντα από την άλλη άκρη της γης, παρουσίασαν το 2008-12 μια σειρά καίριες αντιπροτάσεις κάτω από την ομπρέλα του Green New Deal: τόνωση εσωτερικής ζήτησης στον Ευρωπαϊκό Βορρά με αυξήσεις μισθών και μειώσεις ΦΠΑ, ευρω-ομόλογα για δανεισμό του Ευρωπαϊκού Νότου (με στήριξη και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου), φορολογία του πλούτου και καταστολή φορολογικών παραδείσων, Σύμφωνο Βιώσιμης Ευημερίας για μεταρρύθμιση της ευρωζώνης ως εναλλακτική για την βίαιη λιτότητα στον Νότο, αλληλεγγύη σε υψηλούς τόνους για τις χώρες-μαύρα πρόβατα.
Οι παρεμβάσεις αυτές διεύρυναν το κοινωνικό ακροατήριο των Πράσινων, καθώς οι σοσιαλιστές έμπαιναν σε πορεία παρακμής. Συνδικάτα και κόσμος της εργασίας εμφανίζονταν για πρώτη φορά ανοικτοί στις πράσινες προτάσεις. Ενδιαφέρουσα ήταν και η απήχησή τους στους χώρους του Mittelstand, των μικρομεσαίων τεχνολογικών εξαγωγικών βιομηχανιών της Γερμανίας, όπου οι εκλογικές επιδόσεις των Πράσινων ήταν υπερδιπλάσιες από τα εθνικά τους ποσοστά στη Γερμανία. Οι ανοδικές δημοσκοπήσεις του 2011-12 δεν μπόρεσαν να εκφραστούν στις κάλπες του 2012, ούτε στη Γερμανία και τη Γαλλία, ούτε στην Ελλάδα. Έβαλαν όμως τις βάσεις για το Πράσινο Κύμα των ευρωεκλογών του 2019, όπου οι Πράσινοι επιλέχθηκαν ως η αποτελεσματικότερη απάντηση στην άνοδο της Ακροδεξιάς.
Τα νέα δεδομένα
Ο κορονοϊός ήταν ένα καθοριστικό τεστ πραγματικότητας για την παγκοσμιοποίηση. Ανέδειξε πόσο εύθραυστες είναι οι οικονομίες που στηρίζονται σε αλυσίδες εφοδιασμού από την άλλη άκρη του κόσμου, αλλά και τον ζωτικό χαρακτήρα των δημόσιων αγαθών: οι εκτεταμένες περικοπές στη δημόσια περίθαλψη φαίνεται ότι κόστισαν δεκάδες χιλιάδες ζωές σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.
Στο μεταξύ, η κριτική των Πράσινων για την εξαγωγική φρενίτιδα δικαιώνεται και από τις υπόλοιπες εξελίξεις: οι (Δυτικής έμπνευσης) κανόνες του διεθνούς εμπορίου ευνοούν τελικά την …Κίνα, οι χώρες BRICS βρίσκονται στα χέρια αυταρχικών η ημιαυταρχικών κυβερνήσεων με ανάλογες πολιτικές και στο διεθνές εμπόριο, η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας φέρνει ήδη τις εξαγωγές της Γερμανίας σε θέση ομηρείας απέναντι και στους δύο. Την ίδια στιγμή η κλιματική αλλαγή δείχνει όλο και περισσότερο τα δόντια της, απαιτώντας σαρωτικές και επείγουσες αλλαγές – και ανάλογες επενδύσεις.
Στις συνθήκες αυτές, η προώθηση του Ταμείου Ανάκαμψης ήταν απόλυτα λογική, έστω και με αντιδράσεις από αρκετούς Βόρειους: ο Ευρωπαϊκός Νότος αποτελεί πια απαραίτητο δίχτυ ασφαλείας για τις εξαγωγές της Γερμανίας, που κινδυνεύουν να χάσουν μεγάλο μέρος των διηπειρωτικών τους αγορών, ενώ το ευρωπαϊκό Green Deal (μακρινός μόνο συγγενής του Green New Deal των Πράσινων) αποτελεί ίσως την καλύτερη ευκαιρία της οικονομίας της Γερμανίας και της Ευρώπης συνολικά για νέα προϊόντα, όπως ηλεκτροκίνητα ΙΧ.
Την τάση αυτή ενισχύουν και οι σχεδιασμοί για τις γερμανικές εκλογές του 2021, όπου αναμένεται υποχώρηση των Χριστιανοδημοκρατών-CDU και αδυναμία τους να σχηματίσουν πλειοψηφία, είτε με τους σοσιαλδημοκράτες-SPD είτε με τους φιλελεύθερους-FDP. Η άνοδος των Πράσινων σε επίπεδα ανάλογα με του CDU και η πιθανότητα αναγκαστικής κυβερνητικής συνεργασίας, υποχρεώνει από τώρα την Α. Μέρκελ σε ανάλογα ανοίγματα. Αντίθετα, στη διπλανή Αυστρία η κυβερνητική συμμετοχή των Πράσινων ως μικρότερου εταίρου δεν μπόρεσε να αλλάξει την τοποθέτηση του Σ. Κουρτς στο στρατόπεδο των 4 συντηρητικότερων Βόρειων.
Θα μπορέσει η Ελλάδα να ακολουθήσει και να αξιοποιήσει τις νέες ευρωπαϊκές εξελίξεις; Σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από το αν θα φθάσει και εδώ το Πράσινο Κύμα, επηρεάζοντας τον δημόσιο διάλογο και αλλάζοντας τα δεδομένα για το πολιτικό κόστος. Η πρόσφατη ίδρυση των Πράσινων φιλοδοξεί να συμβάλει καθοριστικά (και) σε αυτό.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην ΕΦ.ΣΥΝ. https://www.efsyn.gr/node/254242
*υποψήφιος Διδάκτορας Νομικής ΑΠΘ, συν-εκπρόσωπος των Πράσινων
**μέλος του Συμβουλίου των Πράσινων