Ο εισβολή και ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία έχουν σημαντικές επιπτώσεις: σημαντικές απώλειες μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, μεγάλες καταστροφές σε κτίρια και σε πολιτικές υποδομές, κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος αφού γύρω και μέσα σε χώρους πυρηνικών εγκαταστάσεων διεξάγονται πολεμικές επιχειρήσεις, ενώ προκαλείται μεγάλο κύμα προσφυγικών ροών προς διάφορες γειτονικές χώρες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία ήδη έχουν καταγραφεί 1.500.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία.

Αν και το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων είναι προς γειτονικές χώρες, ένας μικρός σχετικά αριθμός (2-3000) έχει φτάσει στην Ελλάδα. Οι Ουκρανοί και Ουκρανές που ζουν στην Ελλάδα ήταν ήδη μια σημαντική κοινότητα. Τώρα αναμένουμε πρόσφυγες και θα πρέπει ως κοινωνία να τους υποδεχτούμε ζεστά και να διασφαλίσουμε ότι δεν θα “φιλοξενηθούν” σε κλειστά κέντρα με κοιντέινερ και συρματοπλέγματα αλλά σε ανθρώπινες υποδομές, θα έχουν πλήρη δικαιώματα και θα βοηθηθούν να βρουν εργασία και να ενταχθούν πλήρως στην ελληνική κοινωνία. Οι Πράσινοι είναι φυσικά υπέρ των ίδιων δικαιωμάτων για όλους τους πρόσφυγες, ανεξαρτήτως από που έρχονται.

Ίσως δεν είναι κατανοητό ακόμα ότι πολλοί Ουκρανοί που βρίσκονταν προσωρινά στην Ελλάδα για διάφορους λόγους (επίσκεψη ή τουρισμό πριν την εισβολή, σπουδές κυρίως μέσω Erasmus, προσωρινή εργασία) έχουν παγιδευτεί και δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα τους αλλά σύντομα θα αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα, οικονομικά, διαμονής, εργασίας, επικοινωνίας με τους οικείους τους. Παράλληλα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών, οι πρόσφυγες από Ουκρανία μπορεί να ξεπεράσουν  και τα 7.000.000 πολύ σύντομα, ανάλογα και με τις εξελίξεις στο πεδίο. Μια κατάληψη των πόλεων από τα στρατεύματα του Πούτιν θα επιταχύνει και θα γιγαντώσει τα κύματα προσφύγων.

Η αυτο-οργάνωση των Ουκρανών είναι σημαντική αλλά δεν επαρκεί. Χρειάζεται ευρύτερη αλληλεγγύη και υποστήριξη. Διάφορες φορείς προσπαθούν  να βοηθήσουν, όπως για παράδειγμα τα δύο Φόρουμ (Προσφύγων και Μεταναστών). Στα γραφεία του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών το τηλέφωνο χτυπάει συνεχώς από Ουκρανούς και άλλους πολίτες που ζητάνε πληροφορίες: πώς μπορεί κάποιος Ουκρανός να πάρει άσυλο στην Ελλάδα, που μπορεί να βρει κατάλυμα και φαγητό, πώς μπορούν να βοηθήσουν εθελοντές.

Τα ΜΜΕ μεταφέρουν μια εικόνα που δεν είναι σωστή. Ισχυρίζονται ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί θα μείνουν σε συγγενείς τους ή ότι οι πρόσφυγες θα μείνουν σε ειδικούς χώρους που έχει ετοιμάσει η κυβέρνηση, συμμετέχοντας στην ευρωπαϊκή προσπάθεια.

Η πραγματικότητα είναι μάλλον διαφορετική. Η κυβέρνηση ετοιμάζει μεν κέντρα “φιλοξενίας” αλλά τουλάχιστον η εγκατάσταση που δημιουργήθηκε στη Βόρεια Ελλάδα είναι ένας χώρος με συρματοπλέγματα και μεταλλικά κοντέινερ, κάπου στο πουθενά. Από την άλλη, η προσωρινή φιλοξενία προσφύγων σε συγγενείς προσφέρει μια λύση για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Δεν  μπορεί να είναι λύση για ανθρώπους που το πιο πιθανό είναι να παραμείνουν στη χώρα μας για μεγάλο χρονικό διάστημα, ας ελπίσουμε – για τους ίδιους – όχι για πάντα.

Οι Ουκρανοί πολίτες αγωνιούν για την επόμενη μέρα, για το πού θα μείνουν και πώς θα επιβιώσουν στην Ελλάδα σε περίπτωση που ο πόλεμος κρατήσει για καιρό (το πιο πιθανό). Είναι κυρίως οικογένειες χωρίς ενήλικα άνδρα, στις περισσότερες περιπτώσεις, άρα οι γυναίκες θα αναλάβουν μόνες τους πολλαπλά βάρη.

Από την άλλη υπάρχουν πολλοί, Έλληνες αλλά και πρόσφυγες από άλλες χώρες, που θέλουν  να βοηθήσουν, να προσφέρουν εθελοντική εργασία ή να συμβάλλουν στη συγκέντρωση και αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία.

Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών προχωράει αυτές τις ημέρες και σε χαρτογράφηση των αιτημάτων που λαμβάνουν εκείνο και οι ουκρανικές κοινότητες-μέλη του. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντρια του Φόρουμ, Adla Sasati, με βάση τα στοιχεία της χαρτογράφησης προκύπτει πως σε πρώτη φάση «υπάρχει ανάγκη η Ελλάδα να παρέχει ασφαλές πέρασμα σε όλους όσοι θέλουν να φύγουν από την Ουκρανία για να προστατευτούν από τη φρίκη του πολέμου».

Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών “διαπιστώνει την ανάγκη να υπάρξει απαλλαγή από το καθεστώς βίζας για τους Ουκρανούς που βρίσκονται στη χώρα πέραν των 90 ημερών και το ελληνικό κράτος να διευκολύνει επιπλέον τόσο την ανανέωση των αδειών διαμονής όσων βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος όσο και τη διαδικασία των αιτήσεων για οικογενειακή επανένωση“. Πολλοί άνθρωποι μπορεί να βρεθούν ξαφνικά χωρίς χαρτιά και να έχουν προβλήματα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής. Πρέπει άμεσα να ενεργοποιηθούν οι διαδικασίας για Προσωρινή Προστασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι Ουκρανοί με άδεια διαμονής σε ισχύ στην Ελλάδα ανέρχονται σε περίπου 21.400 (Ιανουάριος 2022). Μεταξύ αυτών είναι και φοιτητές που ξαφνικά ξεμένουν από χρήματα, ενώ αγωνιούν για τους δικούς τους, πίσω στην Ουκρανία ή δεν μπορούν καν να επικοινωνήσουν μαζί τους. Επίσης, εκτιμάται ότι έχουν φτάσει από την έναρξη του πολέμου ένας αριθμός 2500 Ουκρανών προσφύγων. Υπάρχουν γενικότερα 3 ομάδες ουκρανών προσφύγων:

(α) όσοι βρίσκονταν στην Ελλάδα για διάφορους λόγους (πχ φοιτητές, τουρίστες, προσωρινά εργαζόμενοι) και δεν μπορούν να επιστρέψουν στην Ουκρανία,

(β) όσοι επέλεξαν να έρθουν στην Ελλάδα, μετά την εισβολή και έναρξη του πολέμου, γιατί έχουν συγγενείς ή γνωστούς εδώ

(γ) όσοι ήρθαν χωρίς όμως να έχουν συγγενείς η γνωστούς στη χώρα.

Ενώ μέχρι τώρα η πλειοψηφία των Ουκρανών στην Ελλάδα ανήκει στις δύο πρώτες κατηγορίες, πρέπει ως κοινωνία και διοίκηση να οργανώσουμε την υποδοχή όσων προσφύγων έρθουν από εδώ και πέρα χωρίς να έχουν συγγενικά πρόσωπα στην Ελλάδα. Η χώρα μας θα πρέπει να δηλώσει πόσους πρόσφυγες προτίθεται να φιλοξενήσει και να διασφαλίσει κατάλληλες συνθήκες για αξιοπρεπή διαμονή, ελεύθερη κυκλοφορία, πρόσβαση στην εκπαίδευση και εργασία.

Οι ουκρανικές κοινότητες προετοιμάζονται για να τους βοηθήσουν να βρουν χώρο διαμονής (διαμερίσματα, ξενώνες – ξενοδοχεία, άλλους χώρους προσωρινής στέγασης) και να διασφαλίσουν προσωρινή προστασία ως πρόσφυγες.

Θα χρειαστούν, επίσης, όλοι οι πρόσφυγες – διαμένοντες στην Ελλάδα για πολλά χρόνια ή νεο-αφιθέντες, ενήλικες όσο και παιδιά – κατάλληλη ψυχολογική στήριξη. Βιώνουν πολύ δύσκολες καταστάσεις.

Ιδιαίτερη κατηγορία είναι οι φοιτητές που βρίσκονται στην Ελλάδα και τώρα δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη συνέχιση των σπουδών τους. Κάποιες χώρες έχουν ήδη λάβει μέτρα για να στηρίξουν οικονομικά τους Ουκρανούς φοιτητές. Στην Ελλάδα, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανακοίνωσε ότι θα αναλάβει να στηρίξει περίπου 100 Ουκρανούς προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές που φοιτούν στο Πανεπιστήμιο με:

• Εξασφάλιση πλήρους σίτισης όλων των πληττόμενων φοιτητών (πρωινό, μεσημεριανό και δείπνο)

• Διερεύνηση όλων των δυνατοτήτων εξασφάλισης στέγης εντός και εκτός πανεπιστημιακών καταλυμάτων σε όσους αντιμετωπίζουν σχετικό πρόβλημα.

• Εφάπαξ έκτακτη επιχορήγηση των φοιτητών αυτών για κάλυψη των άμεσων εξόδων διαμονής τους και αγοράς ειδών πρώτης ανάγκης, με ένα συνολικό ποσό 15.000 ευρώ (150 ευρώ ανά άτομο).

• Συνεισφορά σε τραπεζικό λογαριασμό του ΕΛΚΕ από τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που επιθυμούν να καταθέσουν ένα χρηματικό ποσό υπέρ των πληττόμενων φοιτητών.

Τα μέτρα είναι προς θετική κατεύθυνση αλλά προφανώς είναι ανεπαρκή.

Πολίτες δηλώνουν την πρόθεσή τους να φιλοξενήσουν στο σπίτι τους πρόσφυγες από Ουκρανία ή να καλύψουν οικονομικά πρόσφυγες ώστε να διαμείνουν σε Hostel, ξενοδοχεία ή διαμερίσματα μέσα από ένα σύστημα crowdfunding. Από την άλλη ήδη κάποιες τουριστικές  μονάδες έχουν δηλώσει ενδιαφέρον να φιλοξενήσουν πρόσφυγες, προσφέροντες ειδικές τιμές, ενώ και διεθνή δίκτυα όπως το Hostel World έχει κινητοποιηθεί σε διάφορες χώρες για να δημιουργήσει ένα δίκτυο ξενώνων (hostel) που προσφέρονται για να φιλοξενήσουν ουκρανούς πρόσφυγες, δωρεάν ή με χαμηλές τιμές.

Στο διαδίκτυο έχουν δημιουργηθεί πολλές πρωτοβουλίες για υποστήριξη των Ουκρανών, ενώ και οι Ουκρανικές κοινότητες στην Ελλάδα προχώρησαν στη δημιουργία της Ένωσης Ουκρανικής Διασποράς προκειμένου να διαχειριστούν τα αιτήματα που δέχονται και να συντονίσουν τις δράσεις τους, να συγκεντρώνουν βοήθεια και η βοήθεια να πηγαίνει εκεί που υπάρχει ανάγκη, να διασφαλίσουν τρόφιμα, φάρμακα, διαμονή για τους πρόσφυγες. 

Στην συγκέντρωση στο Σύνταγμα για αλληλεγγύη στους πολίτες της Ουκρανίας και καταδίκη του πολέμου του Πούτιν συμμετείχαν αρκετοί και αρκετές αλλά τον τόνο τον έδωσαν οι άνδρες και γυναίκες από την Ουκρανία, την Μολδαβία και άλλες κοινότητες από την πρώην Σοβιετική Ένωση.

Συγκεντρώσεις αλληλεγγύης οργανώθηκαν πρόσφατα και στη Θεσσαλονίκη, ενώ αναμένονται και νέες τις επόμενες μέρες.

Η αλληλεγγύη μας προς τους πρόσφυγες δεν μπορεί να σταματήσει στην υποστήριξή μας μόνο σε θέματα στέγασης και διατροφής αλλά πρέπει να συμβάλλει σε λύσεις για όλο το φάσμα των αναγκών τους καθώς και να εντείνει την πίεση προς τον Πούτιν ώστε να αναγκαστεί να σταματήσει την εισβολή και τον πόλεμο ενάντια στην Ουκρανία.