Oι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ εκφράζουμε την έκπληξή μας με την «δημιουργικότητα» της κυβέρνησης να επιβάλλει συνεχώς άδικους φόρους. Προσφάτως η κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή υπερψήφισε το νομοσχέδιο για τα «δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας», που περιλαμβάνει μια σειρά από συζητήσιμα θέματα αλλά και την επιβολή νέου τέλους/φόρου σε ηλεκτρονικές συσκευές εγγραφής ήχου και εικόνας, ηλεκτρονικούς αποθηκευτικούς δίσκους, φωτοτυπικές συσκευές, σαρωτές, εκτυπωτές, χαρτί φωτοτυπίας, εξαρτήματα κα που θα επιβαρύνει τους πολίτες και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους.
Θα περιμέναμε από την κυβέρνηση να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, του πολιτισμού, της έρευνας, της γνώσης και της καινοτομίας όχι μέσω νέων εισπρακτικών λογικών αλλά συμβάλλοντας στην διαμόρφωση ενός γόνιμου εδάφους για την δημιουργία, τον πολιτισμό, την έρευνα και τη γνώση.
Αρνούμαστε μια παλαιολιθική «κοινωνική και πολιτιστική» πολιτική που έχει τις ρίζες της σε ένα συντεχνιακό και αρτηριοσκληρωτικό μοντέλο που στην πράξη θεωρεί ότι πρέπει να φορολογηθούν όλα τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά μέσα αναπαραγωγής ήχου και εικόνας, συμπεριλαμβανομένων εξαρτημάτων και φωτοτυπικού χαρτιού γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθούν για (παράνομη ή όχι) «αναπαραγωγή καλλιτεχνικής δημιουργίας». Είναι σαν να θεωρούμε ότι είναι λογικό να φορολογείται το μαχαίρι ως εγκληματικό μέσο επειδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εγκληματικές πράξεις!
Καλούμε τους καλλιτέχνες και τους πνευματικούς δημιουργούς να υψώσουν φωνή διαμαρτυρίας στην προσπάθεια της κυβέρνησης να τους μετατρέψει – με αντάλλαγμα μερικά ψίχουλα – σε συνένοχους μιας ψηφοθηρικής πολιτικής, μια και η νομοθετική ρύθμιση χρησιμοποιεί ως αιτιολογία το επιχείρημα ότι τα έσοδα από τη νέα φορολογία «θα κατανέμονται ως αμοιβή με βάση διάφορους συντελεστές στους πνευματικούς δημιουργούς, στους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες, στους παραγωγούς γραμμένων μαγνητικών ταινιών ή άλλων γραμμένων υλικών φορέων ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας και στους εκδότες εντύπων». Έτσι και αλλιώς το εγχείρημα κατανομής των «αμοιβών» μεταξύ των διαφόρων «συντελεστών» θα είναι μια πολύπλοκη άσκηση και θα καταλήξει να μετατραπεί σε μια πηγή διαφθοράς, όπως έδειξε η εμπειρία με την ΑΕΠΙ που στην πραγματικότητα ενίσχυσε χοντρά λίγους αλλά χρησιμοποίησε ως δικαιολογία τους πολλούς.
Αναλυτικά για το νέο χαράτσι στο όνομα της πνευματικής δημιουργίας
Ως αιτιολογία αναφέρεται η συγκέντρωση πόρων μέσω επιπλέον φορολογίας για να διανεμηθούν στους πνευματικούς δημιουργούς! Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο (νόμος πλέον): «Εάν για την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου για ιδιωτική χρήση χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα, όπως συσκευές εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, μαγνητικές ταινίες ή άλλοι υλικοί φορείς πρόσφοροι για την αναπαραγωγή ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι υλικοί φορείς ψηφιακής αντιγραφής, …., ηλεκτρονικοί υπολογιστές στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι δικτυωμένες φορητές συσκευές (tablets) και τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα (smartphones) με μέγεθος εσωτερικής μνήμης τυχαίας προσπέλασης (RAM) άνω των 4 GB, συσκευές ή εξαρτήματα ανεξάρτητα εάν λειτουργούν σε συνάρτηση ή μη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και χρησιμοποιούνται για την ψηφιακή αντιγραφή, μετεγγραφή ή με άλλο τρόπο αναπαραγωγή, φωτοτυπικές συσκευές και χαρτί κατάλληλο για φωτοτυπίες, σαρωτές και εκτυπωτές οφείλεται εύλογη αμοιβή στο δημιουργό του έργου και στους κατά την παρούσα διάταξη δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων, με εξαίρεση τα προς εξαγωγή είδη».
Με βάση τον νέο νόμο, άρθρο 55, επιβαρύνονται με τέλος:
(α) 2% κάθε αγορά που αφορά ηλεκτρονικούς υπολογιστές, στους οποίους περιλαμβάνονται και tablets με μνήμη RAM άνω των 4 GB
(β) 6% οι ηλεκτρονικές συσκευές εγγραφής εικόνας και ήχου και οι ηλεκτρονικοί αποθηκευτικοί δίσκοι πάνω από ένα TByte καθώς και συσκευές ή εξαρτήματα ανεξάρτητα εάν λειτουργούν σε συνάρτηση ή μη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και χρησιμοποιούνται για την ψηφιακή αντιγραφή, μετεγγραφή ή με άλλο τρόπο αναπαραγωγή
(γ) 4% οι φωτοτυπικές συσκευές, σαρωτές, εκτυπωτές, χαρτί φωτοτυπίας καθώς και οι ηλεκτρονικοί αποθηκευτικοί δίσκοι μέχρι ένα (1) TByte. Στην έννοια των φωτοτυπικών μηχανημάτων ή συσκευών συμπεριλαμβάνεται και κάθε πολύ-μηχάνημα που έχει τη δυνατότητα φωτοαντιγραφικής αναπαραγωγής.
Προς το παρόν εξαιρέθηκαν τα smartphones, καθώς εκκρεμούν δίκες με κάποιες εταιρίες κινητής τηλεφωνίας.
Η νέα νομοθεσία – με πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού – αποδεικνύει για άλλη μια φορά την συντεχνιακή πολιτική που υπηρετούν πιστά και η σημερινή και οι προηγούμενες κυβερνήσεις καθώς και μια αρτηριοσκληρωτική αντίληψη για το τι σημαίνουν «πνευματικά δικαιώματα» και το πώς μπορεί να ενισχυθεί η πνευματική δημιουργία.
Τα ποσά που θα συγκεντρώνονται από τη φορολογία «θα κατανέμονται ως αμοιβή με βάση διάφορους συντελεστές στους πνευματικούς δημιουργούς, στους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες, στους παραγωγούς γραμμένων μαγνητικών ταινιών ή άλλων γραμμένων υλικών φορέων ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας και στους εκδότες εντύπων». Προσπαθεί, λοιπόν, η κυβέρνηση να κάνει συνενόχους σε αυτή την άδικη φορολογία τους πνευματικούς ανθρώπους, μοιράζοντας τους κάποια ψίχουλα, αναμένονταν να της το ανταποδώσουν εκλογικά.
Ο νέος νόμος δίνει μάλιστα την δυνατότητα να εισηγείται ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού «ρυθμίσεις αναφορικά με τα τεχνικά μέσα και τα χαρακτηριστικά τους, το ποσοστό της αμοιβής επί της αξίας τους, τις κατηγορίες δικαιούχων καθώς και τα ποσοστά αμοιβής ανά κατηγορία», για να διαιωνίσει αυτό το χαράτσι σε κάθε νέα τεχνολογία που θα εμφανιστεί στο μέλλον.
Η κυβέρνηση που απαγγέλθηκε το «νέο», συνεχίζει μια παράδοση αιώνα στην επιβολή φόρων στη λογική του κοπιράιτ, ακόμα και σε μέσα που δεν έχουν σχέση με την ίδια την πνευματική δημιουργία. Πόσο λογικό επιχείρημα μπορεί να είναι το γεγονός ότι επιβάλλεται φόρος στο χαρτί φωτοτυπίας «γιατί κάποιος μπορεί να αντιγράψει ένα βιβλίο», στους υπολογιστές «γιατί κάποιος μπορεί να δει μια ταινία ή να ακούσει ένα τραγούδι», στα σκάνερ και στα φωτοτυπικά μηχανήματα «γιατί κάποιος μπορεί να σκανάρει ή να φωτοτυπήσει ένα έργο;». Θα μπορούσε με την ίδια λογική κάποιος να επιβάλει φόρο στα μαχαίρια γιατί μπορεί κάποιος να σκοτώσει με μαχαίρι. Έλεος!
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση εκπροσωπεί το πολύ-πολύ παλιό αποδεχόμενη μια λογική ότι «η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια εγκληματική ενέργεια» και κατά συνέπεια πρέπει να επιβληθεί φορολογία εκ των προτέρων είτε κάποιος χρησιμοποιήσει την τεχνολογία για καλό σκοπό είτε για εγκληματικούς σκοπούς.
“Νέες” ιδέες από το πολύ παρελθόν
Τέτοιες, όμως, ρυθμίσεις έρχονται από το πολύ παρελθόν. Μας θυμίζει την επίθεση των μεγάλων δισκογραφικών εταιριών τη δεκαετία του ’20 εναντίον του ραδιοφώνου γιατί «θα περιόριζε τις πωλήσεις δίσκων», των κινηματογραφικών εταιριών τη δεκαετία του ’40 εναντίον της τηλεόρασης γιατί «θα τους στερούσε έσοδα από την προβολή ταινιών στους κινηματογράφους» ή των διαφόρων λόμπυ τη δεκαετία του ’70 εναντίον των φωτοτυπικών μηχανημάτων γιατί «θα μείωναν τα έσοδα από πωλήσεις περιοδικών και βιβλίων». Το 1980 η νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας επεκτάθηκε και στα προγράμματα υπολογιστών. Αυτή η ίδια επιχειρηματολογία χρησιμοποιείται κατά βάση για την επιβολή των νέων φόρων από μια κυβέρνηση που υποτίθεται «συγκρούεται με το παλιό και εκπροσωπεί το νέο».
Ανοικτή πρόσβαση στη γνώση ή ασφυκτική προστασία εμπορικών “δικαιωμάτων”;
Το θέμα όμως των πνευματικών δικαιωμάτων και «των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας επί της πνευματικής δημιουργίας» έχει πολύ ευρύτερες διαστάσεις. Αφορά σε μια συζήτηση και σύγκρουση που είναι σε εξέλιξη σε ευρωπαϊκό (εδώ και εδώ και εδώ) και παγκόσμιο επίπεδο, για το αν δηλαδή θα δοθεί προτεραιότητα στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στην ανοιχτή πρόσβαση στην γνώση ή στην κατοχύρωση κυρίως εμπορικών συμφερόντων.
Από την μία υπάρχει η αντίληψη για «ανοικτή δημιουργία» (εδώ και εδώ και εδώ), για ελεύθερο λογισμικό / λογισμικό ανοικτού κώδικα (πχ η ανοικτή, ελεύθερη και συμμετοχική εγκυκλοπαίδεια wikipedia, ο πυρήνας λειτουργικού συστήματος Linux, OpenStreetMap, UBUNTU, Rasberry Pi) καθώς και για «ελεύθερη πρόσβαση στα επιστημονικά, περιβαλλοντικά και άλλα δεδομένα» (εδώ και εδώ και εδώ και εδώ) που συγκεντρώνουν ερευνητικά κέντρα, φορείς αυτοδιοίκησης, κρατικοί ή ιδιωτικοί φορείς, ενώ καθιερώθηκε και το πλαίσιο των «creative commons», ορισμένα μοντέλα της «ανοικτά δεδομένα έρευνας», της «ανοικτής διδασκαλίας» και γενικότερα της «ανοικτής εκπαίδευσης» (πχ Coursera). Το άλλο μοντέλο επιμένει σε ένα σκληρό σύστημα επιβολής ελέγχου και μεγάλων επιβαρύνσεων για πνευματικά δικαιώματα είτε αυτό αφορά σε επιστημονική έρευνα (που συχνά επιδοτείται με δημόσιους πόρους) είτε σε διδασκαλία είτε σε καλλιτεχνική δημιουργία είτε σε «πατέντες» για προϊόντα ή και υπηρεσίες.
Τι προτείνουμε ως ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ για την ενίσχυση του πολιτισμού και της δημιουργικότητας
Θα περιμέναμε από την κυβέρνηση να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, του πολιτισμού, της έρευνας, της γνώσης και της καινοτομίας.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσαν να προβλεφθούν και να εξειδικευθούν κατάλληλα μέτρα και πολιτικές ενίσχυσης του πολιτισμού και της δημιουργικότητας (συμπεριλαμβανομένων φορολογικών ελαφρύνσεων, διάθεσης με διαφανή τρόπο διαθέσιμων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, ενίσχυσης της δημιουργίας και τη δοκιμής νέων επιχειρηματικών μοντέλων, προϊόντων και υπηρεσιών στο χώρο του πολιτισμού).
Θα περιμέναμε να δούμε την υποστήριξη για:
– δημιουργία «εργαστηρίων μάθησης» και δημιουργικών κόμβων,
– σύνδεση του σχεδιασμού προϊόντων και υπηρεσιών, της οικονομίας και της παραγωγής με την δημιουργικότητα, την αισθητική και τον πολιτισμό,
– δικτύωση και δημιουργία πολιτιστικών και δημιουργικών συνεργατικών σχηματισμών σε περιφερειακό, εθνικό (και ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο), αξιοποιώντας τα μεταναστευτικά/προσφυγικά ρεύματα και λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό κυρίως νέων δημιουργικών ανθρώπων και καλλιτεχνών από την Ελλάδα έχει μεταναστεύσει κι έχει ριζώσει σε άλλες κοινωνίες. Στόχος μια έξυπνης πολιτικής για τον πολιτισμό θα μπορούσε να είναι και η υποστήριξη της δημιουργίας γεφυρών μεταξύ πολιτισμών αλλά και μεταξύ καλλιτεχνών πέρα από σύνορα, αξιοποιώντας πρωτοβουλίες, εμπειρίες και σχήματα που έχουν ξεκινήσει από τη βάση της κοινωνίας, χωρίς ενισχύσεις και εύκολο χρήμα.
Μέσα από τέτοιες πολιτικές θα μπορούσε να ενισχυθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ καλλιτεχνών, δημιουργών, πολύ μικρών, μικρών, μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, κοινωνικών επιχειρήσεων, μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και εμπορικών εταιρειών στον τομέα της πολιτιστικής δημιουργίας, ερευνητικών κέντρων, πανεπιστημίων πέρα από σύνορα και περιορισμούς που θέτει η κρίση. Έτσι θα κατευθύνονταν και περισσότεροι πόροι προς τους δημιουργούς και καλλιτέχνες, ώστε να μην εξαρτιόνται από πηγές χρηματοδότησης που επιβαρύνουν μια κοινωνία που στενάζει από την βαριά φορολογία.
Περιμέναμε από την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, που είναι ένας πνευματικός άνθρωπος, να προωθήσει μια πολιτική που ανανεώνει την καλλιτεχνική δημιουργία και την πολιτιστική δραστηριότητα, όχι να εκπροσωπεί τις πιο παλαιολιθικές και συντεχνιακές λογικές. Φαίνεται ότι η «αριστερή» κυβέρνηση καταπνίγει με μεγάλη ευκολία κάθε νέα ιδέα και μετατρέπει την έννοια κοινωνική πολιτική σε μια κυνική και ισοπεδωτική, εισπρακτική επιδρομή στις τσέπες όλων μας για να εξυπηρετήσει συντεχνιακά συμφέροντα.