Ο αντίκτυπος της αεροπορίας στο κλίμα είναι γνωστός, αλλά πολύ συχνά αγνοείται. Η αεροπορική κίνηση στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 67% μεταξύ 2005 και 2019 και οι εκπομπές της κατά 24%, που σημαίνει ότι αντιπροσωπεύουν πλέον το 4,9% του συνόλου των εκπομπών πριν από την πανδημία. Και αυτό καλύπτει μόνο τις επιπτώσεις του CO2.
Το European Union Aviation Safety Agency εκτιμά ότι οι επιπτώσεις που δεν οφείλονται στο CO2 αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του συνολικού αντίκτυπου των αεροπορικών μεταφορών στο κλίμα. Το πρόβλημα μεγαλώνει και θα χρειαστούν ακόμη πιο φιλόδοξα μέτρα για την αντιμετώπισή του. Πριν από το 2030, οι τεχνολογικές λύσεις δεν θα είναι έτοιμες σε κλίμακα και η διαχείριση της ζήτησης είναι το κλειδί για τη μείωση των εκπομπών των αερομεταφορών. Αυτό είναι εύκολο να επιτευχθεί με τη μείωση των εταιρικών ταξιδιών, που απορρέει από τα διδάγματα που αντλήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η μείωση των εταιρικών ταξιδιών στο 50% των επιπέδων πριν από την Covid στην Ευρώπη μπορεί να μειώσει τις εκπομπές CO2 έως και 32,6 MtCO2 έως το 2030. Αυτό ισοδυναμεί με την απομάκρυνση 16 εκατομμυρίων ρυπογόνων αυτοκινήτων από το δρόμο.
Παίρνω το ιδιωτικό μου αεροπλάνο και πάω μια βόλτα.…
Όμως, ενώ υπάρχει μια τέτοια συζήτηση – πώς θα μειωθούν οι μετακινήσεις με αεροπλάνο και θα υποκατασταθούν εν μέρει από μετακινήσεις με τρένο (πχ νυχτερινα΄τρένα που θα διασχίζουν την Ευρώποη, μείωση των μετακινήσεων γενικότερα με αεροπλάνο), επιχειρηματίες, πολιτικοί, μουσικοί, ηθοποιοί, παιδιά εύπορων οικογενειών συνηθίζουν όλο και περισσότεροι να μετακινούνται με το ιδιωτικό τους αεροσκάφος παρά την μεγάλη ανησυχία που προκαλεί η εντεινόμενη κλιματική κρίση αλλά και το “άνοιγμα” μεταξύ αυτών οου διάγουν μια υπερβολικά πολυτελή ζωή και αυτών που δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τις πολύ βασικές ανάγκες τους, όπως είναι το φαγητό, η ενέργεια, η εκπαίδευση των παιδιών τους.
Το τελευταίο διάστημα διεθνή ΜΜΕ δημοσίευσαν περιπτώσεις επώνυμων που μετά τις αναρτήσεις τους, κυρίως στο Instagram και στο tik-tok, για πτήσεις τους με το ιδιωτικό αεροπλάνο δέχθηκαν σκληρή κριτική ότι αδιαφορούν για τις επιπτώσεις στο κλίμα αλλά και τις κοινωνικές ανισότητες. Δεν είναι μόνι ο Elon Musk που χρησιμοποιεί συνεχώς το ιδιωτικό του αεροσκάφος. Η 26χρονη σελέμπριτη κι επιχειρηματίας καλλυντικών K. J. ανέβασε στο instagram (έχει 347.000 ακόλουθους) μια φωτογραφία της μπροστά στο ιδιωτικό αεροσκάφος της αξίας 72 εκατ δολαρίων, το οποίο φαίνεται να χρησιμοποίησε για μια πτήση 17 λεπτών, και δέχθηκε αμέσως σφοδρή κριτική από τους ακόλουθούς της στο twitter ότι είναι μια “μόνιμη εγκληματίας του κλίματος”. Είναι μία από πολλές άλλες διασημότητες. H ηθοποιός Κim K., o ράπερ Dr, ο ηθοποιός M.D. ή ο πυγμάχος F.M. χρησιμοποιούν το ιδιωτικό τους αεροσκάφος για πολύ κοντινές πτήσεις.
Δεν είναι πλέον μόνο μερικοί εκκεντρικοί επώνυμοι που χρησιμοποιούν το ιδιωτικό τους αεροσκάφος ακόμα και για να πάνε σε κοντινές αποστάσεις και πιέζουν για να μπορούν να παραμείνει για κάποιες ώρες ή κάποιες μέρες σε ένα κοντινό αεροδρόμιο.
Υπολογίζεται (2016) ότι τα ιδιωτικά αεροσκάφη συνεισφέρουν το 4% των εκπομπών ρύπων από την αεροπλοϊα, ένα ποσοστό που αυξάνεται ραγδαία. Όσο και αν το ποσοστό αυτό μοιάζει μικρό, σύμφωνα με την εφημερίδα GUARDIAN οι εκπομπές από τα ιδιωτικά τζετ φτάνουν ετησίως πλέον τους 33.000.000 τόνους αερίων θερμοκηπίου που αντιστοιχούν σε αυτές μιας χώρας όπως η Δανία.
Οι εκπομπές CO2 των ευρωπαϊκών ιδιωτικών αεροσκαφών έχουν εκτιναχθεί στα ύψη τα τελευταία χρόνια, με αύξηση 31% μεταξύ 2005 και 2019, Η αύξηση αυτή είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με την αύξηση των εκπομπών των εμπορικών αερομεταφορών.
Η πανδημία πάγωσε προσωρινά αυτή την ανάπτυξη, αλλά το 2022 διαπιστώνεται μια πολύ απότομη αύξηση της χρήσης ιδιωτικών αεροσκαφών όπως και ελικοπτέρων. Τα ιδιωτικά τζετ έχουν δυσανάλογη επίδραση στο περιβάλλον. Σε μόλις μία ώρα πτήσης, ένα ιδιωτικό τζετ μπορεί να εκπέμψει δύο τόνους CO2, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία “Transport and Environment”. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος, ας λάβουμε υπόψη ότι ο μέσος πολίτης στην ΕΕ εκπέμπει 8,2 tCO2eq κατά τη διάρκεια ενός ολόκληρου έτους.
Στις ΗΠΑ η μόδα της χρήσης ιδιωτικών αεροσκαφών από πλούσιους εμφανίστηκε την δεκαετία του ’90. Στην Ευρώπη εμφανίζεται αυτή τη τάση κυρίως μετά το 2000. Το 2019, το ένα δέκατο όλων των πτήσεων που αναχωρούσαν από τη Γαλλία ήταν με ιδιωτικά τζετ, τα μισά από τα οποία ταξίδεψαν λιγότερο από 500 χιλιόμετρα. Στην πραγματικότητα, τα ιδιωτικά τζετ είναι δύο φορές πιο πιθανό να χρησιμοποιηθούν για πολύ σύντομα ταξίδια (< 500 km) εντός της Ευρώπης σε σύγκριση με πτήσεις της εμπορικής αεροπορίας.
H μόδα των ιδιωτικών τζετ και στην Ελλάδα
Η μόδα αυτή έχει έρθει και στην Ελλάδα τόσο με τα χιλιάδες τζετ μιας πλούσιας ελίτ από κάθε γωνιά του πλανήτη που προσγειώνονται σε ελληνικά αεροδρόμια όσο και με εταιρίες που δημιουργήθηκαν με έδρα την Ελλάδα και την Κύπρο και εξειδικεύονται στη διαχείριση ιδιωτικών αεροσκαφών.
Μια εταιρία (αεροταξί) διαφημίζει ως εξής τις υπηρεσίες της: “Το XXXX είναι ένα μεγάλο δίκτυο φορέων, που εκμεταλλεύονται ελικόπτερα και αεροπλάνα και συνεργάζονται, με σκοπό να προσφέρουν οικονομικές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στην ανερχόμενη Ελληνική αεροπορική αγορά. Το δίκτυο XXX έχει πρόσβαση σε περισσότερα από 7000 αεροπλάνα και ελικόπτερα ιδιωτικών πτήσεων. Η τεράστια αυτή γκάμα επιλογών εξασφαλίζει ότι οι πελάτες του δικτύου βρίσκουν πάντα το καλύτερο και καταλληλότερο για τις ανάγκες τους αεροσκάφος. Τα αεροσκάφη μας είναι στρατηγικά σταθμευμένα σε διάφορα σημεία, σ΄όλη την Ελλάδα, έτσι ώστε να μειώνεται το κόστος μετακίνησης αεροσκάφους στο σημείο παραλαβής του επιβάτη. Ταυτόχρονα μειώνεται και ο χρόνος ανταπόκρισης στο αίτημα του πελάτη και διασφαλίζεται ή έγκαιρη εξυπηρέτηση και η πιστή τήρηση των συμφωνημένων ωραρίων. Αν η πτήση σας έχει άφιξη στο αεροδρόμιο της Αθήνας, και βιάζεστε για να προλάβετε το απογευματινό beach party των φίλων σας στην Μύκονο, αν αλλάξατε ξαφνικά σχέδια και θέλετε να παρευρεθείτε στο πάρτυ άλλων φίλων, στο γιωτ τους, στις Κάννες, στο Μονακό ή στο Σαιν Τροπέ, αν επιθυμήσατε λίγο ντόλτσε βίτα και θέλετε να βρεθείτε με τον έρωτά σας για 1-2 νύχτες στο Πόρτο Φίνο, απλώς αποφασίστε ότι όλος ο κόσμος είναι δικός σας, διαλέξτε τον προορισμό σας και αφήστε τον σχεδιασμό σε μας. Μπορούμε να σας πάμε οπουδήποτε στην Ελλάδα και πέρα από την Ελλάδα, γρήγορα, διακριτικά και χωρίς να πρέπει εσείς να νοιαστείτε για τίποτε.”.
Μια άλλη εταιρία διαφημίζει τις υπηρεσίες της ως εξής: “Η οικονομική αποδοτικότητα του (τύπου αεροσκάφους) προσφέρει την εμπειρία της προσιτής πολυτέλειας στο πλαίσιο των πτήσεων με ιδιωτικό τζετ, με τιμή ανά άτομο που δεν ξεπερνά ένα εισιτήριο Business Class εμπορικής πτήσης“.
Πρόσφατα σχολιάστηκε η άφιξη στην Ελλάδα του διαδόχου του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας για επίσημη επίσκεψη με 7 ιδιωτικά αεροπλάνα και 300 (χρυσές) λιμουζίνες. Η εταιρία πετρελαίου Aramco είχε μόλις …45,5 δις δολάρια κέρδη σε ένα 3μηνο, δεν θα δυσκολεύονταν ο Σαουδάραβας πρόγκιπας να πληρώσει το κόστος όλων αυτών…
Μπορεί να είναι ο Μπιν Σαλμάν μια ακραία περίπτωση, αλλά με βάση την έρευνα που παρουσίασε πρόσφατα η εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (Ηλίας Μπέλλος,10.08.2022) αρκετοί θα ήθελαν να του μοιάσουν σε κάποιο βαθμό: “Κάθε 20 λεπτά, ένα ιδιωτικό αεροσκάφος προσγειώνεται σε ή απογειώνεται από ελληνικό αεροδρόμιο. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για πολύ περισσότερα αεροπλάνα κατά το τελευταίο δίμηνο, που μεταφέρουν ξένους ως επί το πλείστον επισκέπτες κυρίως στα αεροδρόμια της Αθήνας, της Μυκόνου, της Θεσσαλονίκης, της Σαντορίνης, της Κέρκυρας αλλά και της Καλαμάτας”.
“Σύμφωνα με στοιχεία της Fraport Greece, από τις αρχές Ιανουαρίου φέτος έως και τα τέλη Ιουλίου έχουν πραγματοποιηθεί περί τις 6.000 ιδιωτικές πτήσεις, αριθμός που αντιστοιχεί σε αύξηση της τάξης του 20% σε σχέση με το πρώτο επτάμηνο του 2019, χρονιά ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό και η τελευταία πριν από την πανδημία. Οι περισσότερες από αυτές τις ιδιωτικές πτήσεις κατευθύνονται στη Μύκονο και στη Σαντορίνη και δευτερευόντως στη Θεσσαλονίκη, στην Κέρκυρα, καθώς και σε άλλα περιφερειακά αεροδρόμια. Το νέο Delos Lounge στη Μύκονο, που έχει δημιουργηθεί για την εξυπηρέτηση των επιβατών αυτών των πτήσεων, γνωρίζει φέτος μεγάλες στιγμές όπως και το terminal Γενικής Αεροπορίας του «Ελευθέριος Βενιζέλος», που εξυπηρετεί τις ιδιωτικές πτήσεις.
“Στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών το πρώτο επτάμηνο φέτος πραγματοποιήθηκαν 8.149 πτήσεις έναντι 4.866 το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Πρόκειται για περίπου 3.300 πτήσεις παραπάνω, ήτοι ποσοστό της τάξης του 67%. Αθροιστικά τα 15 αυτά αεροδρόμια έχουν υποδεχτεί έως τα τέλη Ιουλίου περισσότερες από 14.000 πτήσεις, που κατά μέσον όρο σημαίνει τρεις πτήσεις την ώρα κάθε ώρα του εικοσιτετραώρου και κάθε ημέρα της εβδομάδας. Αλλά οι πτήσεις είναι περισσότερες: αν συνυπολογίσει κανείς τις ιδιωτικές πτήσεις προς το αεροδρόμιο «Καζαντζάκης» στο Ηράκλειο της Κρήτης και σε άλλα αεροδρόμια, όπως της Καλαμάτας, τότε ο αριθμός ανεβαίνει πάνω από τις 15.000 πτήσεις. Και σε αυτές δε συμπεριλαμβάνονται, βεβαίως, ιδιωτικές πτήσεις με ελικόπτερα, οι οποίες μόνο στα Σπάτα ξεπέρασαν τις 2.500 από τις αρχές του έτους”.
Μάλιστα, η μεγάλη ζήτηση ιδιωτικών αεροπορικών πτήσεων, “εξελίσσεται σε πονοκέφαλο“, όπως αναφέρει σε άλλο άρθρο του (moneyreview.gr, 14.8) o δημοσιογράφος, “τόσο για τους ιδιοκτήτες και τους επιβάτες τους όσο και για τις αρχές πολιτικής αεροπορίας, καθώς το πλήθος τους έχει φέρει στα όριά του τις ελληνικές υποδομές. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, που τις τελευταίες εβδομάδες υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης έχουν επιφορτιστεί να αναζητήσουν, σε συνεργασία με το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, κατάλληλους χώρους σε παροπλισμένα ή υπολειτουργούντα στρατιωτικά και άλλα αεροδρόμια ανά την επικράτεια προκειμένου να σταθμεύουν τα ιδιωτικά αεροσκάφη”. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο “Είναι για τους λόγους αυτούς που όντως το φθινόπωρο αναμένεται να προσδιοριστούν αρκετοί χώροι σε παλιά και παροπλισμένα ή υπολειτουργούντα αεροδρόμια για μεταστάθμευση ιδιωτικών αεροσκαφών“.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αύξησης των πτήσεων με ιδιωτικά τζετ.
Έκθεση της “Transport and Environment” διαπιστώνει ότι τα ιδιωτικά τζετ είναι 5 έως 14 φορές πιο ρυπογόνα από τα εμπορικά αεροπλάνα (ανά επιβάτη) και 50 φορές πιο ρυπογόνα από τα τρένα, ένα χάσμα που θα αυξηθεί καθώς οι χρήστες ιδιωτικών τζετ κινούνται με ιδιωτικά αεροσκάφη που είναι μεγαλύτερα και πιο ρυπογόνα από τα εμπορικά.
Μέχρι να υπάρξει στροφή σε “πράσινα” καύσιμα, τόσο οι εμπορικές όσο και οι ιδιωτικές πτήσεις χρησιμοποιούν ως καύσιμο παράγωγα του πετρελαίου με ότι σημαίνει αυτό για το περιβάλλον (ρύπανση) και το κλίμα. Η ΕΕ εισήγαγε 13.000 b/d καυσίμων από τη Ρωσία το 2021 για αεροσκάφη. Αυτό αντιστοιχεί στο 1,3% της συνολικής κατανάλωσης καυσίμου αεροσκαφών ή στο 5% των εισαγωγών. Αντιπροσωπεύει, επίσης, 1.001.000 USD την ημέρα που ρέει από την ΕΕ στη Ρωσία (με μέση τιμή 77 $ ανά βαρέλι τότε). Πρόκειται για μια σημαντική πτώση του όγκου σε σχέση με τα προ της πανδημίας Covid επίπεδα – το 2015-19, οι ετήσιες εισαγωγές καυσίμων αεροσκαφών από τη Ρωσία ήταν κατά μέσο όρο 30.200 b/d (1.751.600 USD την ημέρα, λαμβάνοντας τη μέση τιμή των καυσίμων αεριωθουμένων κατά την πενταετία). Αυτό ισοδυναμούσε με το 2% της συνολικής μέσης ετήσιας κατανάλωσης.
Για σύγκριση, το 20% των εισαγόμενων καυσίμων αεροσκαφών της ΕΕ το 2021 προέρχονταν από τα ΗΑΕ, το 16% από το Κουβέιτ, το 12% από την Ινδία, το 10% από τη Νότια Κορέα και το 8% από τη Σαουδική Αραβία.
Μεταξύ 2011 και 2019, οι κύριες αναπτυσσόμενες αγορές εισαγόμενων καυσίμων αεροσκαφών ήταν η Ρωσία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 620%, ενώ αυτές από τα ΗΑΕ (168%) και τη Σαουδική Αραβία (127%) υπερδιπλασιάστηκαν.
Παρά τη δραματική πτώση της ζήτησης που επέφερε η πανδημία, οι εισαγωγές από τη Ρωσία το 2021 ήταν 160% υψηλότερες από ό,τι το 2011. Ωστόσο, η πανδημία είχε αρχίσει να αναδιαμορφώνει το τοπίο. Μεταξύ 2020 και 2021, οι εισαγωγές από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και τη Ρωσία μειώθηκαν κατά 30%, 21% και 13% αντίστοιχα. Εν τω μεταξύ, αυξήθηκαν οι εισαγωγές από την Τουρκία (11%) και την Ινδία (20%).
Το 2021, το 71% (699 από 988 b/d) του καυσίμου αεροσκαφών που καταναλώθηκε από την ΕΕ παρήχθη (διυλίστηκε) στην Ευρώπη, το 14% στη Μέση Ανατολή και το 11% στην Ασία-Ειρηνικό. Το 2% προερχόταν από τη Ρωσία και τα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Πόσα πληρώνει κάθε αεροπορική εταιρία για ορυκτά καύσιμα.
Είτε πρόκειται λοιπόν για εμπορικές εταιρίες είτε για ιδιωτικά τζετ απαιτούνται σημαντικές αλλαγές. Σύμφωνα με την “Transport and Environment” απαιτούνται 3 κατηγορίες παρεμβάσεων:
1) Έως το 2030, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να επιτρέπουν μόνο τη χρήση υδρογόνου ή ηλεκτρικών αεροσκαφών που τροφοδοτούνται με πράσινο υδρογόνο και ηλεκτρική ενέργεια για πτήσεις ιδιωτικών τζετ κάτω των 1.000 χιλιομέτρων εντός της Ευρώπης.Σύμφωνα με σχέδιο που κατέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021, τα αεροσκάφη που ανεφοδιάζονται με καύσιμα στα αεροδρόμια της ΕΕ θα είναι υποχρεωμένα να χρησιμοποιούν κηροζίνη αναμεμειγμένη με λιγότερο ρυπογόνα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα (SAF). Το ποσοστό SAF στο μείγμα θα αυξάνεται σε διαστήματα περίπου πέντε ετών. Οι νομοθέτες στο Στρασβούργο υποστήριξαν υψηλότερους στόχους SAF από αυτούς που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διεύρυναν τον κατάλογο των πρώτων υλών από τις οποίες μπορεί να παραχθούν βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα. Σύμφωνα με τη θέση του Κοινοβουλίου, τα αεροπορικά καύσιμα πρέπει να περιλαμβάνουν βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα σε ποσοστό 85% έως το 2050 – σημαντική αύξηση από την αρχική πρόταση της Επιτροπής για 63% SAF έως το 2050. Το Κοινοβούλιο αύξησε επίσης τους επιμέρους στόχους για τα συνθετικά καύσιμα στο 50% του συνόλου των καυσίμων αεροσκαφών έως το 2050. Οι προτεινόμενοι κανόνες δεν είναι ακόμη οριστικοί. Για να γίνουν νόμοι, πρέπει να συμφωνηθούν από διαπραγματευτές από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της ΕΕ κατά τις λεγόμενες τριμερείς συνομιλίες που πρόκειται να ξεκινήσουν τον Σεπτέμβριο.
2) Έως ότου τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση το 2030, θα πρέπει να επιβάλλεται φόρος πτήσης και καυσίμων στα ιδιωτικά αεροσκάφη που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, αναλογικά με την απόσταση της πτήσης και το βάρος του αεροσκάφους, ώστε να λαμβάνεται υπόψη ο δυσανάλογος αντίκτυπός τους στο κλίμα. Προτείνεται επιβολή φόρου σε όλες τις ιδιωτικές πτήσεις που αναχωρούν από την Ευρώπη, με τιμές παρόμοιες με αυτές που εφαρμόζει η Ελβετία, δηλαδή τουλάχιστον 3000 €. Αυτό θα συγκεντρώσει αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα πρέπει να διατεθούν για να βοηθήσουν στην ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών αερομεταφορών.
3) Εν αναμονή της ανάπτυξης αυτών των νέων τεχνολογιών, οι εταιρείες και τα άτομα θα πρέπει να δεσμευτούν για ουσιαστική μείωση της χρήσης ιδιωτικών τζετ.