Του Νίκου Χρυσόγελου
Μέσα στα θέματα που απασχολούν την ελληνική πραγματικότητα, δύσκολα εισέρχονται σοβαρά διεθνή θέματα, που όμως μας αφορούν. Ένα τέτοιο είναι η προσπάθεια να κατοχυρώνονται με πατέντα (δίπλωμα ευρεσιτεχνίας) ποικιλίες ειδών που παράγονται με φυσικές, βιολογικές μεθόδους και όχι με μεθόδους γενετικής μηχανικής.
Το θέμα προέκυψε όταν το Ανώτατο Συμβούλιο Προσφυγών του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ) αποφάσισε στις 25 Μαρτίου 2015 να επιτρέψει διπλώματα ευρεσιτεχνίας για ένα είδος ντομάτας G0002/12[1] και ενός είδους μπρόκολου G0002/13[2] που προκύπτουν από συμβατικές τεχνικές αναπαραγωγής. Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας υποστηρίζει ότι, «ακόμη και αν οι βιολογικές κυρίως μέθοδοι για την παραγωγή φυτών, όπως η διασταύρωση, δεν μπορούν να κατοχυρωθούν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, τα φυτά ή τα φυτικά υλικά που προκύπτουν θα πρέπει να μπορούν να λάβουν πανευρωπαϊκή κατοχύρωση και προστασία».
Η εξέλιξη ειδών με φυσικά χαρακτηριστικά που έχουν εισαχθεί σε ποικιλίες μέσω βιολογικών κυρίως μεθόδων όπως η διασταύρωση και επιλογή – και όχι η διασταύρωση διαφορετικών ειδών με μεθόδους γενετικής μηχανικής – είναι μια πανάρχαια μέθοδος για να βελτιώνονται οι ποικιλίες. Αυτό ήταν μέχρι τώρα μια απολύτως συνηθισμένη διαδικασία την οποία ακολουθούσαν οι γεωργοί στο πλαίσιο της γεωργικής δραστηριότητάς τους αλλά και οι ασχολούμενοι με την διακίνηση κι εμπορία πολλαπλασιαστικού υλικού. Έτσι μέχρι τώρα ίσχυε η εξαίρεση από τη δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τόσο των φυτικών ποικιλιών και των φυλών ζώων όσοι και των κυρίως βιολογικών μεθόδων για την παραγωγή φυτών και ζώων. Και αυτό αναγνωρίζονταν από την Οδηγία 98/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Ιουλίου 1998 «για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εϕευρέσεων»[3].
Το να αναγνωρίζεται μια φυσιολογική εξέλιξη ποικιλιών και ειδών ή έστω των ειδών που προκύπτουν από φυσικές/βιολογικές διαδικασίες ως αποκλειστική ιδιοκτησία επιχειρήσεων θα στερήσει ακόμα περισσότερο τους γεωργούς από την δυνατότητα να αναπτύσσουν καλύτερες ποικιλίες όχι με μεθόδους γενετικής μηχανικής αλλά με βελτιώσεις που επιτυγχάνονται κυρίως στο χωράφι ή σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα.
Οι ευρωβουλευτές στην Ολομέλεια του Δεκεμβρίου 2015 ζήτησαν με ψήφισμά τους[4] (που όμως δεν έχει ισχύ νομοθετική) – με 413 ψήφους υπέρ, 86 κατά και 28 αποχές – να απαγορευτεί η δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των προϊόντων που λαμβάνονται από βιολογικές κυρίως μεθόδους, όπως η διασταύρωση, προκειμένου να προστατευθεί η καινοτομία, η επισιτιστική ασφάλεια και οι μικρές επιχειρήσεις. Με το ψήφισμά τους ζητάνε τα προϊόντα που προέρχονται από κατ’ ουσία βιολογικές μεθόδους, όπως φυτά, σπόροι, ενδημικά χαρακτηριστικά και γονίδια, να αποκλείονται από τη δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Οι Ευρωβουλευτές καλούν, επίσης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει άμεσα τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ, ιδιαίτερα την Οδηγία 98/44 και να εξασφαλίσει εγγυημένη πρόσβαση σε υλικά, καθώς και τη χρήση των υλικών αυτών που προέρχονται από κατ’ ουσία βιολογικές διεργασίες για βελτίωση φυτικών ποικιλιών και να διαβιβάσει τις εν λόγω διευκρινίσεις στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα προϊόντα που λαμβάνονται από βιολογικές κυρίως μεθόδους δεν θα μπορούν να κατοχυρώνονται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Υποστηρίζουν ότι η πρόσβαση σε βιολογικό φυτικό υλικό είναι απολύτως αναγκαία για την τόνωση της καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων ποικιλιών, προκειμένου να διασφαλιστεί η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή και να αποτραπεί η δημιουργία μονοπωλίων στην αγορά τροφίμων.
Υπενθυμίζουν, επίσης, ότι με το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου[5] στις Μαΐου 2012 ζητάει από το ΕΓΔΕ να αποκλείσει επίσης από την κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τα προϊόντα που προέρχονται από συμβατική αναπαραγωγή και όλες τις συμβατικές μεθόδους αναπαραγωγής, μεταξύ άλλων την «ευφυή αναπαραγωγή» (αναπαραγωγή «ακριβείας») και το υλικό αναπαραγωγής που χρησιμοποιείται για την συμβατική αναπαραγωγή.
[1] http://www.epo.org/law-practice/case-law-appeals/pdf/g120002ex1.pdf
[2] http://www.epo.org/law-practice/case-law-appeals/pdf/g130002ex1.pdf
[3] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0044:El:HTML
[4] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P8-TA-2015-0473+0+DOC+XML+V0//EL&language=EL
[5] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0202+0+DOC+XML+V0//EL