Για τους Παλαιστίνιους και τους υποστηρικτές τους, αντίθετα, ήταν κορυφαία στιγμή αντίστασης και νόμιμης αντεπίθεσης: ταπείνωσε τη στρατιωτική μηχανή του Ισραήλ, εξύψωσε το ηθικό των Παλαιστινίων, επανέφερε το Παλαιστινιακό στο προσκήνιο της διεθνούς διπλωματίας, δημιούργησε όρους για απελευθέρωση πλήθους κρατουμένων.

91% των Παλαιστινίων δεν πιστεύουν ότι έγιναν εγκλήματα κατά αμάχων [2] την πεποίθησή τους στηρίζουν σε δεκαετίες συστηματικής παραποίησης της πραγματικότητας από το Ισραήλ, αλλά και σε βαθιά πίστη στην «ηθική ανωτερότητα» της δικής τους πλευράς. Η άρνηση να καταδικάσουν την 7^η Οκτωβρίου, δεν σημαίνει λοιπόν επιδοκιμασία για εγκλήματα κατά Ισραηλινών αμάχων. Από τους Παλαιστίνιους πάντως που είχαν δει σχετικά βίντεο (περίπου 1 στους 5), 31% παραδεχόταν ότι έγιναν όντως εγκλήματα. [3]

Φορείς χωρίς κρατική οντότητα που μάχονται ξένη κατοχή, αναγνωρίζονται από το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο ως νόμιμοι εμπόλεμοι [4], με υποχρέωση να τηρούν όλους τους κανόνες του, όπως ο σεβασμός των αιχμαλώτων και η απαγόρευση επιθέσεων εναντίον αμάχων [5] . Σοβαρές παραβιάσεις αποτελούν εγκλήματα πολέμου, και στο πλαίσιο του Δικαιώματος Αντίστασης. Η πολιτική και ηθική καταδίκη τους είναι απαραίτητη, ακόμη και για δίκαιο πόλεμο: δύσκολα θα αρνιόταν κανείς σήμερα να καταδικάσει τη Χιροσίμα, το Ναγκασάκι ή τη Δρέσδη.

Νόμιμη αντίσταση, αλλά και εγκλήματα πολέμου

Ένα χρόνο μετά, φαίνεται ότι και οι δύο αντίθετες αφηγήσεις έχουν κάποια βάση:

• Νόμιμη παλαιστινιακή αντίσταση [6], μπορεί να θεωρηθούν η εξουδετέρωση των ισραηλινών συστημάτων ασφαλείας και η καταστροφή του μεθοριακού φράκτη, η επίθεση στις στρατιωτικές δυνάμεις που επιτηρούσαν τον αποκλεισμό και την κατοχή, η αιχμαλωσία Ισραηλινών στρατιωτικών για ανταλλαγή με Παλαιστίνιους κρατούμενους. Λιγότερο βίαιες μορφές αντίστασης, όπως η Πορεία Επιστροφής του 2018-19 [7] και η γενική απεργία του 2021 για την Ανατολική Ιερουσαλήμ [8], είχαν ήδη δοκιμαστεί μάταια τα προηγούμενα χρόνια.

• Από την άλλη, οι εκτεταμένες επιθέσεις εναντίον αμάχων την 7^η Οκτωβρίου, αποτελούν εγκλήματα πολέμου που απαιτούν καταδίκη. Στο άθροισμα των 1.163 νεκρών του Ισραήλ, τα αναλυτικότερα στοιχεία καταγράφουν 767 αμάχους, σχεδόν 2/3 του συνόλου, καθώς και 376 μέλη ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας [9]. Περίπου οι μισοί νεκροί άμαχοι (364) συμμετείχαν στο μοιραίο φεστιβάλ [10]. Σχεδόν 1 στους 10 νεκρούς αμάχους ήταν είτε Παλαιστίνιοι του Ισραήλ (κυρίως Βεδουίνοι) [11] είτε Ασιάτες εργάτες γης και σπουδαστές [12].

• Άμαχοι ήταν και η μεγάλη πλειοψηφία των 251 ομήρων: από τους 116 που παρέμεναν στη Γάζα τον Ιούλιο, η Διεθνής Αμνηστία εκτιμούσε ότι 79 ήταν άμαχοι [13], ενώ άλλοι 109 άμαχοι όμηροι είχαν απελευθερωθεί μέχρι και την εκεχειρία του Νοεμβρίου. [14]

Η καίρια αυτή διάκριση μεταξύ ένοπλης αντίστασης και εγκλημάτων πολέμου, με καταδίκη (μόνο) των τελευταίων, είναι απαραίτητη σε κάθε προσέγγιση Ειρήνης και Δικαιοσύνης.

Πόσο βάσιμη είναι η ρητορική του Ισραήλ;

Αυτή ακριβώς τη διάκριση επιχειρεί να εξαλείψει η ισραηλινή πλευρά, υποστηρίζοντας ότι όλη η επιχείρηση της Χαμάς ήταν εξαρχής ένα βαρύ έγκλημα πολέμου, με κύριο προσχεδιασμένο στόχο τον θάνατο και την ομηρία του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού αμάχων στο Ισραήλ. Το τελευταίο αρνείται στους Παλαιστίνιους κάθε δικαίωμα νόμιμης αντίστασης, καθώς θεωρεί αυθαίρετα τα Παλαιστινιακά Εδάφη «αμφισβητούμενα» και όχι κατεχόμενα, ενώ αρνείται να εφαρμόσει το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Συμβάσεων της Γενεύης [15] . Αρνείται επίσης να υπογράψει και να κυρώσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι [4], που αναγνωρίζει στα αντικατοχικά και αντιαποικιακά κινήματα, δικαιώματα και υποχρεώσεις εμπολέμων.

Η αφήγηση πάντως αυτή, δύσκολα αντέχει σε σοβαρή ανάλυση:

• Η ίδια η ισραηλινή αστυνομία καταλήγει ότι η Χαμάς δεν γνώριζε από πριν για το φεστιβάλ [16], οπότε δεν μπορούσε να είχε προσχεδιάσει τη συγκεκριμένη σφαγή.

• Από τις υπόλοιπες σφαγές αμάχων, ο κύριος όγκος ήταν στους παραμεθόριους αγροτικούς οικισμούς-κιμπούτς. Οι χαμένες ζωές εκεί θα ήταν σίγουρα πολύ λιγότερες, αν η αντίδραση του ισραηλινού στρατού δεν καθυστερούσε για τουλάχιστον 7 ώρες [17]: λογικά αποκλείεται να το γνώριζε από πριν η Χαμάς, και να το είχε συνυπολογίσει στον σχεδιασμό της.

• Αν ισχύει η ισραηλινή πληροφορία ότι στην επίθεση πήραν μέρος συνολικά 6.000 Παλαιστίνιοι [18], σε κάθε νεκρό Ισραηλινό άμαχο (από τους συνολικά 767) αντιστοιχούσαν περίπου 8 επιτιθέμενοι: κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 7 στους 8 Παλαιστίνιους δεν σκότωσαν τελικά ούτε έναν άμαχο.

• Ακόμη και τα (αμφίβολης αυθεντικότητας) έγγραφα που επικαλείται το Ισραήλ ως επίσημες οδηγίες της Χαμάς [19], καλούσαν σε πρόκληση σοκ… «και σκοτώνοντας, αν είναι απολύτως απαραίτητο», καθώς και σε φόνο όσων «αποτελέσουν απειλή, αντίσταση ή παρενόχληση». Τέτοιες προσκλήσεις, ενθαρρύνουν (και) επιθέσεις κατά αμάχων, αλλά δεν αποτελούν εντολή για γενικευμένη σφαγή.

• Ιδιαίτερα σημαντικό, αν ισχύει, είναι ρεπορτάζ της (φιλοϊσραηλινής) WallStreetJournal[20] για ιδιόχειρο εσωτερικό απολογιστικό σημείωμα του Γιαχία Σινουάρ, πολιτικού επικεφαλής της Χαμάς στη Γάζα την 7^η Οκτωβρίου, ότι «αυτό δεν έπρεπε να είχε συμβεί». Παραμένουν φυσικά οι βαριές προσωπικές του ευθύνες, που δεν φρόντισε να το προβλέψει και να διασφαλίσει ότι δεν θα συνέβαινε.

Αρκετές επίσης από τις αρχικές, φρικιαστικές αφηγήσεις της ισραηλινής πλευράς, έχουν αποδεχθεί αβάσιμες:

• Τα «40 αποκεφαλισμένα μωρά», που επικαλέστηκε δημοσίως και ο Πρόεδρος Μπάιντεν [21], απλά δεν αποκεφαλίστηκαν ποτέ [22] : ο επίσημος απολογισμός αναφέρει ένα μόνο βρέφος 10 μηνών, νεκρό από σφαίρες μαζί με τον πατέρα και τη γιαγιά του [23], ενώ συνολικά σκοτώθηκαν 20 παιδιά κάτω των 15 ετών [22]. Τα «αποκεφαλισμένα μωρά» θυμίζουν ανατριχιαστικά την παλιά αντισημιτική Συκοφαντία του Αίματος πριν τα πογκρόμ, ότι δήθεν «οι Εβραίοι σκότωναν παιδιά Χριστιανών για τις θρησκευτικές τους τελετές». [24]

• Για την «ξεκοιλιασμένη έγκυο με το έμβρυο που κρεμόταν από τον ομφάλιο λώρο», και για την «ημίγυμνη νεκρή έφηβη που λογικά ήταν θύμα βιασμού», ο ισραηλινός τύπος διαπίστωσε ότι προήλθαν από παρανοήσεις των συνεργείων διάσωσης. [25]

• Για τον βιασμό της «κ. G.» στο φεστιβάλ πριν δολοφονηθεί, όπως παρουσιαζόταν σε ρεπορτάζ των NewYorkTimes[26], ισραηλινή δημοσιογραφική έρευνα [27] σημειώνει ότι οι συγγενείς της δεν είχαν καμιά τέτοια πληροφόρηση από την ισραηλινή αστυνομία.

Τα στοιχεία αυτά δεν αναιρούν, πάντως, ότι όντως έγιναν εγκλήματα πολέμου σε εκτεταμένη κλίμακα. Συνολικά, η αναλυτική έκθεση της HumanRightsWatch[28] τεκμηριώνει «εκτεταμένες» επιθέσεις εναντίον αμάχων, αν και όχι «συστηματικές».

Περιστατικά σεξουαλικής βίας φαίνεται ότι ήταν επίσης υπαρκτά [27], αν και μάλλον όχι σε έκταση που να στηρίζει τον ισραηλινό ισχυρισμό για «εργαλειοποίηση του βιασμού από τη Χαμάς, ως όπλο πολέμου» [29] : η Ειδική Απεσταλμένη του Γ.Γ. του ΟΗΕ για θέματα Σεξουαλικής Βίας σε Συγκρούσεις αναφέρει στην Έκθεσή της ότι «υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστέψουμε ότι σημειώθηκε σεξουαλική βία κατά τις επιθέσεις της 7^ης Οκτωβρίου» [30]. Σε ανάλογα συμπεράσματα καταλήγει και η έκθεση του HumanRightsWatch[31], αναλύοντας και τις δυσκολίες πλήρους τεκμηρίωσης.

Ανεξάρτητες διεθνείς έρευνες, και η στάση του Ισραήλ

Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονιστεί ότι η ισραηλινή πλευρά έχει αποθαρρύνει κάθε ανεξάρτητη διεθνή έρευνα για την 7^η Οκτωβρίου:

• Από τις πρώτες μέρες, η ισραηλινή Πολιτική Προστασία-ΖΑΚΑ που ανέλαβε την περισυλλογή των νεκρών και την ταυτοποίηση των θυμάτων, είχε αρνηθεί την παροχή στοιχείων σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως το HumanRightsWatch (HRW) [32]. Διασώστες πάντως του ΖΑΚΑ, έδωσαν αργότερα τις μαρτυρίες τους στο HRW. [33]

• Στην Επιτροπή Έρευνας του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ που διερευνά και την 7^η Οκτωβρίου, το Ισραήλ απαγορεύει τελείως την είσοδο στη χώρα, δηλώνοντας ότι «(τα θύματα) γνωρίζουν καλά ότι δεν θα βρουν ούτε δικαιοσύνη ούτε την αξιοπρεπή μεταχείριση που αξίζουν, από την Επιτροπή Έρευνας και τα μέλη της που έχουν ιστορικό αντισημιτικών και αντι-ισραηλινών δηλώσεων»… [34]

• Για την αναλυτική έρευνα του HumanRightsWatch οι ισραηλινές αρχές δεν επέτρεψαν επιτόπια πρόσβαση στα σημεία των επιθέσεων, με μια μόνο εξαίρεση. [35] Αστυνομία, στρατός και υπουργείο Δικαιοσύνης του Ισραήλ, αρνήθηκαν να μοιραστούν τα στοιχεία που τους ζητήθηκαν. Το γραφείο του Νετανιάχου ζήτησε 3μηνη προθεσμία και την άφησε να περάσει άπρακτη, καθυστερώντας τη δημοσιοποίηση της Έκθεσης.

• Η παρέμβαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου(ΔΠΔ) στηρίχθηκε σε ιδιωτικά αιτήματα από συγγενείς και φίλους θυμάτων της 7^ης Οκτωβρίου [36], καθώς το επίσημο Ισραήλ δεν αποδέχεται τη δικαιοδοσία του.

• Η δικαστική έρευνα του ΔΠΔ βασίζεται στο αίτημα για εντάλματα σύλληψης (και) κατά των 3 κεντρικών προσώπων της Χαμάς [37]. Από αυτούς, ο Μοχάμεντ Ντεϊφ και ο Ισμαήλ Χανίγιε εξοντώθηκαν λίγο μετά σε «στοχευμένες» επιθέσεις του Ισραήλ: αν σκοτωθεί και ο Γιαχία Σινουάρ, η έρευνα του ΔΠΔ για την 7^η Οκτωβρίου κινδυνεύει να μπει στο αρχείο λόγω θανάτου όλων των κατηγορουμένων.

Η αφήγηση της Χαμάς, και οι άβολες πραγματικότητες

Για την 7^η Οκτωβρίου, η επίσημη τοποθέτηση της Χαμάς [38] δηλώνει ότι «αποφεύγει να πλήττει αμάχους, ειδικά παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους» και ότι «αν υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις, συνέβησαν κατά τύχη». Ως τέτοια «περιπλοκή στο πεδίο» χαρακτηρίζουν και τα όσα έγιναν στο φεστιβάλ. [39] Δηλώνουν επίσης ότι, στην επέμβασή τους, οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν οι ίδιες αρκετούς Ισραηλινούς. Σε μεταγενέστερη επιστολή της προς το HumanRightsWatch[40] επικαλείται και τη μαζική είσοδο μη οργανωμένων Παλαιστινίων αλλά και ένοπλων οργανώσεων χωρίς συντονισμό με τη Χαμάς, «που οδήγησε σε πολλά λάθη».

Από την άλλη, στον δημόσιο λόγο της η Χαμάς αναφέρεται στους κατοίκους των κιμπούτς ως «εποίκους», ακόμη και μέσα στα σύνορα του 1967. Στην επίσημη ομιλία του από το Κατάρ τη μέρα της επίθεσης, ως πολιτικός επικεφαλής της Χαμάς, ο Ισμαήλ Χανίγιε είχε μιλήσει αποκλειστικά για (Ισραηλινούς) «στρατιώτες και εποίκους» [41]. Ήδη από το 2021, έγγραφο της Χαμάς προς το HumanRightsWatch (HRW) [42], υποσχόταν ότι «κάθε Ισραηλινός που δεν εμπλέκεται σε στρατιωτικές δράσεις και δεν ασκεί επιθετικότητα κατά του Παλαιστινιακού λαού, των υποδομών και των γαιών του, θεωρείται άμαχος»: ο ορισμός αυτός μπορεί να διαβαστεί και ως καλυμμένη αυθαίρετη εξαίρεση για τα κιμπούτς (διαβίωση σε γη που ανήκε πριν το 1948 σε Παλαιστίνιους, εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί «επιθετικότητα»), παρόλο που μετά την 7^η Οκτωβρίου η Χαμάς διαβεβαίωνε το HRW[43] ότι «αποδέχεται τον ορισμό των αμάχων που δίνεται στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο».

Η ανάγνωση αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά της σφαγής [44]: διπλάσιοι άνδρες νεκροί άμαχοι από γυναίκες, παιδιά κάτω των 15 ετών λιγότερα από 3%, αλλά και 16% άνω των 65 ετών, γυναίκες οι περισσότερες. 320 άμαχοι (σχεδόν 80% των εκτός του φεστιβάλ) σκοτώθηκαν στα κιμπούτς, ενώ και τα 2/3 των ομήρων προήλθαν από εκεί. Φαίνεται πιθανή μια διάχυτη αντίληψη που θεωρούσε «λιγότερο αμάχους» τόσο τους άοπλους άνδρες όσο και τους κατοίκους των κιμπούτς συνολικά, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου.

Η τραγωδία ήταν ότι τα κιμπούτς του 2023 ΔΕΝ ήταν τα κιμπούτς του 1948. Αρκετοί είχαν εγκατασταθεί δίπλα στη Γάζα ως χειρονομία εμπιστοσύνης προς τους Παλαιστίνιους, ενώ εκλογικά ήταν από τα τελευταία προπύργια των δυνάμεων που ζητούν συμφιλίωση και τερματισμό της κατοχής: ενδεικτικά στο μεγαλύτερο (και με τον υψηλότερο αριθμό νεκρών) από τα κιμπούτς, Εργατικοί και Μερέντζ είχαν συγκεντρώσει αθροιστικά το 2022 πάνω από 51% των ψήφων [45] έναντι 6,85% σε εθνικό επίπεδο [46]. Η ψήφος αυτή είχε και απτό πρακτικό αντίκρισμα, καθώς τα δύο κόμματα στήριζαν την ισραηλινή διαπραγματευτική πρόταση του 2008 [47], όπου επιστρέφονταν στους Παλαιστίνιους τα εδάφη ανάμεσα στη Γάζα και στα κιμπούτς, σε αντιστάθμισμα για παραμεθόριες περιοχές της Δυτικής Όχθης που θα εκχωρούνταν στο Ισραήλ.

Σε κανονικές συνθήκες, ο κόσμος αυτός θα ήταν προνομιακοί συνομιλητές των Παλαιστινίων: 16 χρόνια όμως συνεχούς ισραηλινού αποκλεισμού σήμαιναν ότι οι νεότερες γενιές στη Γάζα δεν ήξεραν τίποτε γι’ αυτά, δεν είχαν ποτέ επικοινωνία με απλό Ισραηλινό, και οι όποιες ανθρώπινες γέφυρες είχαν εξανεμιστεί.

Και εδώ, πάντως, οι διαφοροποιήσεις ήταν πολύ μεγάλες: σε δύο κιμπούτς σκοτώθηκε μέχρι και 10% των κατοίκων [48], σε άλλα οι νεκροί ήταν λίγοι ή και καθόλου. Φαίνεται ότι η Χαμάς όντως ενθάρρυνε ή ανέχθηκε αντιλήψεις που εξαιρούσαν αμάχους από τη νόμιμη προστασία τους, χωρίς να φροντίσει να προλάβει ή να εμποδίσει εκτεταμένα εγκλήματα εναντίον τους. Στην πράξη αποδείχθηκε ότι κανένας δεν μπορούσε να είναι ασφαλής. Πέρα από τους δεκάδες Ταϊλανδούς εργάτες γης και Παλαιστίνιους του Ισραήλ που έχασαν τη ζωή τους χωρίς καν να είναι Εβραίοι, ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η 74χρονη Βίβιαν Σίλβερ: αντικατοχική ακτιβίστρια, ηλικιωμένη και γυναίκα, βρήκε και αυτή βίαιο θάνατο [49].

Αδύναμη ως άλλοθι της Χαμάς, είναι και η επίρριψη ευθυνών στις άλλες Παλαιστινιακές οργανώσεις και στους μη οργανωμένους Παλαιστίνιους που πέρασαν τον μεθοριακό φράκτη. Δίπλα στο εντυπωσιακό στρατιωτικό σχέδιο, η Χαμάς όφειλε να έχει προετοιμάσει και την αποτελεσματική τήρηση της προστασίας των αμάχων, όπως επιβάλλει το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο ΚΑΙ στα αντικατοχικά κινήματα:

• Οι 4 μικρότερες Παλαιστινιακές οργανώσεις της 7^ης Οκτωβρίου [50] διατηρούσαν με τη Χαμάς συστηματικό συντονισμό, με «Κοινό Θάλαμο Επιχειρήσεων» από το 2018 [51]. Η Χαμάς είχε υποχρέωση να συντονιστεί μαζί τους και για τη διασφάλιση της προστασίας των αμάχων.

• Οι πάνω από 2.000 μη οργανωμένοι Παλαιστίνιοι που εκτιμάται ότι πέρασαν τον φράκτη εκείνη τη μέρα [52], ανταποκρίθηκαν σε δημόσια πρόσκληση του στρατιωτικού επικεφαλής της Χαμάς, Μοχάμεντ Ντεϊφ [53]: «όποιος έχει όπλο, να το πάρει. Η ώρα ήρθε». Η κίνηση αυτή της Χαμάς, αποτελούσε πιθανότατα λαϊκιστική χειρονομία για εξασφάλιση επιπλέον δημοτικότητας. Τέτοια πρόσκληση, όμως, δημιουργεί και ευθύνες για σωστή οργάνωση και οριοθέτηση, ώστε να μην εξελιχθεί σε λευκή επιταγή για τα μαζικά και τυφλά εγκλήματα μίσους που φαίνεται ότι διαπράχτηκαν.

Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να σταθεί ως «περιπλοκή» ή ως «παρεξήγηση» η πολύωρη μαζική σφαγή στο φεστιβάλ, όπου ήταν μόνη της η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς. Ακόμη και αν αρχικά οι συμμετέχοντες του φεστιβάλ θεωρήθηκαν από παρανόηση στρατιώτες, γρήγορα φάνηκε ότι ήταν άοπλοι και δεν αντιστέκονταν: η Χαμάς είχε υποχρέωση να τους δώσει τουλάχιστον την ευκαιρία να παραδοθούν με ασφάλεια.

Οι θάνατοι, τέλος, Ισραηλινών αμάχων από ισραηλινά πυρά, επιβεβαιώνονται σε περιορισμένη μόνο έκταση:

• 4 περίπου ώρες μετά την επίθεση, δόθηκε όντως διαταγή από τον ισραηλινό στρατό ότι «κανένα όχημα δεν μπορεί να επιστρέψει στη Γάζα» [54], ώστε να εμποδιστεί κάθε επιπλέον μεταφορά ομήρων. Η διαταγή θεωρήθηκε αναβίωση και διεύρυνση της παλαιότερης (1986-2016) «Οδηγίας Hannibal» [55] που θεωρείται ότι ενθάρρυνε την εκτέλεση Ισραηλινών στρατιωτών που κινδύνευαν να πιαστούν αιχμάλωτοι. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πόσοι όμηροι σκοτώθηκαν όντως από ισραηλινά πυρά: πιθανή εικόνα δίνουν εν μέρει τα στατιστικά για 20 ομήρους που μεταφέρθηκαν στη Γάζα ήδη νεκροί, καθώς η Χαμάς είχε κάθε λόγο να μην τους σκοτώσει.

• Στο κιμπούτς με τους περισσότερους νεκρούς, το Be’eri, επιβεβαιώθηκε ότι 13 άμαχοι όμηροι σκοτώθηκαν μαζί με τους απαγωγείς τους, κατά την επίθεση του Ισραηλινού στρατού [56].

• Πολλοί άμαχοι βρέθηκαν απανθρακωμένοι μέσα σε επίσης απανθρακωμένα αυτοκίνητα [57]: η HumanRightsWatch θεωρεί ότι τα αίτια παραμένουν αδιευκρίνιστα. Φιλοπαλαιστινιακές πηγές θεωρούν ότι τα πλήγματα ήταν από ισραηλινά βλήματα [58] και ότι με τα αρχικά σχέδια ταφής των αυτοκινήτων επιδιωκόταν να σβηστούν τα ίχνη: τελικά, αντί για ταφή, διαμορφώθηκαν ως υπέργεια μνημειακή εγκατάσταση [59]. Οι μαρτυρίες πάντως των επιζώντων του φεστιβάλ [60] μιλούν για συστηματική καταδίωξη ώστε να μη διαφύγει κανείς προς το εσωτερικό του Ισραήλ: ενδεχόμενοι θάνατοι από ισραηλινά πυρά, φαίνεται ότι αποτελούσαν την εξαίρεση.

Συνολικότερα η 7^η Οκτωβρίου δείχνει ότι η Χαμάς είχε αναπτύξει κουλτούρα αποτελεσματικής στρατιωτικής δράσης, όχι όμως και (υποχρεωτικού σε τέτοιες δράσεις) σεβασμού στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και στα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

• Ο βομβαρδισμός με ρουκέτες είχε στόχο αδιακρίτως στρατιωτικούς και αμάχους (όπως κάνει και το Ισραήλ): 19 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους από ρουκέτες σε περιοχές κατοικίας, την 7^η Οκτωβρίου [61]

• Σε καμιά περίπτωση δεν επιδιώχθηκε να απομακρυνθούν με ασφάλεια άμαχοι από σημεία επιθέσεων. Κανένα από τα παραμεθόρια κιμπούτς δεν φαίνεται να εξαιρέθηκε από την επίθεση ή, έστω, από την εισβολή στα σπίτια.

• Ακόμη και σε «ήπιες» περιπτώσεις, η ανθρώπινη ζωή ήταν φθηνή: άμαχοι σκοτώθηκαν από χειροβομβίδα έξω από το παράθυρο του σπιτιού τους, ή από τυφλό «προειδοποιητικό» πυροβολισμό στη χαραμάδα μιας μισοκλεισμένης πόρτας. [62]

• Τουλάχιστον 75% των ομήρων ήταν άμαχοι. Στους κύριους στόχους της 7^ης Οκτωβρίου ήταν εξαρχής η απαγωγή και ομηρεία (και) αμάχων, έγκλημα πολέμου για το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο. Η υποχρέωση των Παλαιστινιακών οργανώσεων να το τηρούν, είναι ανεξάρτητη από τις αντίστοιχες παραβιάσεις του Ισραήλ, που επιδίδεται συστηματικά σε στοχευμένες απαγωγές Παλαιστινίων κυρίως από τη Δυτική Όχθη, για «διοικητική κράτηση» σε ισραηλινές φυλακές χωρίς κατηγορίες [63], ενώ αποφεύγει να κυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά της Ομηρείας [64] για να μη βρεθεί υπόλογο.

Η μαζική ομηρεία Ισραηλινών και άλλων αμάχων δεν ήταν καν «απαραίτητη» για την απελευθέρωση Παλαιστίνιων κρατουμένων: οι περίπου 40 αιχμάλωτοι Ισραηλινοί στρατιωτικοί ήταν υπεραρκετοί για μαζική ανταλλαγή, αν σκεφτούμε ότι το 2011 ένας μόνο Ισραηλινός λοχίας είχε ανταλλαγεί με πάνω από 1.000 Παλαιστίνιους κρατουμένους. [65] Η Χαμάς δεν συζήτησε καν να απελευθερώσει μονομερώς τους ευάλωτους αμάχους, και με τους υπόλοιπους να προωθήσει κατά προτεραιότητα άμεση χωριστή ανταλλαγή με τους πάνω από 1.000 Παλαιστινίους που κρατούνταν ήδη στο Ισραήλ χωρίς καθόλου κατηγορίες, ώστε να αναδείξει την υποκρισία του ισραηλινού κράτους. Στη φιλοσοφία της, προτεραιότητα για απελευθέρωση φαίνεται ότι είχαν κυρίως οι Παλαιστίνιοι από ένοπλες οργανώσεις.

Μπορεί να ξανασυμβεί;

Τον πρώτο καιρό, στελέχη της Χαμάς διακήρυσσαν ότι «θα το επαναλάβουμε ξανά και ξανά». [66] Στο αντίστοιχο δικό του μήνυμα, το Ισραήλ επιμένει ότι η ασφάλειά του απαιτεί πλέον πλήρη εξάλειψη όλων των ένοπλων Παλαιστινιακών οργανώσεων, καθώς και καθαρή ήττα των συμμάχων τους, όπως η Χεζμπολάχ και το Ιράν: διαφορετικά, «η 7^η Οκτωβρίου μπορεί να ξανασυμβεί». Το ίδιο επικαλείται και το καλοκαιρινό ψήφισμα της ισραηλινής Βουλής, για να αποκλείσει κάθε Παλαιστινιακό κράτος για πάντα: «θα ήταν θέμα χρόνου η Χαμάς να αναλάβει τον έλεγχό του και να το μετατρέψει σε βάση τρομοκρατίας, εργαζόμενη για να εξαλείψει το Κράτος του Ισραήλ». [67]

Με προσεκτικότερη ματιά, πάντως, τα δεδομένα δείχνουν αρκετά διαφορετικά:

• Η Χαμάς δεν φαίνεται να επιδίωξε αιφνιδιασμό: αντίθετα άφησε την ένταση να κλιμακώνεται επί εβδομάδες [68], πιθανόν με στόχο να αμβλύνει την ισραηλινή πίεση στη Δυτική Όχθη. Γυμνάσια προετοιμασίας γίνονταν φανερά [69], δημοσιοποιώντας και σχετικό βίντεο στα μέσα Σεπτεμβρίου. [70] Τις προετοιμασίες, τις είχαν καταγράψει και τα παρατηρητήρια του ισραηλινού στρατού. [71] Επικεφαλής του Κογκρέσου των ΗΠΑ, επιβεβαίωσαν ότι προειδοποιήσεις είχαν υπάρξει και από την Αίγυπτο. [72]

• Μήνες πριν, το αναλυτικό σχέδιο επίθεσης είχε διαρρεύσει και στις ισραηλινές υπηρεσίες, που μάλιστα το ονόμασαν «Τείχη της Ιεριχούς» [73]. Ξημερώματα πριν την επίθεση, οι ενδείξεις οδήγησαν και σε έκτακτη σύσκεψη της στρατιωτικής ηγεσίας: κατέληξαν ότι «δεν υπήρχε απειλή» και έκριναν περιττό να ειδοποιήσουν τους υπεύθυνους του φεστιβάλ και των παραμεθόριων οικισμών. [74]

• Στρατιωτικά, τα σύνορα στη Γάζα ήταν σχεδόν απογυμνωμένα, καθώς απόλυτη προτεραιότητα του ισραηλινού στρατού ήταν να υποστηρίξει την πίεση των εποίκων στη Δυτική Όχθη. Μόλις 2 μέρες πριν, είχε μετακινηθεί εκεί επιπλέον δύναμη από τη Γάζα. [75]

• Πίσω από τη θεαματική πρόσοψη, η επιτυχία της επίθεσης ήταν μάλλον περιορισμένη: από τους 3.000-6.000 Παλαιστίνιους [18], τουλάχιστον 1.000 σκοτώθηκαν επί τόπου [76] και πάνω από 600 αιχμαλωτίστηκαν [77]: απώλειες 25-50%, σε 2 μόλις μέρες. Το κομβικό σχέδιο μαζικής απελευθέρωσης Παλαιστινίων κρατουμένων από την παραμεθόρια φυλακή της Ασκελόν δεν επιχειρήθηκε ποτέ, καθώς η επιφορτισμένη μονάδα φαίνεται ότι δεν βρήκε τον δρόμο. [76] Αν σχεδιαζόταν όντως να περάσουν ένοπλες ομάδες και στη Δυτική Όχθη [78], δεν το πλησίασαν καν.

Βασικοί συντελεστές δεν ήταν λοιπόν ούτε η στρατιωτική ισχύς της Χαμάς ούτε η ικανότητα αιφνιδιασμού της. Αν η ισραηλινή πλευρά αιφνιδιάστηκε, ήταν επειδή υποτιμούσε τους Παλαιστίνιους σε βαθμό που να τους θεωρεί ανίκανους να υλοποιήσουν ένα τόσο φιλόδοξο και απαιτητικό σχέδιο [79]. Για τον ίδιο λόγο, δεν είχε ούτε σχέδιο 2^ης γραμμής άμυνας, ούτε σχεδιασμό προστασίας αμάχων. Επιπλέον, η ισραηλινή επιθετικότητα στη Δυτική Όχθη, απογύμνωνε και τα σύνορα στη Γάζα. Για το φεστιβάλ και τα κιμπούτς ίσχυσαν στην πράξη μειωμένα κριτήρια ασφαλείας, καθώς οι άνθρωποι εκεί δεν ήταν στην αιχμή του επιθετικού εθνικισμού [80]: αν στη θέση τους βρίσκονταν έποικοι, θα είχαν πιθανότατα ειδοποιηθεί, έστω στη σύσκεψη της τελευταίας στιγμής. Την ίδια στιγμή, οι εξελίξεις στη Δυτική Όχθη πίεζαν τη Χαμάς να αντιδράσει με κάθε δυνατό τρόπο. [81] Χωρίς όλα αυτά, η 7^η Οκτωβρίου θα ήταν το πολύ ένα ολιγόωρο μεθοριακό επεισόδιο, ή και δεν θα είχε επιχειρηθεί καν.

Το Ισραήλ μπορεί λοιπόν να ζήσει με πλήρη ασφάλεια, δίπλα σε ένα Παλαιστινιακό κράτος. Χωρίς τις «απαιτήσεις» της κατοχής, ο στρατός του επαρκεί για πλήρως αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων του 1967. Με Παλαιστινιακό Κράτος στα αντίστοιχα σύνορα, η ίδια η πίεση της κοινωνίας του θα απομόνωνε και θα αποθάρρυνε όποιες ένοπλες οργανώσεις παρέμεναν, καθώς δεν θα ήθελαν να βρεθούν υπόλογες ότι θέτουν σε κίνδυνο τη βασικότερη κατάκτηση του λαού τους, με νέα ισραηλινή εισβολή: πριν τη δολοφονία του Χανίγιε, η Χαμάς είχε συμφωνήσει με τις ΗΠΑ να καταθέσει την εξουσία στη Γάζα [82], ενώ δήλωνε ότι ίδρυση Παλαιστινιακού Κράτους δίπλα στο Ισραήλ, θα σήμαινε και διάλυση της στρατιωτικής της πτέρυγας. [83]

Το Ισραήλ, τέλος, δεν είναι το πρώτο κράτος που επικαλείται ότι θα κινδύνευε από την ανεξαρτησία άλλης χώρας, δίπλα του: ανάλογα επιχειρήματα πρόβαλλε τον 19^ο αιώνα η Βρετανική Αυτοκρατορία για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας, αλλά και η Γερμανία μέχρι το 1945 για την Πολωνία. Το αν και πόσο ήταν βάσιμα, έχει πλέον κριθεί οριστικά.

Για θέση αρχής, χωρίς ίσες αποστάσεις

Ο σεβασμός στα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο δεν είναι μόνο θέμα ηθικής, αξιών και διεθνούς νομιμότητας. Έχει και σοβαρή πολιτική διάσταση, καθώς οι απλοί άνθρωποι δεν αποτελούν εξάρτημα ή γρανάζι του κράτους και/ή του λαού τους, αλλά έχουν αυτοτελή αξία. Ειδικά για τα απελευθερωτικά κινήματα, συστηματικές παραβιάσεις κατά των αμάχων της αντίπαλης πλευράς τα εξοικειώνουν με περιφρόνηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, και κάνουν πιθανότερες αντίστοιχες παραβιάσεις και στη δική τους κοινωνία, όταν νικήσουν και έρθουν στην εξουσία.

Στην 7^η Οκτωβρίου, τα εγκλήματα κατά αμάχων έδωσαν επιπλέον ένα ισχυρό πρόσκαιρο «πολιτικό κεφάλαιο» στο Ισραήλ, διευκολύνοντας απεριόριστη στήριξη των ΗΠΑ και προσφέροντας άλλοθι για συντριπτική εκδίκηση κατά της Γάζας. Υπονόμευσαν επίσης την ενότητα με τους Παλαιστινίους του Ισραήλ (με δεκάδες δικά τους θύματα, και αυτοί [84]) που είχε οικοδομηθεί στις κινητοποιήσεις του 2021 για την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Το κόστος αυτό, το έχει πιθανότατα συνειδητοποιήσει και η ίδια η ηγεσία της Χαμάς. [20]

Τα πολύ πιο εκτεταμένα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ, στη συνέχεια, επισκίασαν σε μεγάλο βαθμό την 7^η Οκτωβρίου. Όταν πάντως η ίδια η Χαμάς προσπαθεί να πάρει αποστάσεις από τις σκοτεινές πλευρές της επίθεσης, αποτελεί επικίνδυνη πολυτέλεια να κλείνουμε τα μάτια. Τα εγκλήματα κατά αμάχων είναι θέμα αρχής να καταδικάζονται όλα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουν όλα την ίδια βαρύτητα, ή ότι συμψηφίζονται.

Ένα χρόνο μετά, ο διαχωρισμός ανάμεσα στη θεμιτή Παλαιστινιακή αντεπίθεση και στη σαφή πολιτική καταδίκη για τα εγκλήματα κατά αμάχων που τη συνόδευσαν, μπορεί να προσφέρει ένα πρόσθετο πολιτικό και ηθικό κεφάλαιο σε ένα κίνημα που τοποθετείται καθαρά με την Παλαιστίνη και την ειρήνη, χωρίς δύο μέτρα και δύο σταθμά.

*Νομικός, στέλεχος του Πράσινου χώρου

Παραπομπές και τεκμηρίωση:

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Allegations_of_genocide_in_the_2023_Hamas-led_attack_on_Israel

[2] Press Release: Public Opinion Poll No (91) | PCPSR

[3] For most Palestinians, October 7’s savagery is literally unbelievable. Blame the TV news? | The Times of Israel

[4] Protocol I – Wikipedia

[5] How Does International Humanitarian Law Apply in Israel and Gaza? | Human Rights Watch (hrw.org)

[6] https://law4palestine.org/wp-content/uploads/2023/10/The-Palestinian-People-have-the-right-to-resistance-by-all-means-available-at-their-disposal.-Written-by-Dr.-Shahd-Hammouri.pdf

[7] 2018–2019 Gaza border protests – Wikipedia

[8] Palestinians go on strike as Israel-Hamas fighting rages – POLITICO

[9] New Tally Puts October 7 Attack Dead In Israel At 1,163 | Barron’s (barrons.com)

[10] Death count from Re’im music festival massacre reportedly updated to 364 — a third of Oct. 7 fatalities | The Times of Israel

[11] Reeling from October 7, Bedouin citizens struggle to make their losses known (972mag.com)

[12] Asian Migrant Workers Victims of Hamas-led Attacks | Human Rights Watch (hrw.org)

[13] Israel/ OPT: Hamas and other armed groups must immediately release civilians held hostage in Gaza – Amnesty International

[14] Israel–Hamas war hostage crisis – Wikipedia

[15] Geneva Conventions – Wikipedia

[16] Israeli Security Establishment: Hamas Likely Didn’t Have Advance Knowledge of Nova Festival – Israel News – Haaretz.com (archive.ph)

[17] https://www.dw.com/en/in-report-israels-military-says-it-failed-to-protect-civilians-in-southern-israel/a-69651687

[18] N12 Report: 6,000 Gazans crossed into Israel on October 7 – The Jerusalem Post (jpost.com)

[19] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 223.

[20] Exclusive | Gaza Chief’s Brutal Calculation: Civilian Bloodshed Will Help Hamas – WSJ (archive.is)

[21] https://www.businessinsider.com/biden-pictures-terrorists-beheading-children-white-house-2023-10

[22] https://www.france24.com/en/live-news/20231215-israel-social-security-data-reveals-true-picture-of-oct-7-deaths

[23] https://www.timesofisrael.com/yona-ohad-mila-cohen-73-43-10-months-three-generations-slain/

[24] https://en.wikipedia.org/wiki/Blood_libel

[25] https://www.timesofisrael.com/how-2-debunked-accounts-from-zaka-workers-fueled-global-skepticism-of-oct-7-rape/

[26] https://www.nytimes.com/2023/12/28/world/middleeast/oct-7-attacks-hamas-israel-sexual-violence.html

[27] https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-18/ty-article-magazine/witnesses-confessions-naked-dead-bodies-all-the-evidence-of-hamas-rape-on-oct-7/0000018e-f114-d92e-abfe-f77f7e3f0000

[28] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) , σελ. 214.

[29] October 7: Forensic analysis shows Hamas abuses, many false Israeli claims | Israel-Palestine conflict News | Al Jazeera

[30] https://www.un.org/sexualviolenceinconflict/wp-content/uploads/2024/03/report/mission-report-official-visit-of-the-office-of-the-srsg-svc-to-israel-and-the-occupied-west-bank-29-january-14-february-2024/20240304-Israel-oWB-CRSV-report.pdf

[31] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 186-200.

[32] https://x.com/HillelNeuer/status/1727452511408152934

[33] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 22.

[34] https://www.france24.com/en/live-news/20240416-israel-obstructing-access-to-hamas-attack-victims-un-probe

[35] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 23 & 27.

[36] https://www.icc-cpi.int/news/icc-prosecutor-karim-khan-kc-concludes-first-visit-israel-and-state-palestine-icc-prosecutor

[37] Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine | International Criminal Court (icc-cpi.int)

[38] https://www.palestinechronicle.com/wp-content/uploads/2024/01/PDF.pdf

[39] https://katv.com/news/nation-world/hamas-official-vows-to-repeat-deadly-israel-attacks-there-will-be-a-second-a-third-a-fourth-israeli-terrorist-fight-invasion-october-7-palestine-war-jerusalem

[40] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 238-245.

[41] https://www.defenddemocracy.press/document-hamas-outlines-the-causes-and-objectives-of-operation-al-aqsa-flood-full-haniyeh-speech/

[42] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 218.

[43] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 244.

[44] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 44.

[45] https://www.arabnews.com/node/2405736/middle-east

[46] https://en.wikipedia.org/wiki/2022_Israeli_legislative_election

[47] https://www.shaularieli.com/en/maps/negotiations/ στον χάρτη ANNAPOLIS 2008, ISRAELI PROPOSAL.

[48] https://www.972mag.com/nir-oz-massacre-survivors-hostages/

[49] https://en.wikipedia.org/wiki/Vivian_Silver

[50] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 10-11. Οι μικρότερες οργανώσεις ήταν οι στρατιωτικές πτέρυγες της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ , του Λαϊκού και του Δημοκρατικού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (πρώην κομμουνιστών και μαοϊκών, αντίστοιχα), καθώς και οι Ταξιαρχίες Μαρτύρων του Αλ Άχτσα , πολιτικά συνδεδεμένες με τη Φατάχ μέχρι το 2007 .

[51] https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67480680

[52] https://www.jpost.com/israel-hamas-war/article-817176

[53] https://www.aljazeera.com/news/2023/10/7/palestinian-group-hamas-launches-surprise-attack-on-israel-what-to-know

[54] https://www.timesofisrael.com/idf-officers-invoked-defunct-hannibal-protocol-during-oct-7-fighting-report/

[55] https://en.wikipedia.org/wiki/Hannibal_Directive

[56] https://www.timesofisrael.com/families-of-13-people-killed-in-october-7-kibbutz-beeri-firefight-demand-probe/

[57] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 57.

[58] https://electronicintifada.net/blogs/asa-winstanley/israel-admits-immense-amount-friendly-fire-7-october

[59] https://en.wikipedia.org/wiki/The_Car_Wall

[60] https://www.october7.org/nova-festival

[61] israel_palestine0724web.pdf (hrw.org) σελ. 61.

[62] https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67192885

[63] https://www.btselem.org/administrative_detention

[64] https://en.wikipedia.org/wiki/Hostages_Convention

[65] https://en.wikipedia.org/wiki/Gilad_Shalit_prisoner_exchange

[66] https://www.memri.org/reports/hamas-official-ghazi-hamad-we-will-repeat-october-7-attack-time-and-again-until-israel

[67] https://www.timesofisrael.com/knesset-votes-overwhelmingly-against-palestinian-statehood-days-before-pms-us-trip/

[68] What to know about the recent violence in Israel and Gaza – The Washington Post (archive.is)

[69] https://edition.cnn.com/2023/10/12/middleeast/hamas-training-site-gaza-israel-intl/index.html

[70] https://www.arabnews.com/node/2390481/amp

[71] https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67958260

[72] https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/senior-us-lawmaker-says-egypt-warned-israel-3-days-before-onslaught/

[73] https://www.theguardian.com/world/2023/nov/28/israeli-military-had-warning-of-hamas-training-for-attack-reports-say

[74] Despite Israeli Intelligence Warnings About a Hamas Attack, the Army Didn’t Evacuate the Nova Festival – Israel News – Haaretz.com (archive.is)

[75] https://www.timesofisrael.com/2-commando-companies-said-diverted-from-gaza-border-to-west-bank-days-before-oct-7/

[76] https://www.timesofisrael.com/hamas-planned-ashkelon-jail-raid-to-free-palestinian-prisoners-on-october-7-report/

[77] https://en.wikipedia.org/wiki/Interrogation_in_the_Israel%E2%80%93Hamas_war

[78] https://www.jpost.com/arab-israeli-conflict/gaza-news/article-772934

[79] Israeli officials ‘dismissed Hamas attack plan as too ambitious’ (archive.is)

[80] https://www.timesofisrael.com/utj-organ-hamodia-publishes-op-ed-blaming-southern-kibbutz-residents-for-october-7/

[81] 10 ψηφίδες για την Παλαιστίνη και την Ειρήνη | ΕΦΣΥΝ (efsyn.gr)

[82] https://themedialine.org/top–stories/biden–confirms–cease–fire–framework–agreement–between–israel–and–hamas/

[83] https://www.defenddemocracy.press/hamas–willing–to–dissolve–military–wing–if–palestinian–state–is–established–on-1967-borders–turkish–fm/

[84] https://www.timesofisrael.com/poll–over–half–of–arab–israelis–feel–sense–of–shared–destiny–with–jews/