Στο νομοσχέδιο που τέθηκε για “διαβούλευση” 5 ημερών μέσα στις αποκριάτικες διακοπές, περιλαμβάνονται ρυθμίσεις για σοβαρά θέματα. Οι ρυθμίσεις διαμορφώνουν νέους κανόνες, ακόμα και σε σχέση με πολιτικές που περιλαμβάνονται για παράδειγμα στην Εθνική Στρατηγική για το Κλίμα και την Ενέργεια ή προηγούμενες δεσμεύσεις σε σχέση με ευρωπαϊκές πολιτικές. Πιο κάτω παρουσιάζουμε μια από τις ρυθμίσεις αυτές και πώς την σχολιάζουν το WWF Ελλάς και το Green Tank.
Άρθρο 52 (Νομοσχεδίου)
Απαγόρευση έκδοσης νέων αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο φυσικό αέριο ή πετρελαϊκά προϊόντα – Παύση αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας – Δυνατότητα μετατροπής αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε άδειες αοθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας – Τροποποίηση άρθρου 132 ν. 4001/2011
Στο άρθρο 132 του ν. 4001/2011 (Α’ 179), περί αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αντικαθίσταται η παρ. 14, ως προς την απαγόρευση χορήγησης νέων αδειών παραγωγής, προστίθεται παρ. 15, και οι παρ. 14 και 15 διαμορφώνονται ως εξής:
«14. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος δεν εκδίδονται νέες άδειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για εγκαταστάσεις με καύσιμο λιθάνθρακα, λιγνίτη, φυσικό αέριο ή πετρελαϊκά προϊόντα. Υφιστάμενες άδειες παραγωγής για τις οποίες δεν έχει χορηγηθεί Προσφορά Σύνδεσης μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος, παύουν αυτοδικαίως. Το ίδιο ισχύει για κάθε άλλη άδεια ή έγκριση που έχει χορηγηθεί στους εν λόγω σταθμούς. Η τροποποίηση αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για εγκαταστάσεις με καύσιμο λιθάνθρακα, λιγνίτη, φυσικό αέριο ή πετρελαϊκά προϊόντα είναι δυνατή εφόσον δεν αφορά στην αύξηση ισχύος των μονάδων παραγωγής, με εξαίρεση σταθμούς που βρίσκονται σε λειτουργία ή δοκιμαστική λειτουργία, για τους οποίους επιτρέπεται και η τροποποίηση για την αύξηση της ισχύος τους. Οι άδειες παραγωγής του προηγούμενου εδαφίου δύναται να τροποποιούνται και λόγω αλλαγής καυσίμου σε καύσιμο με χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το πρώτο εδάφιο δεν εφαρμόζεται για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σε Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά, σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στα νησιά που αδειοδοτούνται για λόγους εφεδρείας και σταθμούς Σ.Η.Θ.Υ.Α..
Οι υφιστάμενες άδειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για εγκαταστάσεις με καύσιμο λιθάνθρακα, λιγνίτη, φυσικό αέριο ή πετρελαϊκά προϊόντα για τις οποίες, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, έχει χορηγηθεί Προσφορά Σύνδεσης και δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία ή δοκιμαστική λειτουργία, δύνανται έως την 30ή Ιουνίου 2023 να μετατραπούν σε άδειες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, μετά από αίτημα των κατόχων των αδειών παραγωγής στη Ρ.Α.Ε.. Η ισχύς (MW) της άδειας αποθήκευσης δεν δύναται να υπερβαίνει το ήμισυ της ισχύος της υφιστάμενης άδειας παραγωγής. Για τη μετατροπή της άδειας παραγωγής και τη χορήγηση της άδειας αποθήκευσης εφαρμόζεται το άρθρο 132ΣΤ. Οι οικείες Προσφορές Σύνδεσης, οι αποφάσεις περιβαλλοντικής αδειοδότησης, καθώς και κάθε άλλη άδεια ή έγκριση τροποποιούνται ως προς την τεχνολογία και τη νέα ισχύ των σταθμών, έπειτα από σχετικό αίτημα των κατόχων των αδειών αποθήκευσης. Για τους σταθμούς της παρούσας ισχύουν οι περιορισμοί έγχυσης για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους, εντός της ημέρας που επιβάλλονται κάθε φορά, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.».
WWF Ελλάς Σχόλιο στο άρθρο 52
Ενώ η ισχύουσα ξεκάθαρη διάταξη (ν. 4951/2022, άρθ. 66, παρ. 14) απαγορεύει τη «χορήγηση αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για εγκαταστάσεις με καύσιμο λιθάνθρακα ή λιγνίτη», η νέα διάταξη ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο επεκτάσεων λειτουργίας και αύξησης ισχύος μονάδων που ήδη λειτουργούν ή πρόκειται να λειτουργήσουν ή βρίσκονται σε φάση κατασκευής.
Αφορά όλες τις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ, καθώς και όλες τις μονάδες ορυκτού αερίου που βρίσκονται είτε σε λειτουργία είτε σε δοκιμαστική λειτουργία. Με τη διάταξη αυτή, το ΥΠΕΝ δείχνει ξεκάθαρη εύνοια προς τον λιγνίτη και το αέριο και υποχώρηση σε σχέση με τις πολιτικές της δεσμεύσεις για απολιγνιτοποίηση.
Με αυτή τη ρύθμιση, σε συνδυασμό με τις συνεχείς και παράνομες, κατά το δίκαιο της ΕΕ, παρεκκλίσεις από την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές 2010/75/ΕΕ, μπορεί εσαεί να δίνεται παράταση λειτουργίας σε ιδιαίτερα ρυπογόνες μονάδες, οι οποίες θα έπρεπε να έχουν κλείσει καθώς εκπέμπουν ατμοσφαιρικούς ρύπους (διοξείδιο του θείου, σκόνη, ή/και οξείδια του αζώτου) καθ’ υπέρβαση των ορίων που έχει εδώ και δεκαετίες θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
The Green Tank
Περιέχει δύο θετικά στοιχεία:
- Α) την κατάργηση της άδειας παραγωγής μονάδων ορυκτού αερίου που δεν έχουν ως τώρα προσφορά σύνδεσης
- Β) τη δυνατότητα μετατροπής αδειών παραγωγής μονάδων με καύσιμο το ορυκτό αέριο που δεν έχουν ακόμα προσφορά σύνδεσης σε άδειες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με την προϋπόθεση ότι το σχετικό αίτημα θα κατατεθεί ως τη 30η Ιουνίου 2023. Το Β) δε, φαίνεται να αφορά τις νέες μονάδες αερίου που έχουν προσφορά σύνδεσης αλλά ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει να κατασκευάζονται, όπως συμβαίνει με τη νέα μονάδα στην Κομοτηνή και αυτή στην Αλεξανδρούπολη.
Επιπλέον η παράγραφος 14 του άρθρου φαίνεται να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αντικατάστασης της λιγνιτικής Πτολεμαΐδας 5 από μονάδα ορυκτού αερίου και μάλιστα μεγαλύτερης ισχύος, η οποία σύμφωνα με παλαιότερες ανακοινώσεις της ΔΕΗ μπορεί να φτάσει τα 1100 MW. Καταρχάς, με δεδομένο ότι η ΔΕΗ δεν έχει ακόμα αποφασίσει για το μέλλον της Πτολεμαΐδας 5 μετά την παύση της λιγνιτικής της λειτουργίας ως το 2028 το αργότερο – σύμφωνα τον εθνικό κλιματικό νόμο 4936/2022 – είναι απαραίτητο να διατηρηθεί ανοικτό το ενδεχόμενο μετατροπής της σε μονάδα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με τη μορφή θερμότητας (θερμική αποθήκευση). Αυτό μπορεί να συμβεί με την ακόλουθη προσθήκη στην παράγραφο 14 που τροποποιεί το άρθρο 52:«…Οι άδειες παραγωγής του προηγούμενου εδαφίου δύναται να τροποποιούνται και λόγω αλλαγής καυσίμου σε καύσιμο με χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου «ή λόγω μετατροπής σε μονάδα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας».
Επιπλέον, οι ρυθμίσεις του άρθρου 52 είναι προβληματικές ως προς τη συνέπειά τους με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), σύμφωνα με το οποίο η ισχύς μονάδων ορυκτού αερίου ως το 2030 δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 6.9 GW. Υπογραμμίζεται δε ότι το στοιχείο αυτό παρέμεινε αναλλοίωτο και στο σχέδιο αναθεώρησης του ΕΣΕΚ που παρουσιάστηκε από το ΥΠΕΝ πολύ πρόσφατα (16 Ιανουαρίου 2023). Δεδομένου ότι σήμερα βρίσκονται ήδη σε λειτουργία περισσότερα από 6 GW ισχύος μονάδων ορυκτού αερίου, και είναι σε στάδιο κατασκευής μονάδα αερίου ισχύος 877 MW, προκειμένου και να εγκατασταθεί και η δεύτερη νέα μονάδα στην Αλεξανδρούπολη ισχύος 840 M, πολλώ δε μάλλον η νέα ισχύς 1100 MW της μονάδας με καύσιμο το ορυκτό αέριο που ενδέχεται να αντικαταστήσει τη λιγνιτική Πτολεμαΐδα 5, είναι απαραίτητο να αποσυρθεί ίση ισχύς υφιστάμενων μονάδων αερίου, ώστε να μην παραβιαστεί ο εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός. Για να εξαλειφθεί αυτή η διαγραφόμενη ασυνέπεια με το ΕΣΕΚ προτείνεται η γίνει η ακόλουθη προσθήκη στην παράγραφο 14:«Η έγκριση τροποποιήσεων των αδειών παραγωγής μονάδων με καύσιμο λιθάνθρακα, λιγνίτη, φυσικό αέριο ή πετρελαϊκά προϊόντα θα γίνεται με την προϋπόθεση ότι δεν παραβιάζονται τα προβλεπόμενα για τη συνολική ισχύ τέτοιων μονάδων στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα.»
Άρθρο 55
Με το άρθρο εισάγεται μία νέα έννοια: οι «Περιοχές Πρώτης Επιλογής Α.Π.Ε.», η οποία φέρεται να είναι σε συμμόρφωση με τον νέο ευρωπαϊκό κανονισμό (ΕΕ) 2022/2577 για την επιτάχυνση των ΑΠΕ. Ενώ πράγματι υπάρχει ανάγκη για επιτάχυνση των ΑΠΕ, ο κανονισμός θέτει ορισμένες πρόσθετες ασφαλιστικές δικλείδες οι οποίες δεν μεταφέρονται πλήρως με την προτεινόμενη ρύθμιση. Οι ασφαλιστικές δικλείδες αφορούν: 1) στη διάρκεια ισχύος της παρέκκλισης από τη νομοθεσία λόγω των έκτακτων συνθηκών, 2) στη διευκρίνιση ότι κυρίως καλύπτει εκκρεμείς διαδικασίες αδειοδότησης, και 3) στην υποχρέωση θέσπισης αναλογικών μέτρων μετριασμού ή, εάν δεν είναι διαθέσιμα, αντισταθμιστικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προστατευόμενων ειδών.
Με δεδομένα τα τεράστια κενά που έχει η χώρα στη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία και ειδικά την εφαρμογή των υποχρεώσεων που αφορούν στις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα άγρια πτηνά, η εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού θα πρέπει να γίνει με τον πλέον αυστηρό τρόπο και κυρίως σε μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις με σκοπό τη μεμονωμένη ή συλλογική (από ενεργειακές κοινότητες) αυτοκατανάλωση ανανεώσιμης ενέργειας σε ΑΠΕ.
Επιπλέον, θα πρέπει να οδηγήσουν σε παράλληλη επιτάχυνση των ενεργειών εκ μέρους της πολιτείας για την εκπλήρωση των βασικών υποχρεώσεων που αφορούν στην προστασία της φύσης, ήτοι τον ορισμό τοπικών στόχων διατήρησης για τις περιοχές Natura 2000, τη συμπλήρωση στόχων διατήρησης για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας και σε εθνικό επίπεδο για τα προστατευόμενα άγρια πτηνά, την ολοκλήρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, των Προεδρικών Διαταγμάτων και των Σχεδίων Διαχείρισης για τις προστατευόμενες περιοχές, την έγκριση των σχεδίων δράσης ειδών που εκκρεμούν και την εφαρμογή όλων των σχεδίων δράσης ειδών και τύπων οικοτόπων.
Παράλληλα, θα πρέπει να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις ΑΠΕ ώστε η εγκατάσταση των ΑΠΕ να μην γίνεται στη βάση ad hoc σχεδιασμών αλλά στη βάση ενός νέου και ολοκληρωμένου σχεδιασμού που λαμβάνει υπόψη όλες τις πτυχές και προτεραιότητες: ενεργειακές, οικολογικές, κοινωνικές και πολιτιστικές.