του Νίκου Χρυσόγελου

π. ευρωβουλευτή ΠΡΑΣΙΝΟΙ / EFA

και Περιφερειακού Συμβούλου Ν. Αιγαίου

μέλος του Συμβουλίου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ

Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Αποκατάσταση της Φύσης είναι πολύ σημαντικός για την ίδια τη φύση, για το κλίμα (την προστασία του κλίματος και την προσαρμογή στα νέα κλιματικά δεδομένα) καθώς και για την οικονομία και την κοινωνία. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ακολουθεί την επιστημονική συναίνεση και τις συστάσεις για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της Ευρώπη.

Πάνω από το 80% των ευρωπαϊκών οικοτόπων είναι σε κακή κατάσταση. Στις 22 Ιουνίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε κανονισμό σχετικά με την αποκατάσταση της φύσης, ο οποίος θα συμβάλει στη μακροπρόθεσμη αποκατάσταση της κατεστραμμένης φύσης σε όλες τις χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές της ΕΕ και στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η νέα νομοθεσία θα αποφέρει και σημαντικά οικονομικά οφέλη, καθώς κάθε ευρώ που επενδύεται θα αποφέρει τουλάχιστον 8 ευρώ.

Η νομοθεσία αυτή ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών σχετικά με την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, του τοπίου και των ωκεανών, όπως διατυπώνονται στις προτάσεις 2(1), 2(3), 2(4) και 2(5) των συμπερασμάτων της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης αλλά και στο κείμενο που υπέγραψαν πάνω από 1.000.000 ευρωπαίοι πολίτες.

Η πρόταση υλοποιεί ένα βασικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας: η δέσμευση της Ευρώπης για τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 θα δώσει το παράδειγμα για την αντιστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας και την αποκατάσταση της φύσης. Αποτελεί τη βασική συμβολή της ΕΕ στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για ένα παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα μετά το 2020. Το Κοινοβούλιο τονίζει ότι ο νέος νόμος πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη των διεθνών δεσμεύσεων της ΕΕ, ιδίως του πλαισίου «Kunming-Montreal Global Biodiversity» των Ηνωμένων Εθνών. Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν την πρόταση της Επιτροπής να τεθούν σε εφαρμογή μέτρα αποκατάστασης έως το 2030, τα οποία θα καλύπτουν τουλάχιστον το 20% όλων των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών στην ΕΕ. 

Η μεγάλη νίκη του Ευρωκοινοβουλίου παρά την σκληρή αντίθεση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των ακροδεξιών 

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Κανονισμό αυτό, γνωστός ως Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης (Nature Restoration Law), πέρασε τελικά εξασθενημένη όμως, με μικρή πλειοψηφία, από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η αιτία της μικρής πλειοψηφίας (336 υπέρ, 330 κατά, 13 αποχές) οφείλεται στο γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Χριστιανοδημοκράτες) σε συνεργασία με όλες τις ομάδες ακροδεξιών ευρωβουλευτών και μεγάλων εταιριών αγροχημικών προσπάθησαν να καταρρίψουν αυτή τη νομοθετική πρόταση, κυρίως κινδυνολογώντας και δημιουργώντας σύγχυση. Τελικά μια πλειοψηφία που συγκροτήθηκε από τους Πράσινους, το μεγαλύτερο τμήμα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών αλλά και των φιλελευθέρων και την Αριστερά κατάφερε να υπερασπιστεί τη νομοθεσία.

Δυστυχώς όλοι οι ευρωβουλευτές της ΝΔ που βρέθηκαν στην Ολομέλεια ψήφισαν εναντίον του νόμου, κάτι που προκαλεί ανησυχία ότι η χώρα μας δεν θα ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη νομοθεσία, παρά το γεγονός ότι για να περάσει η πρόταση έγιναν πολύ επώδυνοι συμβιβασμοί και παραχωρήσεις που έκαναν πιο αδύναμη την νομοθετική πρωτοβουλία. Νωρίτερα, δεν συγκεντρώθηκε πλειοψηφία για την συνολική απόρριψη της πρότασης της Επιτροπής (312 ψήφοι υπέρ, 324 κατά και 12 αποχές).

Βέβαια προηγουμένως υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα. Ποια θα είναι η στάση των κυβερνήσεων, μεταξύ αυτών και της ελληνικής, απέναντι στη νομοθεσία αυτή, με δεδομένο ότι ορισμένες χώρες όπου κυριαρχεί η χριστιανο-δημοκρατία και η ακροδεξιά έχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους απέναντι σε αυτό το νόμο: Ιταλία, Φινλανδία, Σουηδία, Πολωνία.

Αν και στην Ελλάδα δεν υπήρξε ούτε καν στην προεκλογική περίοδο ή έστω στη συζήτηση για τις προγραμματικές θέσεις της νέας κυβέρνησης κάποια ουσιαστική συζήτηση για το θέμα, στην υπόλοιπη Ευρώπη υπήρξε μια έντονη πολιτική συζήτηση και αντιπαράθεση, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες το ανέδειξαν στα πρωτοσέλιδά τους. Θέση πήραν και οργανώσεις αγροτών, υπέρ ή εναντίον της νομοθεσίας. Μεγάλες αγρο-βιομηχανικές επιχειρήσεις τάχθηκαν εναντίον, ενώσεις μικρών και μεσαίων γεωργών και κυρίως βιοκαλλιεργητών υποστήριξαν τη νομοθεσία, αφού σε σημαντικό βαθμό κινείται προς την ίδια κατεύθυνση.

Ποιοι υποστηρίζουν αυτή τη νομοθεσία

Πέρα από τους Πράσινους και άλλους ευρωβουλευτές, την νομοθετική πρωτοβουλία υποστήριξαν

• 6038 επιστήμονες, από τα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και άλλες 30 ακόμη χώρες, υπέγραψαν  Ανοιχτή Επιστολή, καλώντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να ενεργήσουν με υπευθυνότητα. Στην επιστολή τονίζουν ότι  “Η επιστημονική κοινότητα ανησυχεί έντονα για τις συζητήσεις που διεξάγονται σχετικά με την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι τρέχουσες επικρίσεις που στοχεύουν στον Κανονισμό για τη Βιώσιμη Χρήση (SUR- Sustainable Use Regulation) και στο Νόμο για την Αποκατάσταση της Φύσης (NRLNature Restoration Law). Οι επικριτές αυτών των νέων νομοθετημάτων υποστηρίζουν ότι θα έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στους αγρότες, την αλιεία και την κοινωνία γενικότερα, θεωρώντας ότι θα απειλήσουν την επισιτιστική ασφάλεια και θα μειώσουν τις θέσεις εργασίας. Αυτοί οι ισχυρισμοί όχι μόνο στερούνται επιστημονικής βάσης, αλλά ακόμη και αντιφάσκουν. Σε αυτό το πλαίσιο, καλούμε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συνεχίσουν τη νομοθετική διαδικασία για τα δύο ως άνω θέματα, ως ακρογωνιαίους λίθους της ασφάλειας των τροφίμων και της ανθρώπινης υγείας. Καλούμε τους επικριτές της Πράσινης Συμφωνίας σε μια ανοιχτόμυαλη διαβούλευση με τους επιστήμονες.

Παρατίθενται οι ισχυρισμοί εναντίον των SUR και NRL και αντιπαραβάλλονται τα επιστημονικά δεδομένα εδώ. Η Ανοιχτή Επιστολή συντάχτηκε από 24 επιστήμονες και στη συνέχεια υπογράφτηκε από τους υπόλοιπους 6000+. Οι 24 που την συνέταξαν: Pe’er, G., J. Kachler, I. Herzon, D. Hering, A. Arponen, L. Bosco, H. Bruelheide, M. Friedrichs-Manthey, G. Hagedorn, B. Hansjürgens, E. Ladouceur, S. Lakner, C. Liquete, I.S. Pinto, M. Quaas, M. Robuchon, D. Saavedra, N. Selva, J. Settele, C. Sirami, N. M. van Dam, H. Wittmer, E.R. J. Wubs and A. Bonn.

Όλες οι υπογραφές εδώ. Στο διάγραμμα φαίνεται ο αριθμός των επιστήμονες από κάθε χώρα που υπέγραψαν την ανοιχτή επιστολή. 

• 1.000.000 Ευρωπαίοι πολίτες υπέγραψαν σχετικό κείμενο υποστήριξης ” Πείτε στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να #RestoreNature! Χρειαζόμαστε τη φύση. Υγρότοποι, δάση, λιβάδια, θαλάσσιοι βιότοποι… όλα αυτά παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος και είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας. Αλλά ξέρατε ότι το 80% της ευρωπαϊκής φύσης είναι σε κακή κατάσταση; Ευτυχώς, δεν χάνεται κάθε ελπίδα! Έχουμε μια φορά στη ζωή μας ευκαιρία να αλλάξουμε το ρεύμα για τη φύση στην Ευρώπη: ένας νόμος για το #RestoreNature. Αυτό που κάνει αυτή την ευκαιρία μοναδική είναι ότι αυτός ο νόμος θα υποχρεώσει νομικά τις χώρες της ΕΕ να αποκαταστήσουν μια συγκεκριμένη ποσότητα φύσης. Εάν αποτύχουν, μπορούν να λογοδοτήσουν και να οδηγηθούν στο δικαστήριο. Αυτήν τη στιγμή, οι κυβερνήσεις σε όλη την ΕΕ συζητούν αυτόν τον νέο νόμο. Ελάτε μαζί μας και σε περισσότερες από 200 ΜΚΟ και ζητήστε από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να υιοθετήσουν μια ισχυρή και επείγουσα εφαρμογή του νόμου που μπορεί να περιορίσει τις κρίσεις στη φύση και το κλίμα. Είστε μόλις ένα βήμα μακριά από το να κάνετε τη διαφορά για τη φύση: στείλτε μια εικόνα της φύσης και μια επιστολή στην κυβέρνησή σας και στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου!
• Όλοι οι ευρωβουλευτές έλαβαν χιλιάδες εμαιλ  και μηνύματα από το twitter στα οποία επισημαίνονταν η κρισιμότητα της απόφασης. Και προσωπικά έστειλα σε όλους σχεδόν τους ευρωβουλευτές της ΝΔ σχετικό μήνυμα γνωρίζοντας ότι μάλλον θα καταψήφισαν την πρόταση ακολουθώντας την κομματική γραμμή και όχι την επιστημονική έκκληση για αποκατάσταση της φύσης. Δυστυχώς τα μηνύματά μας δεν είχαν αποτέλεσμα του τουλάχιστον ως προς τους ευρωβουλευτές της ΝΔ
• Περιβαλλοντικές και άλλες οργανώσεις δραστηριοποιήθηκαν έντονα για να στηρίξουν τη νομοθετική πρωτοβουλία και να πιέσουν σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Σε Ειδική Έκθεση του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρει: “Τις τελευταίες δεκαετίες, οι άγριοι επικονιαστές στην ΕΕ έχουν μειωθεί σε αφθονία και ποικιλότητα. Το 2018, η Επιτροπή δρομολόγησε την πρωτοβουλία για τους επικονιαστές, σε μια προσπάθεια συντονισμού της προσέγγισής της για την ανάσχεση της μείωσης των άγριων επικονιαστών. Διαπιστώσαμε ότι η επίδραση της πρωτοβουλίας αυτής στην ανάσχεση της μείωσης ήταν μικρή και ότι έχρηζε καλύτερης διαχείρισης προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της. Επιπλέον, ούτε οι πολιτικές για τη βιοποικιλότητα και τη γεωργία ούτε η νομοθεσία για τα φυτοφάρμακα προέβλεπαν επαρκή μέτρα για την προστασία των άγριων επικονιαστών. Οι συστάσεις που διατυπώνουμε αποσκοπούν στη βελτίωση της προστασίας των άγριων επικονιαστών στο πλαίσιο των υφιστάμενων πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ. Ειδική έκθεση του ΕΕΣ υποβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 287, παράγραφος 4, δεύτερο εδάφιο, Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ“.

Γιατί είναι σημαντική η νομοθεσία αυτή

Ο Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης δίνει στη Φύση την ευκαιρία να είναι η ζωτική δύναμη που χρειαζόμαστε για το μέλλον και τις οικονομίες μας. Αυτός ο νόμος ανταποκρίνεται στις ανησυχητικές εκκλήσεις της επιστήμης, όπως φαίνεται στις εκθέσεις του Διακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (ΙPCC) ιδιαίτερα στην τελευταία έκθεσή της καθώς και στις απαιτήσεις εκατομμυρίων να φέρουν πίσω τη Φύση, να αποκαταστήσουν τη φύση από τη γεωργική γη και τις θάλασσες έως τα δάση και το αστικό περιβάλλον, για να δοθεί συνέχεια στις στρατηγικές για τη βιοποικιλότητα και «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για τη γεωργία και να συμβάλουν στη διασφάλιση της ανθεκτικότητας και της ασφάλειας του εφοδιασμού τροφίμων στην ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η πρόταση νομοθετικής πράξης για την αποκατάσταση της φύσης αποτελεί βασικό βήμα για την αποφυγή της κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και την πρόληψη των χειρότερων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας. Η αποκατάσταση των υγροτόπων, των ποταμών, των δασών, των χορτολιβαδικών εκτάσεων, των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, του αστικού περιβάλλοντος και των ειδών που φιλοξενούν στην ΕΕ αποτελεί σημαντική και οικονομικά αποδοτική επένδυση: για την επισιτιστική μας ασφάλεια, την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, την υγεία και την ευημερία μας.

Τι προβλέπει η νομοθεσία αυτή:

– Αποκατάσταση οικοσυστημάτων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της απώλειας βιοποικιλότητας. Πιο συγκεκριμένα, αποκατάσταση του 80 % των ευρωπαϊκών οικοτόπων που βρίσκονται σε κακή κατάσταση και επαναφορά της φύσης σε όλα τα οικοσυστήματα, από τα δάση και τις γεωργικές εκτάσεις έως τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τα οικοσυστήματα γλυκών υδάτων και τα αστικά οικοσυστήματα.

– Σύμφωνα με την αρχική πρόταση νομοθετικής πράξης για την αποκατάσταση της φύσης, σε κάθε κράτος μέλος θα ισχύουν νομικά δεσμευτικοί στόχοι για την αποκατάσταση της φύσης σε διάφορα οικοσυστήματα που συμπληρώνουν την ισχύουσα νομοθεσία. Στόχος είναι τα μέτρα αποκατάστασης της φύσης να καλύψουν τουλάχιστον το 20 % των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030 και, τελικά, να επεκταθούν σε όλα τα οικοσυστήματα που χρήζουν αποκατάστασης έως το 2050.

-Διευρύνει τις υφιστάμενες εμπειρίες από μέτρα αποκατάστασης της φύσης, όπως η οικολογική αποκατάσταση, η δεντροφύτευση, ο οικολογικός προσανατολισμός των πόλεων και των υποδομών ή η εξάλειψη της ρύπανσης ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση της φύσης.

– Συμμετοχή της κοινωνίας: Όλα τα τμήματα της κοινωνίας χρειάζεται να συμμετέχουν στενά στην αποκατάσταση και ωφελούνται από αυτή· η αποκατάσταση πρέπει να γίνει ακολουθώντας μια διαδικασία χωρίς αποκλεισμούς και έχει ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο σε όσους εξαρτώνται άμεσα από την υγιή φύση για τη διαβίωσή τους, συμπεριλαμβανομένων των γεωργών, των δασοκόμων και των αλιέων.

– Η νομοθετική πράξη απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν εθνικά σχέδια αποκατάστασης, σε στενή συνεργασία με επιστήμονες, ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό. Υπάρχουν ειδικοί κανόνες για τη διακυβέρνηση (παρακολούθηση, αξιολόγηση, σχεδιασμός, υποβολή εκθέσεων και επιβολή νομοθεσίας) οι οποίοι θα βελτιώσουν επίσης τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, διασφαλίζοντας ότι οι αρχές εξετάζουν από κοινού τα συναφή ζητήματα της βιοποικιλότητας, του κλίματος και των μέσων διαβίωσης.

-Οι επενδύσεις στην αποκατάσταση της φύσης προσθέτουν οικονομική αξία από 8 έως 38 ευρώ για κάθε ευρώ που δαπανάται, χάρη στις οικο-συστημικές υπηρεσίες που υποστηρίζουν την επισιτιστική ασφάλεια, το οικοσύστημα, την ανθεκτικότητα και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής καθώς και την υγεία του ανθρώπου. Θα λάβει σημαντική χρηματοδότηση από την ΕΕ: στο πλαίσιο του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, περίπου 100 δισ. ευρώ θα διατεθούν για δαπάνες για τη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης. Εντός 12 μηνών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει την ύπαρξη χρηματοδοτικών κενών μεταξύ των στόχων της αποκατάστασης και της διαθέσιμης ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, εξετάζοντας ακόμη πιθανές λύσεις, ειδικά μέσω ενός στοχευμένου χρηματοδοτικού μηχανισμού της ΕΕ.

– Αυξάνεται επίσης η φύση στα τοπία και την καθημερινότητά μας, με αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία και την ευημερία, καθώς και πολιτιστική και ψυχαγωγική αξία.

– Τα οικοσυστήματα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες απομάκρυνσης και αποθήκευσης άνθρακα και πρόληψης ή μείωσης των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών, όπως οι πλημμύρες, θα αποτελέσουν μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες.

– Η νέα νομοθετική πράξη βασίζεται στην υφιστάμενη νομοθεσία, αλλά καλύπτει όλα τα οικοσυστήματα και δεν περιορίζεται στην οδηγία για τους οικοτόπους και τις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, με στόχο όλα τα φυσικά και ημιφυσικά οικοσυστήματα να βρίσκονται σε πορεία ανάκαμψης έως το 2030.

– Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μείωση της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50 % έως το 2030.

– Συμβολή στην μείωση του κινδύνου επισιτιστικής ασφάλειας

Τι δεν προβλέπει η νέα νομοθεσία:

• Δεν ορίζει νέες προστατευόμενες περιοχές στην ΕΕ. Η αποκατάσταση της φύσης δεν ισοδυναμεί με την προστασία της φύσης και δεν οδηγεί αυτομάτως σε περισσότερες προστατευόμενες περιοχές. Ενώ η αποκατάσταση της φύσης είναι απαραίτητη στις προστατευόμενες περιοχές και λόγω της συνεχώς επιδεινούμενης κατάστασής τους, δεν χρειάζεται να καταστούν όλες οι αποκατασταθείσες περιοχές προστατευόμενες περιοχές. Οι περισσότερες από αυτές δεν θα γίνουν προστατευόμενες περιοχές, δεδομένου ότι η αποκατάσταση δεν αποκλείει την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας. Η αποκατάσταση αφορά τη διαβίωση και την παραγωγή μαζί με τη φύση μέσω της επαναφοράς μεγαλύτερης βιοποικιλότητας παντού, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών όπου ασκείται οικονομική δραστηριότητα, όπως για παράδειγμα τα διαχειριζόμενα δάση, οι γεωργικές εκτάσεις και οι πόλεις.

• Δεν εμποδίζει νέες υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ και η τροποποιημένη πρόταση που στηρίζει το Κοινοβούλιο τονίζει ότι οι εν λόγω εγκαταστάσεις εξυπηρετούν εξαιρετικά το δημόσιο συμφέρον.

• Δεν στρέφεται εναντίον της γεωργίας και των γεωργών. δίνει ώθηση μέσω της προστασίας και αποκατάστασης της φύσης και της μείωσης της χρήσης αγροχημικών και ρύπων σττη διατήρηση της μακροπρόθεσμης παραγωγής και την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας. Όπως αναφέρουν στην επιστολή τους οι επιστήμονες “Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την επισιτιστική ασφάλεια προέρχονται από την κλιματική αλλαγή (Pörtner et al., 2021) και την απώλεια της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών (IPBES, 2019), όπως η επικονίαση (FAO, 2022) και ο έλεγχος των παρασίτων (IPPC Secretariat, 2021). Πάνω από το 50% των εκτάσεων με καλλιέργειες που εξαρτώνται από τους επικονιαστές αντιμετωπίζουν έλλειμμα επικονιαστών (European Commission 2022). Οι επικονιαστές δέχονται πολυάριθμες πιέσεις από τα φυτοφάρμακα, την καταστροφή των ενδιαιτημάτων και την κλιματική αλλαγή (CBD, 2018). Οι δύο κανονισμοί έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν σημαντικά στα βιώσιμα αγροδιατροφικά συστήματα. Αναμένεται να αυξήσουν τη λειτουργική ποικιλομορφία στα γεωργικά τοπία (Tscharntke et al., 2012) και να υποστηρίξουν τα χαρακτηριστικά τοπίου και τη φυτοκάλυψη ώστε να σταθεροποιηθεί το μικροκλίμα, να υποστηριχθεί ο έλεγχος των παρασίτων και η επικονίαση και να μειωθεί η διάβρωση του εδάφους (π.χ. Petit & Landis, 2023).

Σε ποια σημεία έγιναν επώδυνοι συμβιβασμοί για να περάσει:

• Οι στόχοι που έχουν τεθεί μπορεί να μετατίθενται για αργότερα σε περίπτωση εξαιρετικών κοινωνικοοικονομικών συνθηκών
• Η νομοθεσία θα πρέπει να εφαρμοστεί μόνο αφού η Επιτροπή παρουσιάσει δεδομένα για τις αναγκαίες συνθήκες που διασφαλίζουν την μακροπρόθεσμη επισιτιστική ασφάλεια και όταν οι χώρες της ΕΕ ποσοτικοποιήσουν την έκταση που χρειάζεται να αποκατασταθεί για να επιτευχθούν οι στόχοι για κάθε τύπο οικοσυστήματος.
• Υπάρχει δυνατότητα αναστολής στόχων όταν αναμένονται εξαιρετικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.

Τι θα προσφέρει πέρα από την προστασία της φύσης και του κλίματος:

• Όπως είπε ο Επίτροπος Virginijus Sinkevičius στη σύνοδο ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, αυτός ο νόμος δεν αφορά «την αποκατάσταση της φύσης για χάρη της φύσης. Πρόκειται για τη διασφάλιση ενός κατοικήσιμου περιβάλλοντος όπου διασφαλίζεται η ευημερία των σημερινών και των μελλοντικών γενεών και όπου η γη και οι θάλασσες συνεχίζουν να έχουν την ικανότητα να μας παρέχουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες από τα οποία εξαρτώνται πλήρως οι ζωές και οι οικονομίες μας».
• Οι αγρότες και οι αλιείς θα επωφεληθούν από την νομοθεσία
• Θα εξασφαλίσουμε μια κατοικήσιμη γη για τις μελλοντικές γενιές.
• Δημιουργούνται νέες ευκαιρίες βιώσιμης, υπεύθυνης οικονομικής δραστηριότητες στην αποκατάσταση της φύσης.
• Καλύτερη ποιότητα ζωής και υγεία για τους πολίτες
• Οι αγρότες θα συνεχίσουν να επωφελούνται από τις δωρεάν οικολογικές υπηρεσίες της φύσης, όπως είναι η επικονίαση που προσφέρουν έντομα, όπως οι επικονιαστές, μεταξύ των οποίων οι μέλισσες και πολλά άλλα έντομα. Η εξαφάνιση των επικονιαστών ή η δραματική μείωσή τους (κάτι που καταγράφεται ήδη) θα σήμαινε ότι οι αγρότες για να έχουν γεωργική παραγωγή θα έπρεπε να βρουν τεχνολογίες αλλά και τεράστια ποσά για να αποκτούνται ετησίως υπηρεσίες (επικονίαση) που είναι σήμερα δωρεάν χάρη στα μικρά αυτά έντομα στη φύση (οικολογικές υπηρεσίες). Τα έντομα αυτά όμως εξοντώνονται από κακές πρακτικές στη γεωργία, όπως είναι η χρήση επικίνδυνων χημικών, η καταστροφή οικότοπων κα

Να ένα παράδειγμα τι σημαίνει αποκατάσταση της φύσης και πώς αυτή μπορεί να συμβάλλει στην προστασία του κλίματος και την άμυνά μας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα:

Ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης θα βασιστεί επίσης στο πρόγραμμα LIFE της ΕΕ, το οποίο έχει χρηματοδοτήσει σχεδόν 6.000 έργα προστασίας του περιβάλλοντος και δράσεις για το κλίμα από το 1992. Η φύση της Ευρώπης βρίσκεται σε ανησυχητική παρακμή: περισσότερο από το 80 τοις εκατό των οικοτόπων είναι σε κακή κατάσταση, επομένως είναι κρίσιμο για την αποκατάσταση υγροτόπων, ποταμών, δασών, λιβαδιών, θαλάσσιων οικοσυστημάτων και των ειδών που φιλοξενούν. Στη Ρουμανία, για παράδειγμα, το έργο LIFE CARPATHIA έχει αποκαταστήσει μεγάλες εκτάσεις των βουνών Făgăraș, που παλαιότερα καλύπτονταν από μονοκαλλιέργεια φυτειών. Μετά από τρία χρόνια, φυτεύτηκαν σχεδόν 900 εκτάρια μικτών, υγιών δασών και ο σπάνιος ευρωπαϊκός βίσονας επέστρεψε – όχι μόνο αναγεννώντας τη φύση αλλά δημιουργώντας μια πράσινη οικονομία οικοτουρισμού για τις τοπικές κοινωνίες.

Εν τω μεταξύ, το LIFE KEDROS στην Κύπρο είχε παρόμοιο στόχο σε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον – τη διατήρηση του μακροπρόθεσμου μέλλοντος του κυπριακού κέδρου, που απειλείται από την κλιματική αλλαγή επειδή αναπτύσσεται μόνο σε συγκεκριμένα υψόμετρα και θερμοκρασίες. Ενεργό από το 2016 έως το 2021, το LIFE KEDROS συνδύασε τη δενδροφύτευση, τις φυσικές λύσεις για την πρόληψη πυρκαγιών και την υποβάθμιση του εδάφους και την αποκατάσταση του φυσικού οικοτόπου – δημιουργώντας, για παράδειγμα, τρεις τεχνητές λίμνες και φωλιές για κουκουβάγιες. Όπως και στη Ρουμανία, ο οικοτουρισμός ωφελεί πλέον τις τοπικές κοινωνίες. Ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης και η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα μπορεί να ακούγονται πολύ μακριά από την καθημερινή κλιματική πραγματικότητα. Αλλά τα χιλιάδες έργα LIFE – και οι δεκάδες χιλιάδες αφοσιωμένοι πολίτες που εργάζονται σε αυτά – πραγματικά κάνουν τη διαφορά στο έδαφος αποκαθιστώντας τη φύση σήμερα για ένα καλύτερο αύριο. Φέτος, άλλα 611 εκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν για έργα LIFE για τη διατήρηση της φύσης, την προστασία του περιβάλλοντος, τη δράση για το κλίμα και τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια.  

Ποιοι είναι οι ειδικοί στόχοι της νομοθεσίας:

• Αντιστροφή της μείωσης των πληθυσμών επικονιαστών έως το 2030 και αύξηση των πληθυσμών τους μετέπειτα.
• Καμία καθαρή απώλεια πράσινων αστικών χώρων έως το 2030, αύξηση κατά 5 % έως το 2050, τουλάχιστον 10 % συγκόμωση σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη, κωμόπολη και προάστιο, και καθαρό κέρδος από τον χώρο πρασίνου που ενσωματώνεται σε κτίρια και υποδομές
• Στα γεωργικά οικοσυστήματα, συνολική αύξηση της βιοποικιλότητας και θετική τάση για τις πεταλούδες χορτολιβαδικών εκτάσεων, τα πτηνά γεωργικής γης, τον οργανικό άνθρακα σε καλλιεργήσιμα ανόργανα εδάφη και τα χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας σε γεωργικές εκτάσεις
• Αποκατάσταση και επανύγρανση αποστραγγισμένων τυρφώνων γεωργικής χρήσης και σε χώρους εξόρυξης τύρφης
• Στα δασικά οικοσυστήματα, συνολική αύξηση της βιοποικιλότητας και θετική τάση για τη συνδεσιμότητα των δασών, τα νεκρά ξύλα, το μερίδιο των δασών ανομοιόμορφης γήρανσης, τα δασικά πτηνά και το απόθεμα οργανικού άνθρακα.
• Αποκατάσταση θαλάσσιων οικοτόπων, όπως οι θαλάσσιοι βοσκότοποι ή οι βυθοί ιζημάτων, και αποκατάσταση των οικοτόπων εμβληματικών θαλάσσιων ειδών, όπως δελφίνια και φώκαινες, καρχαρίες και θαλάσσια πτηνά
• Άρση των ποτάμιων φραγμών έτσι ώστε τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών να μετατραπούν σε ποταμούς ελεύθερης ροής έως το 2030.

Η μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% που δεν άρεσε καθόλου στη βιομηχανία αγροχημικών

Ισχυροί κανόνες για τη μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και τη διασφάλιση πιο βιώσιμων συστημάτων τροφίμων έως το 2030

Η νομοθεσία περιλαμβάνει και πρόταση για τη μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και μετουσιώνει σε δράση τη δέσμευσή για ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Η πρόταση συμβάλει στην οικοδόμηση βιώσιμων συστημάτων τροφίμων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», διασφαλίζοντας παράλληλα διαρκή επισιτιστική ασφάλεια και προστατεύοντας την υγεία μας.

Οι επιστήμονες και οι πολίτες ανησυχούν όλο και περισσότερο για τη χρήση φυτοφαρμάκων και τη συσσώρευση καταλοίπων και μεταβολιτών στο περιβάλλον. Στην τελική έκθεση της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης οι πολίτες ζήτησαν συγκεκριμένα να εξεταστεί η χρήση και ο κίνδυνος των φυτοφαρμάκων. Ωστόσο, οι τρέχοντες κανόνες σχετικά με την οδηγία για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων αποδείχθηκαν πολύ ανεπαρκείς και εφαρμόστηκαν ανομοιόμορφα. Επίσης, δεν έχει σημειωθεί επαρκής πρόοδος όσον αφορά τη χρήση της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών, καθώς και άλλων εναλλακτικών προσεγγίσεων.

Τα χημικά φυτοφάρμακα βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία και προκαλούν μείωση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές περιοχές. Ρυπαίνουν τον αέρα, το νερό και το ευρύτερο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει σαφείς και δεσμευτικούς κανόνες:

• Νομικά δεσμευτικούς στόχους σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο για μείωση κατά 50 % της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων και της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030.
• Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίσουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους για τη μείωση εντός καθορισμένων παραμέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων σε επίπεδο ΕΕ.
• Αυστηροί νέοι κανόνες για φιλικούς προς το περιβάλλον ελέγχους των επιβλαβών οργανισμών: Τα νέα μέτρα θα διασφαλίσουν ότι όλοι οι γεωργοί και άλλοι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων εφαρμόζουν ολοκληρωμένη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών (IPM), στην οποία εξετάζονται πρώτα εναλλακτικές περιβαλλοντικές μέθοδοι πρόληψης και ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών, πριν από τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων ως μέτρο έσχατης ανάγκης.  Τα μέτρα περιλαμβάνουν επίσης την υποχρεωτική τήρηση αρχείων για τους γεωργούς και άλλους επαγγελματίες χρήστες. Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν ειδικούς κανόνες καλλιέργειας για τον προσδιορισμό των εναλλακτικών λύσεων που πρέπει να χρησιμοποιούνται αντί των χημικών φυτοφαρμάκων.
• Απαγόρευση όλων των φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές. Η χρήση όλων των φυτοφαρμάκων θα απαγορεύεται σε χώρους όπως οι αστικοί χώροι πρασίνου, συμπεριλαμβάνοντας τα δημόσια πάρκα ή κήπους, τις παιδικές χαρές, τους χώρους αναψυχής ή αθλητισμού, τις δημόσιες διαδρομές και τις προστατευόμενες περιοχές σύμφωνα με το δίκτυο Natura 2000, καθώς και κάθε οικολογικά ευαίσθητη περιοχή που πρέπει να διατηρηθεί για τους απειλούμενους επικονιαστές. Οι νέοι αυτοί κανόνες θα απομακρύνουν τα χημικά φυτοφάρμακα από κοντά μας στην καθημερινή μας ζωή.

Η πρόταση μετατρέπει την υφιστάμενη Οδηγία 2009/128/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Οκτωβρίου 2009 σχετικά με την κοινή θέση του Συμβουλίου που αφορά τον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων σε κανονισμό που θα ισχύει άμεσα σε όλα τα κράτη μέλη. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπιστούν τα επίμονα προβλήματα σχετικά με την ανεπαρκή και άνιση εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων την τελευταία δεκαετία.  Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή λεπτομερείς ετήσιες εκθέσεις προόδου και εφαρμογής.