Από τον φάρο στο Ακρωτήρι μέχρι την Οία, την ώρα του ηλιοβασιλέματος στη Σαντορίνη στρέφονται ταυτόχρονα στον ορίζοντα οι κάμερες εκατοντάδων χιλιάδων κινητών τηλεφώνων. Συνολικά μέσα στο έτος –η Σαντορίνη είναι προορισμός, σχεδόν, δωδεκαμήνου– περίπου 3,4 εκατομμύρια επισκέπτες φιλοξενούνται στα 76 τετραγωνικά της χιλιόμετρα. Φεύγοντας, παίρνουν μαζί τους τις φωτογραφίες του ήλιου που δύει στην καλντέρα, αλλά αφήνουν έντονο το αποτύπωμά τους στο νησί, επηρεάζοντας τη δόμηση, την επάρκεια των πόρων, την παραγωγή απορριμμάτων και πολύ περισσότερο την ίδια τη φυσιογνωμία του τόπου.
«Πλέον, αν πάει κανείς στο Aμπου Ντάμπι ή στα Κανάρια Nησιά θα συναντήσει την ίδια αρχιτεκτονική αντίληψη, με αποτέλεσμα κάθε προορισμός να χάνει την ταυτότητά του», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Θήρας, Νίκος Ζώρζος εξηγώντας πώς η ακραία δόμηση τείνει στην ομοιομορφία των τόπων, αποστερώντας τους τα μοναδικά στοιχεία που τους προσέδωσαν την αρχική φήμη. «Η Σαντορίνη πλέον έχει τραυματίσει το τοπίο της, αυτό για το οποίο έχει γίνει γνωστή: το γεωπεριβάλλον που δημιουργήθηκε με την προϊστορική έκρηξη του 1613 π.Χ.».
Ο κ. Ζώρζος σημειώνει ότι το οξύτατο πρόβλημα της δόμησης είναι μια «ανήκεστος βλάβη», καθώς δεν γίνεται να αντιμετωπιστεί εκ των υστέρων. «Είναι διάσπαρτη η δόμηση σε κάθε σημείο του νησιού. Δεν υπάρχει καμία παρθένα περιοχή», λέει.
«Ούτε μία επιπλέον κλίνη»
Ο δήμαρχος Θήρας εξηγεί πως το πρόβλημα είναι τόσο η αυθαίρετη όσο και η νόμιμη δόμηση, καθώς εκδίδονται και άδειες κατά παράβαση της νομοθεσίας, «παραχαράσσοντας την αλήθεια των πραγμάτων, για αυτό πολλές φορές γίνεται και ανάκληση». «Θεωρώ ότι δεν πρέπει να υπάρχει εκτός σχεδίου δόμηση, ακόμα και για οικονομικούς λόγους», προσθέτει ο κ. Ζώρζος. «Eνα ξενοδοχείο σε μια απομακρυσμένη περιοχή απαιτεί δίκτυα ρεύματος και ύδρευσης και ό,τι άλλο είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του, παίρνοντας πόρους από τους κατοίκους του νησιού».
Το ζήτημα της ακραίας δόμησης δεν είναι άγνωστο στις Κυκλάδες συνολικά. «Η Σαντορίνη και οι νησιωτικές περιοχές με τη μικρή έκταση που έχουν, χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης, αλλά το κράτος νομοθετεί κυρίως οριζόντια», λέει ο κ. Ζώρζος. «Η αυτοδιοίκηση δεν έχει τα μέσα. Θα έπρεπε να έχει αυτοτέλεια για να μπορεί να ονομάζεται και αυτοδιοίκηση», προσθέτει. «Εδώ που φτάσαμε πρέπει να σταματήσει οποιαδήποτε άλλη αδειοδότηση νέας κλίνης».
Κρουαζιέρα, σκουπίδια και η Σαντορίνη που χάθηκε
Η κρουαζιέρα πιέζει επιπλέον το νησί συμβάλλοντας περίπου το 1/3 στον τουριστικό όγκο. Φέτος αναμένονται 1,3 εκατομμύρια επισκέπτες από τα κρουαζιερόπλοια –30.000 περισσότεροι από το προηγούμενο έτος. «Πρέπει να ρυθμιστούν οι αφίξεις των πλοίων σε εβδομαδιαία βάση, ώστε να μην έχουμε πάνω από 8.000 επισκέπτες ημερησίως», σημειώνει ο κ. Ζώρζος, διαβλέποντας πως 63 ημέρες της τουριστικής σεζόν θα υπάρχει πρόβλημα στη διαχείριση του όγκου των επισκεπτών. «Από τον επόμενο χρόνο θα θέσουμε πάλι σε εφαρμογή έναν τόπο κατανομής των αφίξεων των κρουαζιερόπλοιων. Aυτό που μπορούμε να κάνουμε φέτος είναι να συζητήσουμε με τους φορείς της κρουαζιέρας τρόπους άμβλυνσης των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν».
Η κίνηση στους δρόμους του νησιού που είναι συχνά αφόρητη για εποχούμενους αλλά ακόμα και πεζούς, είναι μία από τις δύο πιο εμφανείς επιπτώσεις του υπερτουρισμού. Η άλλη είναι τα σκουπίδια. Μια οριστική λύση για την αντιμετώπιση της διαχείρισης απορριμμάτων δεν θα βρεθεί πριν το 2027, σύμφωνα με τον δήμαρχο Θήρας, ενώ αυτή τη στιγμή η ενδιάμεση λύση –η λειτουργία χώρου απόθεσης απορριμμάτων παραπλεύρως του ΧΑΔΑ– αντιμετωπίζει προβλήματα. «Πλέον κινδυνεύει η χρηματοδότηση για την αποκατάσταση του ΧΑΔΑ, ενώ δεν έχει εξασφαλιστεί ο χώρος. Δεν έχει αγοραστεί ή μισθωθεί ο χώρος παραπλεύρως, όπου θα εγκατασταθεί η ενδιάμεση λύση. Αν αυτά τα δύο εξασφαλιστούν, τότε μπορούμε σε ένα χρόνο από σήμερα να έχουμε την ενδιάμεση λύση», εξηγεί ο κ. Ζώρζος.
Τα προβλήματα που προκαλεί ο υπερτουρισμός στον πεπερασμένο νησιωτικό χώρο αποτελούν το μεγάλο στοίχημα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αντίβαρο στους πόρους που χάνονται και την αλλοίωση του τοπίου, αποτελούν οι ίδιοι οι νησιώτες. «Κυρίως εκείνοι που δεν διαβρώθηκαν από τον τουρισμό», λέει ο Νίκος Ζώρζος. «Οι γενιές που ήρθανε γνώρισαν άλλο τόπο. Αλλά υπάρχουν ακόμα εκείνοι που δεν έχασαν την ταυτότητα του νησιώτη, το στοιχείο της αθωότητας», λέει.