Εν μέσω τόσων αιματοχυσιών και καταστροφών, η συζήτηση για την ανάγκη λύσης δύο κρατών έχει ξαναμπεί στο επίκεντρο. Η ανακοίνωση της Νορβηγίας, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας και, πιο πρόσφατα, της Σλοβενίας να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη ως κράτος δημιούργησε νέα δυναμική. Μια πιθανή αναγνώριση του Κράτους της Παλαιστίνης από τη Γερμανία στο εγγύς μέλλον – ιδανικά σε συνασπισμό με τη Γαλλία – θα μπορούσε να πυροδοτήσει περαιτέρω αυτή τη δυναμική, οδηγώντας πιθανώς σε ευρύτερη αναγνώριση από την Ευρώπη και τον ΟΗΕ καθώς και στην πολυαναμενόμενη λύση των δύο κρατών.
Οι εξελίξεις του τελευταίου εξαμήνου υπογράμμισαν πόσο ανεύθυνο ήταν για τη διεθνή κοινότητα να παραμελήσει μια από τις πιο επικίνδυνες και ασταθείς περιοχές συγκρούσεων. Ενώ ο πόλεμος στη Γάζα συνεχιζόταν, τους έξι μήνες έχουν δει τους κύριους παγκόσμιους παίκτες, με τις ΗΠΑ στο τιμόνι, να αναλαμβάνουν δράση για να περιορίσουν τις μάχες και να αποτρέψουν να βγει η σύγκρουση εκτός ελέγχου σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.
Δημιουργία συνθηκών για βιώσιμη ειρήνη
Ας ελπίσουμε ότι η διεθνής συζήτηση για την «επόμενη μέρα» θα υπαγορεύσει μια στρατηγική έξοδο από αυτόν τον πόλεμο που θα επιφέρει μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή ειρηνευτική συμφωνία βασισμένη στο παράδειγμα των δύο κρατών. Ωστόσο, είναι κρίμα που χρειάστηκαν τόση αιματοχυσία και καταστροφή για να επανέλθει η διεθνής κοινότητα στην συζήτηση σχετικά με την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση.
Όταν τελειώσουν οι μάχες – σύντομα, ελπίζουμε – τα δεινά και η καταστροφή στη Γάζα, όπου περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά και όπου ο κίνδυνος από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς συνδυάζεται με αυξανόμενα κρούσματα ασθενειών και την απειλή λιμού, θα απαιτηθούν τόσο άμεση και μαζική ανθρωπιστική βοήθεια και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Εκτός από τις απώλειες ανθρώπινων ζωών και τις υλικές ζημιές, οι εχθροπραξίες εδραιώνουν επί του παρόντος την εχθρότητα και το μίσος μεταξύ των δύο λαών κάθε μέρα που περνά, καθιστώντας την ανάγκη τερματισμού των συγκρούσεων ακόμη πιο επιτακτική.
Πέρα από το τέλος του πολέμου και την ανοικοδόμηση της Γάζας, υπάρχει άμεση ανάγκη να δημιουργηθούν συνθήκες για βιώσιμη ειρήνη με βάση αρχές που προωθούν μια πολιτική λύση.
“Η διεθνής αναγνώριση του Κράτους της Παλαιστίνης και η αποδοχή του ως πλήρους μέλους των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να προηγείται και να διαχωρίζεται από την επιτυχία ή την αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας“.
Ο πόλεμος της Γάζας θα πρέπει να σταματήσει το συντομότερο δυνατό και θα πρέπει να είναι ο τελευταίος πόλεμος που έγινε ποτέ μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. Για το σκοπό αυτό, στόχος κάθε ειρηνευτικής συμφωνίας πρέπει να είναι η στρατηγική συνύπαρξη μεταξύ των μερών, με βάση τη λύση των δύο κρατών και σύμφωνα με όλα τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ. Οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης πρέπει να διεξάγονται εντός των ορίων του διεθνούς δικαίου και με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτές οι αρχές είναι αδιαπραγμάτευτες και θα πρέπει να θεωρηθούν το θεμελιώδες πλαίσιο της πολιτικής ώθησης για τη μετατροπή της ιστορικής έχθρας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων σε βιώσιμη συνύπαρξη.
Η διεθνής αναγνώριση του Κράτους της Παλαιστίνης και η αποδοχή του ως πλήρους μέλους των Ηνωμένων Εθνών θα πρέπει να προηγείται και να διαχωρίζεται από την επιτυχία ή την αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας. Τα δύο μέρη στις διαπραγματεύσεις θα πρέπει να λάβουν ισότιμη διεθνή αναγνώριση. Το κράτος της Παλαιστίνης θα πρέπει να περιλαμβάνει τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, με επίσημη πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Η πλήρης ένταξη της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ θα βασίζεται στη συμμόρφωση με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, και συγκεκριμένα το Κεφάλαιο II, Άρθρα 4.1 και 4.2, που διέπουν την ένταξη. Εάν η Παλαιστινιακή Αρχή κριθεί ανεπαρκής ως προς την εκπλήρωση αυτών των όρων, θα πρέπει να συνταχθεί ένας οδικός χάρτης με σταθερό χρονοδιάγραμμα για να καθοδηγήσει την Παλαιστινιακή Αρχή στην πραγματοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να συντάξει έναν πολιτικό οδικό χάρτη που θα καθορίζει τους όρους αναφοράς για τις διαπραγματεύσεις, καθώς και ένα χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωσή τους. Κίνητρα – αλλά και αντικίνητρα – θα πρέπει να προσφέρονται από τη διεθνή κοινότητα στα μέρη για την ενίσχυση της εσωτερικής υποστήριξης στις διαπραγματεύσεις. Το ψήφισμα 2334 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ θα πρέπει να επανεξεταστεί και να ενισχυθεί με ένα νέο ψήφισμα που βασίζεται στις αρχές που εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2016 και τις επαναδιατυπώνει στο πλαίσιο των γεωπολιτικών εξελίξεων. Ομοίως, η Αραβική Ειρηνευτική Πρωτοβουλία του 2002 θα πρέπει να επικαιροποιηθεί ώστε να αντικατοπτρίζει τις περιφερειακές αλλαγές τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Μαζί, το νέο ψήφισμα και η επικαιροποιημένη ειρηνευτική πρωτοβουλία θα πρέπει να χρησιμεύσουν ως βάση για το διπλωματικό σχήμα.
Μια άλλη, αν και μικρότερη, ανησυχία για την ισραηλινή κυβέρνηση αυτή τη στιγμή είναι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε εξτρεμιστές Ισραηλινούς εποίκους που έχουν επιτεθεί βίαια ή έχουν διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη. Στο Ισραήλ, το θέμα αυτό θεωρείται ότι σχετίζεται με την αναγνώριση των Παλαιστινίων. Οι ηγέτες των Ισραηλινών εποίκων θεωρούνται από το εθνικιστικό τμήμα της ισραηλινής κοινωνίας ως σύγχρονοι πρωτοπόροι – με άλλα λόγια, ως εθνικοί ήρωες. Οι περιορισμοί στα ταξίδια σε φιλικές χώρες ή η δυνατότητα δέσμευσης τραπεζικών λογαριασμών ηγετών εποίκων θεωρούνται ως διεθνής απονομιμοποίηση των οικισμών και του ελέγχου του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη συνολικά. Αυτές οι πράξεις είναι συμβολικές, αλλά στέλνουν ένα σημαντικό μήνυμα ότι η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί πλέον να αποδεχθεί την ατιμωρησία για πράξεις βίας που διαπράττονται από εποίκους.
Μια ανανεωμένη δυναμική για την αναγνώριση της Παλαιστίνης
Πριν από την αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους από τη Νορβηγία, την Ιρλανδία και την Ισπανία, μόνο τέσσερις δυτικοευρωπαϊκές χώρες – η Ισλανδία, η Μάλτα, η Κύπρος και η Σουηδία – είχαν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη. Ωστόσο, διεθνώς, μια συντριπτική πλειοψηφία που αποτελείται από 140 από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως κράτος. Και το 2012, η Παλαιστίνη αναγνωρίστηκε ως κράτος από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αλλά δεν κατάφερε να αναγνωριστεί ως πλήρες μέλος. Για να γίνει πλήρες κράτος μέλος, η Παλαιστίνη χρειάζεται την έγκριση τουλάχιστον των δύο τρίτων των μελών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και τουλάχιστον εννέα από τα 15 μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, χωρίς βέτο από τα πέντε μόνιμα μέλη. Αυτό παραμένει ένα υψηλό εμπόδιο λόγω του πιθανού βέτο των ΗΠΑ.
Οι τελευταίοι έξι μήνες άλλαξαν δραματικά τη διεθνή θέση του Ισραήλ. Ο κόσμος είναι τώρα πιο επικριτικός απέναντι στη χώρα και πιο έντονος στην υποστήριξή του προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση. Για τη σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση, η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από φιλικές χώρες είναι πολύ ανησυχητική. Το τελευταίο πράγμα που θέλει να δει η κυβέρνηση είναι το παλαιστινιακό κράτος να νομιμοποιείται διεθνώς. Θα έλεγα μάλιστα ότι για τη σημερινή ισραηλινή ηγεσία, αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από έναν εφιάλτη.
“Και οι δύο χώρες θα μπορούσαν να υπογραμμίσουν ότι ο άξονας Γερμανίας-Γαλλίας είναι ζωντανός και ικανός να επαναφέρει την ΕΕ σε ρόλο αποφασιστικού παράγοντα δεσμευμένου στο διεθνές δίκαιο στη Μέση Ανατολή”.
Παρά τις σκληρές ισραηλινές αντιδράσεις, η Ισπανία και η Νορβηγία μπορούν να γίνουν σημαντικοί παίκτες στην προώθηση μιας νέας διπλωματικής δυναμικής στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, με βάση τις προηγούμενες προσπάθειές τους, όπως είναι η φιλοξενία της Διάσκεψης Ειρήνης της Μαδρίτης για τη Μέση Ανατολή το 1991 και οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην Συμφωνίες του Όσλο.
Μετά την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν στη Γερμανία, αυτές οι δύο χώρες θα πρέπει να είναι επόμενες να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη ως κράτος για να διατηρήσουν ζωντανή τη λύση των δύο κρατών και να δώσουν στους Παλαιστίνιους ελπίδα για τερματισμό της κατοχής και εκπλήρωση της αυτοδιάθεσής τους. Χωρίς αυτή την αναγνώριση, κινδυνεύουμε να πέσουμε στην ίδια παγίδα όπως και στη φάση μετά το Όσλο, καθιστώντας όλες τις εκκλήσεις για μια πολιτική λύση απλή κουβέντα. Ταυτόχρονα, και οι δύο χώρες θα μπορούσαν να υπογραμμίσουν ότι ο άξονας Γερμανίας-Γαλλίας είναι ζωντανός και ικανός να επαναφέρει την ΕΕ σε ρόλο αποφασιστικού παράγοντα δεσμευμένου στο διεθνές δίκαιο στη Μέση Ανατολή.