January 18, 2024

Το άρθρο είναι του Τάσου Τέλλογλου και της Χαράς Καπότου

Αναβλήθηκε χθες η εκδίκαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας δύο προσφυγών της ξενοδοχειακής επιχείρησης  ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ εναντίον αποφάσεων του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά με τις οποίες ακυρωνόταν η οικοδομική άδεια μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας στη Βλυχάδα της Σαντορίνης.

Την υπόθεση είχε φέρει στα δικαστήρια η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Η δίκη στο ΣτΕ λαμβάνει χώρα ενώ το κράτος ετοιμάζεται με νέο νόμο να επιτρέψει τη δόμηση σε οικόπεδα που δεν έχουν πρόσβαση σε δρόμο που αναγνωρίζεται ως τέτοιος από τα όργανα της Πολιτείας.

Αν δεν αναβαλλόταν η διαδικασία, το Ε’ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας θα αντιμετώπιζε χθες μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Θα έπρεπε να κρίνει αν η πράξη της διοίκησης –η οποία κρίθηκε παράνομη από άλλο δικαστικό σχηματισμό– είναι παράνομη, ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζεται να νομιμοποιήσει εκείνα που το διοικητικό Εφετείο είχε κρίνει παράνομα.

Η δόμηση χωρίς πρόσβαση σε δρόμο

Το νομοθετικό διάταγμα του 1923 ορίζει πώς η εκτός σχεδίου δόμηση υπόκειται σε περιορισμούς και επιτρέπεται μόνο σε οικόπεδα με «πρόσωπο» σε αμαξιτούς δρόμους (έτσι έλεγαν τότε τους δρόμους όπου μπορεί να κυκλοφορήσει αυτοκίνητο) ή σιδηροδρομικές γραμμές.

Η πρόβλεψη αυτή επιβεβαιώθηκε με διαδοχικά νομοθετήματα και ρυθμίσεις τις επόμενες δεκαετίες και τα τελευταία χρόνια το ΣτΕ έχει εκδώσει πολλές αποφάσεις που την επικαλούνται. Με αφορμή μια υπόθεση στην Πάτμο, πριν από τις εκλογές του 2023 η κυβέρνηση ανακοίνωσε στη Βουλή μέσω του υφυπουργού ΠΕΝ Νίκου Ταγαρά την πρόθεσή της να ξεπεράσει τον «σκόπελο» του ΣτΕ νομοθετώντας ώστε να διευκολύνεται η οικοδομή χωρίς να υπάρχει «πρόσωπο» του οικοπέδου σε κοινόχρηστο δρόμο.

Ο νομικός παραστάτης της ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ υποστήριξε στο ΣτΕ ότι η εκδίκαση της υπόθεσης έπρεπε να αναβληθεί επειδή αφενός εκκρεμούν πράξεις της διοίκησης για την κρίση του επίδικου ζητήματος του δρόμου, αφετέρου το κράτος ετοιμάζεται να επιτρέψει τη δόμηση σε ακίνητα που έχουν δρόμο που δεν έχει χαρακτηριστεί ως τέτοιος από τα όργανα της πολιτείας.

Η ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ προέβαλε τον ισχυρισμό ότι μέχρι το 2018 το ΣτΕ στη νομολογία του δεν προέβαλε την έννοια «του δρόμου που έχει χαρακτηριστεί ως τέτοιος από τα όργανα της Πολιτείας» παρότι ο δρόμος του οικοπέδου φαινόταν στο κτηματολόγιο και τις αεροφωτογραφίες και τη χρονιά εκείνη «η νομολογία του μεταστράφηκε». Ο τωρινός δήμαρχος Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος είχε υποστηρίξει ότι ο συγκεκριμένος δρόμος είχε δημιουργηθεί στο παρθένο τοπίο, χωρίς άδεια, από την ίδια τη ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ για τις ανάγκες του εργοταξίου της και είχε καταφέρει να διακοπούν οι εργασίες διάνοιξης του.

Για την ΕΛΛΕΤ, η υπόθεση σχετίζεται με την επιδίωξη να επιτραπεί η δόμηση και εκεί που δεν υπάρχει «πρόσωπο» σε χαρακτηρισμένους δρόμους σε εκτός σχεδίου περιοχές και η ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ κινδυνεύει να γίνει το πεδίο πάνω στο οποίο το κράτος μπορεί να ηττηθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η δίκη στο ΣτΕ έχει αναβληθεί πλέον για τις 17 Απριλίου 2024, όταν θα έχουν φανεί οι προθέσεις της διοίκησης σε σχέση με τις διατάξεις για τη δόμηση εκτός σχεδίου σε περιοχές με μη χαρακτηρισμένους δρόμους.

ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ: Το πεντάστερο ξενοδοχείο που δεν είχε δρόμο

Το 2009 η πολεοδομία Θήρας εξέδωσε άδεια (την οποία μάλιστα αναθεώρησε το 2018) στην εταιρεία ΜΑΡΜΑΡΙ ΑΕ να χτίσει ένα μεγάλο ξενοδοχειακό συγκρότημα πέντε αστέρων στη θέση Βλυχάδα της Σαντορίνης, σε περιοχή τεράστιου γεωλογικού ενδιαφέροντος.

Η ΕΛΛΕΤ πρόσβαλε την οικοδομική άδεια, ισχυριζόμενη ότι το οικόπεδο όπου κατασκευάζεται το ξενοδοχείο δεν έχει πρόσβαση στο οδικό δίκτυο του νησιού. Η ξενοδοχειακή εταιρεία απάντησε ότι υπάρχει δρόμος που εμφανίζεται σε παλαιότερες αεροφωτογραφίες.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης του Εφετείου (Α110/2022), «το γήπεδο εντός του οποίου επετράπη με την προσβαλλόμενη οικοδομική άδεια η ανέγερση κτιρίου […] δεν είχε πρόσωπο επί νομίμως υφιστάμενης κοινόχρηστης οδού (δημοτικής ή κοινοτικής), αναγνωρισθείσας με πράξη του αρμοδίου για τον πολεοδομικό σχεδιασμό κρατικού οργάνου ώστε να πληροί την μία εκ των τριών προϋποθέσεων της αρτιότητας (εμβαδόν, πρόσωπο, βάθος) και κατ’ ουσίαν της οικοδομησιμότητας (πρβλ ΣτΕ 2529/2020σκ). Συνεπώς η προσβαλλόμενη οικοδομική άδεια, η οποία χορηγήθηκε με την αντίληψη ότι, στην προκειμένη περίπτωση το επίμαχο γήπεδο δεν απαιτείται να έχει πρόσωπο σε αναγνωρισμένη κοινόχρηστη οδό, δεν είναι νόμιμη».

Η τοπική υπηρεσία δόμησης είχε κρίνει νωρίτερα ότι από την στιγμή που το υπό ανέγερση ξενοδοχείο είχε «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο χώρο (την παραλία), αυτό αρκούσε. Ο ΕΟΤ από την πλευρά του με γνωμοδότηση του είχε αποφανθεί ότι αρκούσε να έχει πρόσβαση σε αγροτικό δρόμο για να λειτουργήσει. Το δικαστήριο έκρινε ότι τίποτα από αυτά δεν καθιστά το οικόπεδο οικοδομήσιμο – ούτε και η επίκληση από την ιδιοκτησία του υπό ανέγερση ξενοδοχείου του νόμου 4759/20 (με τον νόμο αυτό καταργούνταν οι παρεκκλίσεις στην εκτός σχεδίου δόμηση, απαγορευόταν δηλαδή η δόμηση σε οικόπεδα μικρότερα των 4 στρεμμάτων, δινόταν ωστόσο προθεσμία 2 ετών για την κατοχύρωση του δικαιώματος δόμησης στα οικόπεδα που παρέκκλιναν – τελικά η προθεσμία έληξε το τέλος του 2022).

Το ξενοδοχείο κτίζεται σε μία έκταση 29 στρεμμάτων και στο συμβόλαιό του περιγράφεται ως περιβαλλόμενο «εν μέρει με χωματόδρομο» από την ακτή και από όμορες ιδιοκτησίες. Η ιδιοκτησία βρίσκεται μέσα σε ζώνη οικιστικού ελέγχου στην οποία επιτρέπεται η ανέγερση ξενοδοχείου εφόσον το γήπεδο είναι 6 στρέμματα. Όταν προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι το επίδικο ακίνητο δεν έχει πρόσοψη σε δρόμο, αγοράστηκε νέο ακίνητο 4,5 στρεμμάτων με πρόσοψη σε αγροτικό δρόμο. Οι δικαστές του Εφετείου έκριναν όμως ότι ο δρόμος που καθιστά ένα οικόπεδο οικοδομήσιμο πρέπει να έχει διανοιχθεί νομίμως και όχι με «ιδιωτική βούληση» για τη μεταφορά εμπορευμάτων ή την πρόσβαση σε οικόπεδο. Το σκεπτικό τους ήταν ότι οι εκτός σχεδίου ιδιοκτησίες δεν μπορούν να οικοδομούνται ευκολότερα από τις εντός σχεδίου.

Χρονολόγιο 2009

: H πολεοδομία Θήρας εκδίδει την άδεια 173/2009 για την κατασκευή ξενοδοχειακής μονάδας 5 αστέρων, συνολικού εμβαδού 5.354,20 τ. μ., στην περιοχή.

2011: Κατατίθεται στην επιτροπή της Περιφέρειας αίτημα της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) για αναθεώρηση της άδειας 179/2009, το οποίο και απορρίπτεται. Η γ.γ. της Αποκεντρωμένης Διοίκησης δεν δίνει περιβαλλοντική αδειοδότηση.

16/02/2019: Ξεκινούν οι εργασίες ανέγερσης.

12/06/2019: Η ΕΛΛΕΤ καταθέτει αίτηση ακύρωσης της άδειας ανέγερσης. Το πολεοδομικό γραφείο Θήρας διατάσσει αναστολή της εκτέλεσης των εργασιών.

20/12/2019: Με την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά διακόπτεται με άμεση ισχύ η ανέγερση της ξενοδοχειακής μονάδας.

ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΓΗ ΑΕ: Έτερη στρατηγική επένδυση και το υπόσκαφο

Δεν είναι η πρώτη φορά που πληγώνεται η μοναδική περιοχή που έχει απομείνει παρθένα στη Σαντορίνη. Τον Οκτώβριο του 2016 κάτοικοι του νησιού κινητοποιούνται_οι κάτοικοι του νησιού κινητοποιούνται για ένα άλλο αγροτεμάχιο στη Βλυχάδα, το οποίο ανήκει στην εταιρεία ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΓΗ ΑΕ, συμφερόντων Ιωάννη Βάλβη. Η ιστορία ξεκινά με την επέμβαση της αστυνομίας τον Αύγουστο του 2016 ενώ έχουν ήδη ξεκινήσει αυθαίρετες οικοδομικές εργασίες σε απόσταση μικρότερη των 150 μέτρων από τον αιγιαλό. Στον έλεγχο διαπιστώνεται υπόσκαφο κτίσμα και δημιουργία σπηλιάς, η οποία έχει ήδη τρυπήσει τα πρανή.

Δύο μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 2016, οκτώ σύλλογοι του νησιού συντάσσουν κοινό δελτίο Τύπου και το θέμα παίρνει δημοσιότητα ενώ ακολουθεί ψήφισμα στο διαδίκτυο με σκοπό την προστασία της περιοχής. Ο εργολάβος του έργου μπαζώνει την είσοδο της οικοδομής για να μην υπάρχει πρόσβαση σε πιθανό έλεγχο.

Η σημασία της Βλυχάδας

Η Βλυχάδα είναι μια περιοχή στο νότιο τμήμα του νησιού, με έντονη γεωμορφολογική ταυτότητα. Οι γεωλογικοί της σχηματισμοί ξεκινούν από τον αιγιαλό και προχωρούν σε μεγάλο βάθος από την παραλία σχηματίζοντας ένα εκπληκτικής ομορφιάς φυσικό γλυπτό. Οι σχηματισμοί αυτοί προέκυψαν με την απόθεση ηφαιστειακής τέφρας κατά την έκρηξη της Μινωικής Περιόδου και είναι ηλικίας τουλάχιστον 3.500 χρόνων. Μέχρι πρότινος άθικτη, ετοιμάζεται κι αυτή να παρασυρθεί από το τσουνάμι της δόμησης. Ο δήμαρχος Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος, σε προηγούμενη θητεία του, είχε ζητήσει να οριστεί μια ζώνη προστασίας από την παραλία 500 μέτρων στην οποία να μην επιτρέπεται η δόμηση. Το 2011 το δημοτικό συμβούλιο έκανε την απόσταση 200 μέτρα και ο υφυπουργός ΥΠΕΧΩΔΕ Νίκος Σηφουνάκης τη μείωσε περαιτέρω στα 150 μέτρα. Όμως οι επενδύσεις ήδη από το 2009 είχαν αλλοιώσει τους φυσικούς σχηματισμούς.

Ο Νίκος Ζώρζος ασκεί πίεση στην πολεοδομία Θήρας, η οποία εκδίδει διακοπή εργασιών για την άδεια που έχει εκδοθεί. Τον Νοέμβριο οι βουλευτές Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ ενημερώνουν τη Βουλή  για το θέμα. Στις 22 Νοεμβρίου 2016 ο Δήμος Θήρας ζητά εκ νέου έλεγχο και κλιμάκιο επιθεωρητών περιβάλλοντος έρχεται στο νησί με σκοπό να καταγράψει τις αυθαιρεσίες. Παρότι έχει μπαζωθεί η είσοδος, με τη βοήθεια της Πυροσβεστικής και πιστοποιημένων διασωστών εισέρχονται από τα πρανή στο αυθαίρετο υπόσκαφο. Διαπιστώνεται υπόσκαφο κτίσμα 250 τ.μ., όπου έχει ολοκληρωθεί ο φέρων οργανισμός του και τα ανοίγματα στην πρόσοψη του γεωλογικού σχηματισμού προκειμένου να έχει θέα στην παραλία. Συντάσσονται εκθέσεις αυτοψίας και τον Μάρτιο του 2017 εκδίδεται απόφαση επιβολής προστίμου με βάση την αυτοψία που έκαναν τον περασμένο Οκτώβριο και διακόπτεται κάθε εργασία. Ο ιδιοκτήτης του ακινήτου Γιάννης Βάλβης, ένας Σαντορινιός στην καταγωγή που δραστηριοποιείται στη Ρουμανία, διαμαρτύρεται λέγοντας ότι ό,τι κάνει είναι νόμιμο. Ο τότε και σημερινός δήμαρχος έχει εντελώς διαφορετική άποψη.

Το αυθαίρετο υπόσκαφο παραμένει μέχρι σήμερα στα σπλάχνα των βράχων. Από τον Σεπτέμβριο του 2019 ξεκίνησαν και πάλι στο αγροτεμάχιο εργασίες με βάση άδειες για άλλα κτίρια που προβλέπονταν, ανεξάρτητα της διακοπής των εργασιών στο παράνομο υπόσκαφο.

Στις 15 Μαϊου του 2023, η εταιρεία ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΓΗ ΑΕ επανέρχεται στην περιοχή της Βλυχάδας, σε διπλανό οικόπεδο. Αυτή τη φορά εντάσσεται στον νόμο 4864/2021 περί στρατηγικών επενδύσεων (Α’237) με το επενδυτικό σχέδιο “SANTORINI VALVIS VOLCANIC SPA”  του επενδυτικού φορέα ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΓΗ ΑΕ.

Το επενδυτικό σχέδιο προβλέπει την κατασκευή ξενοδοχείου 5 αστέρων κλασικού τύπου και τουριστικών επιπλωμένων κατοικιών, συνολικής δυναμικότητας 166 κλινών με 83 πισίνες. Το σχέδιο παίρνει  έγκριση χορήγησης κινήτρων στις 21 Δεκεμβρίου του 2023 για την υλοποίηση της στρατηγικής επένδυσης.

Σε λίγο καιρό η Βλυχάδα δεν θα είναι αυτή που ήξεραν μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της. Ένα γεωλογικό φαινόμενο εξαφανίζεται από το μπετόν και τις πισίνες των δύο επενδύσεων, αλλάζοντας για πάντα την περιοχή.

Πηγή: Βιώσιμες Κυκλάδες

Κεντρική εικόνα: [από τη σελίδα στο Facebook Save Vlyhada/Σώστε τη Βλυχάδα]

«Βιώσιμες Κυκλάδες-Sustainable Cyclades»,

είναι το νέο εγχείρημα της «Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία» που υποστηρίζεται από το inside story. Το project θα αναδείξει τα πολλαπλά ζητήματα βιωσιμότητας που αντιμετωπίζουν οι Κυκλάδες, από την αδυναμία ζωτικών υποδομών για να ανταπεξέλθουν στην πληθυσμιακή έκρηξη του καλοκαιριού ως την αλλοίωση του τοπίου και τις ελλιπείς δημόσιες υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στους νησιώτες.