Του ναυαγίου στην Πύλο έχει προηγηθεί ένα παρόμοιο πολύνεκρο ναυάγιο στην Ιταλία. Τόσο η Ιταλή κυβέρνηση όσο και η Ελληνική προσπάθησαν να αποσύσουν τις ευθύνες τους. Το ίδιο και το ευρωπαϊκό σώμα φύλαξης των συνόρων FRONTEX. Οι αποκαλύψεις πυκνώνουν τόσο για τις ευθύνες των δύο χωρών και του FRONTEX όσο και του Λίβυου πολέμαρχου Χαφτάρ που λαμβάνει ανταλλάγματα από την ΕΕ για να εμποδίζει ή να “αποσύρει” τους μετανάστες απο τα ευρωπαϊκά νερά, ενώ την ίδια στιγμή στοιχεία δείχνουν ότι βρίσκεται πίσω και από την διακίνηση μεταναστών προς την Ευρώπη με το αζημίωτο. ΔΟΜ και Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες προειδοποίησαν την ΕΕ ότι έχουν αυξηθεί οι αναχωρήσεις μεταναστων και προσφύγων από την Αν. Λιβύη χαρακτηρίζοντάς τις ως «επικερδή πηγή εισοδήματος για τους εμπλεκόμενους ηγέτες της ανατολικής Λιβύης»

Την περασμένη εβδομάδα, η εποπτική αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε έρευνα για να εξετάσει την εμπλοκή του Frontex σε ένα από τα πιο θανατηφόρα ναυάγια στα ανοιχτά των ελληνικών ακτών. Η πολιτική πίεση στo σώμα το αρμόδιο για την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ (FRONTEX) αυξάνεται.

Μια μεγάλη καμπάνια συλλογής εκατοντάδων χιλιάδων υπογραφών σε ευρωπαϊκό επίπεδο βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτή είναι η στιγμή που πρέπει να παρέμβουμε ως πολίτες. Περισσότεροι από 47.000 έχουν ήδη υπογράψει την αναφορά που καλεί τους υπαλλήλους του Frontex να αναφέρουν κάθε κακοποίηση που βλέπουν. Το κίνημα WeMoveEurope συγκεντρώνει εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές για να μεταφέρει την πίεση απευθείας στα κεντρικά γραφεία του Frontex στη Βαρσοβία με μια εντυπωσιακή δράση στο έδαφος.

Η ελληνική κυβέρνηση και το συνοριακό σώμα της ΕΕ προσπαθούν να συγκαλύψουν τις ευθύνες τους στον θάνατο τουλάχιστον 94 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων 35 παιδιά, ενώ εκατοντάδες άλλα άτομα αγνοούνται, πιθανόν έχουν παρασυρθεί στο βυθό μαζί με το σκάφος. Παρόμοιο περιστατικό έχει συμβεί και τον Φεβρουάριο 2023 στις Ιταλικές ακτές με τον πνιγμό 94 ανθρώπων, με το FRONTEX και την Ιταλική κυβέρνηση να μεταθέτουν τις ευθύνες ο ένας στον άλλο.

Ο Frontex θα πρέπει να διαχειρίζεται τα σύνορα με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα, είναι μέρος ενός συστήματος που επιτρέπει στις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών να αρνούνται στους ανθρώπους τα πιο θεμελιώδη δικαιώματά τους – να ζουν τη ζωή τους με ασφάλεια. Ο Frontex έχει μεγαλύτερο προϋπολογισμό από οποιονδήποτε άλλο οργανισμό της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και άλλα ευρωπαϊκά ελεγκτικά όργανα απαιτούν διαφάνεια και υπευθυνότητα σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε αντίθεση με τη μυστικοπάθεια και την συμμετοχή σε παράνομες ενέργειας επαναπροώθησης προσφύγων στην Τουρκία και στη Λιβύη.

Οι υπάλληλοι του Frontex έχουν την καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες και είναι οι πρώτοι που ανακαλύπτουν περιπτώσεις απάτης και κατάχρησης. Υπάρχουν ήδη άνθρωποι στο Frontex που κάνουν γενναία βήματα μπροστά, χωρίς να υπολογίζουν την έκθεσή τους σε προσωπικούς κινδύνους αποκαλύπτοντας την αλήθεια για τις παραβιάσεις που διαπράχθηκαν στις ελληνικές ακτές. Πολλοί είναι πεισμένοι ότι η δημοκρατία και η διαφάνεια χρειάζεται περισσότερους από αυτούς τους πληροφοριοδότες για το δημόσιο καλό. Αυτή η καμπάνια λοιπόν καλεί τους ανθρώπους που εργάζονται στο Frontex να μιλήσουν όταν γίνονται μάρτυρες παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προτρέπουμε τους υπαλλήλους του Frontex να αναφέρουν κατάχρηση αντί να σιωπούν.

Το κείμενο συλλογής υπογραφών εδώ

Τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου καταψήφισαν την έγκριση του προϋπολογισμού του Frontex και πίεσαν για στελέχωση του οργανισμού με περισσότερους αξιωματούχους που θα ε εξετάζουν θέματα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η καμπάνια υπογραφών στοχεύει τώρα να ενθαρρύνει περισσότερους ανθρώπους του FRONTEX που γνωρίζουν να μιλήσουν.

Η Ιταλία είπε ψέματα για το ρόλο της σε ένα ναυάγιο το Φεβρουάριο 2023 με τον πνιγμό 94 ανθρώπων – μεταξύ των οποίων 35 παιδιά – και το συνοριακή σώμα της ΕΕ Frontex βοήθησε να το συγκαλύψει.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 26ης Φεβρουαρίου 2023, ένα ξύλινο σκάφος αναψυχής συνετρίβη κοντά στην ακτή στο Cutro της Ιταλίας. Στο πλοίο επέβαιναν σχεδόν 200 άτομα, κυρίως πρόσφυγες από το Αφγανιστάν. Τουλάχιστον 94 από αυτούς πέθαναν, μεταξύ των οποίων 35 παιδιά. Ωστόσο, το υπερφορτωμένο σκάφος είχε εντοπιστεί από το Frontex έξι ώρες πριν από το ναυάγιο, να αγωνίζεται σε κακές καιρικές συνθήκες. Οι θάνατοι, που σημειώθηκαν τόσο κοντά στην ακτή, συγκλόνισαν την Ιταλία και την Ευρώπη, στην Ελλάδα ελάχιστοι ενδιαφέρθηκαν. Ωστόσο, το Frontex και οι ιταλικές αρχές απέρριψαν τις ευθύνες ο ένας στον άλλον.

Ο Frontex είπε ότι το σκάφος δεν έδειξε «ενδείξεις κινδύνου» και ότι εναπόκειτο στην Ιταλία να αποφασίσει εάν θα ξεκινήσου επιχείρηση διάσωσης. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Μελόνη ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζαν ότι το σκάφος «κινδύνευε να βυθιστεί» και δεν παρενέβη επειδή ο Frontex δεν τους έστειλε «ειδοποίηση έκτακτης ανάγκης».

«Πιστεύει κανείς από εσάς ότι η ιταλική κυβέρνηση θα μπορούσε να είχε σώσει τις ζωές 60 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού περίπου τριών ετών του οποίου το σώμα βρέθηκε μόλις σήμερα, και δεν το έκανε;» Δήλωσε λίγο μετά την τραγωδία η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνη .

Μια κοινή έρευνα όμως της οργάνωσης Lighthouse Reports και των συνεργατών της αποκάλυψε ότι τόσο οι ιταλικές αρχές όσο και η ηγεσία του Frontex γνώριζαν ότι το σκάφος έδειχνε σημάδια κινδύνου όταν το πλοίο εντοπίστηκε για πρώτη φορά έξι ώρες πριν από το ναυάγιο, αλλά παρόλα αυτά αποφάσισαν να μην επέμβουν – και αργότερα προσπάθησαν να κρύψουν πόσα ήξεραν.

Όταν εικόνες από συντρίμμια βάρκας σε μια ιταλική παραλία μεταδόθηκαν σε όλο τον κόσμο, ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι προέρχονταν από ένα πλοίο που μετέφερε 200 άτομα. Το Summer Love, μια ξύλινη βάρκα μήκους περίπου 25 μέτρων, ήταν φορτωμένη ασφυκτικά με 200 γυναίκες, παιδιά και άνδρες που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τους πολέμους, ελπίζοντας για μια καλύτερη ζωή. Με λίγα διαθέσιμα βίντεο, η οργάνωση αποφάσισε να φτιάξει ένα τρισδιάστατο μοντέλο του σκάφους για να κατανοήσει καλύτερα και να εξηγήσει τους κινδύνους που ήταν έτοιμοι να αναλάβουν οι άνθρωποι. Συνωστισμένοι κάτω από τα καταστρώματα, είχαν ελάχιστες πιθανότητες να επιβιώσουν όταν το σκάφος βυθίστηκε καθώς η μόνη τους έξοδος ήταν μια στενή σκάλα.

Με την πάροδο του χρόνου, οι ρεπόρτερ της οργάνωσης κέρδισαν την εμπιστοσύνη ορισμένων από τους επιζώντες περνώντας χρόνο μαζί τους στα κέντρα που ζουν τώρα. Μοιράστηκαν τις ιστορίες τους από την αναχώρηση από την Τουρκία μέχρι τις οδυνηρές απώλειες που υπέστησαν στη θάλασσα. Μερικές μαρτυρίες κοινοποιήθηκαν με βίντεο που αποκάλυψαν πρόσθετες λεπτομέρειες για το ναυάγιο, συμπεριλαμβανομένου ενός tablet με λογισμικό πλοήγησης που επιβεβαίωσε την τοποθεσία και την κατεύθυνση ταξιδιού του πλοίου.

Το σημαντικότερο είναι ότι η οργάνωση έλαβε εμπιστευτικές εκθέσεις του Frontex που διέρρευσαν, οι οποίες αποκάλυψαν ότι ένα αεροπλάνο που εκτελούσε πτήση για λογαριασμό της είχε αναφέρει σημάδια κινδύνου τόσο στην ευρωπαϊκή αυτή ακτοφυλακή όσο και στις ιταλικές αρχές. Ώρες πριν από την πτήση, οι μετεωρολογικοί σταθμοί προειδοποίησαν για «ισχυρούς ανέμους» στο Ιόνιο Πέλαγος. Στη συνέχεια, ο Frontex εντόπισε το σκάφος παρακολουθώντας πολλαπλές δορυφορικές τηλεφωνικές κλήσεις που πραγματοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας από άτομα που επέβαιναν στο πλοίο.

Μια λεπτομερής περιγραφή των κλήσεων του πιλότου δείχνει ότι ο Frontex γνώριζε ότι ήταν «πιθανόν σκάφος μεταναστών», χωρίς σωσίβια και με «σημαντική θερμική απόκριση» κάτω από το κατάστρωμα. Σύμφωνα με το γραφείο Τύπου του Frontex, αυτό αποτελεί ένδειξη της παρουσίας ενός «ασυνήθιστου» αριθμού ατόμων πάνω στο πλοίο.

Η κακοκαιρία, η έλλειψη σωσίβιων και ο συνωστισμός αποτελούν “σημάδια αγωνίας” σύμφωνα με τους θαλάσσιους κανόνες του Frontex και της Ιταλίας. Παρόλα αυτά οι ναυτικές αρχές δεν ξεκίνησαν επιχείρηση έρευνας και διάσωσης.

Μετά το ναυάγιο, το FRONTEX απέκρυψε το γεγονός ότι ο πιλότος τους είχε ειδοποιήσει για ισχυρούς ανέμους το κέντρο ελέγχου κατά τη διάρκεια της πτήσης επιτήρησης.

Ιστορίες

Ο Άσαντ Αλμούλκι ήταν παιδί όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία. Η οικογένειά του εγκατέλειψε την πόλη της μετά την επίθεση με δηλητηριώδες αέριο το 2013. Φέτος, ο 22χρονος πλήρωσε 8.000 ευρώ για μια θέση στο σκάφος από την Τουρκία. Στον εξάχρονο αδερφό του Σουλτάν επιτράπηκε να ταξιδεύψει δωρεάν.

Θυμάται τη στιγμή που όλα πήγαν στραβά. “Ήταν σκοτεινά. Το πλοίο έγειρε στη μία πλευρά και το μισό του πήγε κάτω από το νερό. Βυθίστηκε σε δευτερόλεπτα».

«Φοβήθηκα, κράτησα τον αδερφό μου στην αγκαλιά μου και είπα στον θείο μου ότι έπρεπε να ανέβουμε πάνω γιατί συνέβαινε κάτι μη φυσιολογικό. Τα κύματα άρχισαν να χτυπούν τα παράθυρα και το νερό μπήκε στο πλοίο».

Πήδηξε έξω όταν το νερό έφτασε στα γόνατά του, κρατώντας σφιχτά τον αδερφό του.

Ο Άσαντ προσπάθησε απεγνωσμένα να κρατήσει τον Σουλτάν πάνω από τα κύματα καθώς προσπαθούσε να δώσει σήμα στους διασώστες. «Πνιγόμασταν για να κρατήσουμε το κεφάλι του πάνω από το νερό, αλλά δεν ήταν αρκετό για να τον σώσουμε».

Προσκολλήθηκαν σε κομμάτια του πλοίου, παλεύοντας να παραμείνουν στην επιφάνεια καθώς οι άνθρωποι γύρω τους πνίγονταν.

Στο πλοίο ήταν επίσης η 23χρονη Nigeena που ταξίδευε με τον σύζυγό της Seyar, μετά τον γάμο τους μόλις τέσσερις μήνες νωρίτερα. Του έσφιξε το χέρι καθώς πάλευαν να μείνουν πάνω από το νερό. Ήταν σχεδόν στην ξηρά όταν ένα τεράστιο κύμα παρέσυρε τον Σεγιάρ. Το σκάφος τους διαλύθηκε 200 μέτρα από τις ακτές της Ιταλίας.

«Για το ναυάγιο φταίει η Ιταλία γιατί ήξεραν από την αρχή ότι είχε φτάσει ένα σκάφος», είπε η Nigeena. «Συνήθως όταν βλέπουν ένα άγνωστο πλοίο, είναι δουλειά τους να το ελέγξουν. Αλλά δεν το έκαναν.”

Οι δικηγόροι ορισμένων από τις οικογένειες των θυμάτων σχεδιάζουν να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υποστηρίζοντας ότι η Ιταλία πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνη για την «ανεπανόρθωτη παραβίαση του δικαιώματος των μεταναστών στη ζωή».

Πύλος: πνίγοντας στα ψέματα

“Η Ελλάδα προσπαθεί να καλύψει τον δικό της ρόλο στο ναυάγιο της Πύλου“, ισχυρίζονται πολλές έρευνες ανεξάρτητων φορέων, “παραποιώντας στοιχεία“. 

Το βράδυ της 13ης Ιουνίου, πλοίο που μετέφερε περίπου 750 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, κυρίως από το Πακιστάν, την Αίγυπτο και τη Συρία, ανατράπηκε στην Κεντρική Μεσόγειο, στα ελληνικά ύδατα. Οι ελληνικές αρχές είχαν ενημερωθεί για το υπερφορτωμένο σκάφος την προηγούμενη μέρα επειδή ο Frontex και ακτιβιστές τους είχαν προειδοποιήσει.

Αντί να σώσει τους ανθρώπους, η ελληνική ακτοφυλακή έμεινε κοντά στο σκάφος και το παρατηρούσε από τον ουρανό με ελικόπτερο, αγνοώντας την προσφορά του Frontex για βοήθεια, σύμφωνα με δηλώσεις του. Οι ελληνικές αρχές έστειλαν εμπορικά σκάφη στην περιοχή και αργότερα σκάφος της ακτοφυλακής.

Λίγο αφότου έφτασε στο σημείο το σκάφος του λιμενικού, το υπερφορτωμένο σκάφος ανατράπηκε. Μόνο 104 άτομα επέζησαν. Όλοι οι άλλοι, συμπεριλαμβανομένων όλων των γυναικών και των παιδιών που επέβαιναν στο πλοίο – ίσως πάνω από 650 -, πνίγηκαν.

Οι επιζώντες ισχυρίστηκαν ότι το σκάφος τους ρυμουλκήθηκε από το σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής, προκαλώντας το μοιραίο ναυάγιο. Η ελληνική ακτοφυλακή και η κυβέρνηση αρνήθηκαν κατηγορηματικά αυτούς τους ισχυρισμούς και ισχυρίστηκαν ότι το σκάφος δεν ρυμουλκήθηκε ποτέ. Μετά ενημέρωσαν ότι το έδεσαν με κάποιο σχοινί αλλά ότι αυτό κόπηκε. Μάλιστα ισχυρίζονταν ότι οι πρόσφυγες αρνήθηκαν κάθε βοήθεια και δήλωναν (ποιοι;) ότι ήθελαν απλώς να πάνε στην Ιταλία και δεν χρειάζονταν κάτι άλλο!

Η οργάνωση Lighthouse Reports αποφάσισε να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερες μαρτυρίες επιζώντων για να διαπιστώσει τι πραγματικά συνέβη και αν είχαν γίνει προσπάθειες να συγκαλυφθεί η αλήθεια.

Η εύρεση οπτικών στοιχείων για τον προσδιορισμό της αιτίας του ναυαγίου ήταν σχεδόν αδύνατη, καθώς συνέβη στην ανοιχτή θάλασσα και τα εμπορικά πλοία και τα αεροσκάφη παρακολούθησης απεστάλησαν από τις ελληνικές αρχές. Τα βίντεο που μπορεί να είχαν οι επιζώντες στα τηλέφωνά τους δεν ήταν πλέον προσβάσιμα λόγω ζημιάς από το νερό ή επειδή έχασαν τα τηλέφωνά τους.

Η οργάνωση συγκρότησε μια ομάδα, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων από τις ίδιες περιοχές με τους επιβάτες, που πραγματοποίησε 17 συνεντεύξεις με επιζώντες – ο μεγαλύτερος αριθμός που συγκεντρώθηκε σε μία έρευνα για το ναυάγιο μέχρι στιγμής – για να συγκρίνει τις περιγραφές τους. Μιλήσανε επίσης με πηγές εντός του Frontex.

Είχαν μάλιστα πρόσβαση σε κρίσιμα δικαστικά έγγραφα που περιείχαν δύο σειρές μαρτυριών που δόθηκαν από τους ίδιους εννέα επιζώντες, μίλησαν πρώτα με την ελληνική ακτοφυλακή και αργότερα σε τοπικό ελληνικό δικαστήριο.

Έγγραφα και καταθέσεις μαρτύρων που ελήφθησαν από τους Lighthouse Reports, Der Spiegel, Monitor, SIRAJ, El País, Reporters United και The Times δείχνουν ότι “οι καταθέσεις στην ελληνική ακτοφυλακή παραποιήθηκαν για να κρύψουν το ρόλο της στο ναυάγιο και πίεσουν τους επιζώντες να κατονομάσουν συγκεκριμένα άτομα ως λαθρέμπορους“.

Εννέα επιζώντες κλήθηκαν από το λιμενικό να δώσουν καταθέσεις μάρτυρα λίγες ώρες μετά το ναυάγιο. Κατά την ανάλυση των εγγράφων, οι ερευνητές δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι “ανακαλύψαμε ότι κρίσιμα μέρη πολλών μαρτυριών περιέχουν πανομοιότυπες φράσεις”.

Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι ο μεταφραστής που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια μιας από τις συνεντεύξεις του επιζώντα με το λιμενικό είναι ο ίδιος μέλος του λιμενικού. Άλλοι μεταφραστές ήταν κάτοικοι της περιοχής που μιλούσαν αραβικά και άλλες γλώσσες, οι οποίοι ορκίστηκαν εκείνη την ημέρα.

Στα έγγραφα, οκτώ επιζώντες λέγεται ότι δήλωσαν ότι η ανατροπή οφείλεται σε παράγοντες που δεν σχετίζονται με τη ρυμούλκηση. Τέσσερις από αυτούς φέρεται να κατέθεσαν – με σχεδόν πανομοιότυπη διατύπωση – ότι το σκάφος ανατράπηκε επειδή ήταν «παλιό» και «δεν υπήρχαν σωσίβια». Οι συνεντεύξεις τους μεταφράστηκαν από τρεις διαφορετικούς διερμηνείς.

“Κανένας από τους επιζώντες που ανακρίθηκαν από το λιμενικό δεν κατηγόρησε καθόλου το λιμενικό“, σύμφωνα με την έρευνα της οργάνωσης. “Αλλά σε μεταγενέστερο γύρο ανάκρισης από ελληνικό δικαστήριο των ίδιων εννέα επιζώντων, έξι από αυτούς φέρεται να είπαν ότι η ακτοφυλακή ρυμούλκησε το σκάφος λίγο πριν ανατραπεί”.

Οι ερευνητές δημοσιογράφοι μίλησαν με δύο από τους εννέα επιζώντες που κατέθεσαν. “Μας είπαν ότι η ακτοφυλακή είχε παραλείψει τα μέρη της κατάθεσής τους που ανέφεραν ρυμούλκηση”.

«Με ρώτησαν τι έγινε με το σκάφος και πώς βυθίστηκε. Τους είπα ότι ήρθε η ελληνική ακτοφυλακή και έδεσε το σκοινί στο σκάφος μας και μας ρυμούλκησε και προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους», είπε ένας επιζών. «Δεν το έγραψαν αυτό στην κατάθεσή μου. Όταν μου την παρουσίασαν στο τέλος, δεν μπόρεσα να βρω αυτό το κομμάτι.”

Πρόσθεσε ότι η ακτοφυλακή τον πίεσε να ξεχωρίσει συγκεκριμένα πρόσωπα ως τους διακινητές που είχαν την ευθύνη της επιχείρησης. Αυτός ο ισχυρισμός υποστηρίζεται από την ανάλυση των ερευνητών στα έγγραφα: δύο απαντήσεις στις ερωτήσεις του λιμενικού σχετικά με τους διακινητές περιέχουν πανομοιότυπες διατυπώσεις.

Ένας άλλος επιζών που κατέθεσε είπε ότι δήλωσε επίσης το ναυάγιο προκλήθηκε από τη ρυμούλκηση όταν ρωτήθηκε από την ακτοφυλακή, αλλά υπέγραψε την κατάθεση στο τέλος, παρόλο που ήξερε ότι δεν αντικατοπτρίζει αυτό που είπε, επειδή ένιωθε «τρομοκρατημένος».

“Δεκαέξι από τους δεκαεπτά επιζώντες με τους οποίους μιλήσαμε“, δηλώνουν οι ερευνητές, “είπαν ότι η ακτοφυλακή έδεσε με ένα σχοινί το σκάφος και προσπάθησε να το ρυμουλκήσει λίγο πριν ανατραπεί. Τέσσερις ισχυρίστηκαν επίσης ότι η ακτοφυλακή προσπαθούσε να ρυμουλκήσει το σκάφος στα ιταλικά ύδατα, ενώ τέσσερις ανέφεραν ότι η ακτοφυλακή προκάλεσε περισσότερους θανάτους κάνοντας κύκλους γύρω από το σκάφος μετά την ανατροπή του, προκαλώντας κύματα που προκάλεσαν το κουφάρι του σκάφους να βυθιστεί”.

Ενώ η Ευρώπη και ο Frontex υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό την Ελλάδα στις συνοριακές της πρακτικές και είπαν μετά το ναυάγιο ότι πίστευαν ότι η ακτοφυλακή έκανε ό,τι μπορούσε για να σώσει τους ανθρώπους που πνίγηκαν, ο Frontex αμφιβάλλει τώρα για την επίσημη εκδοχή. Κυκλοφόρησε εσωτερική αναφορά για το περιστατικό βασισμένη σε μαρτυρίες επιζώντων, στην οποία οι επιζώντες αναφέρουν ότι η ελληνική ακτοφυλακή ευθύνεται για τους πνιγμούς, σύμφωνα με πηγές.

Οι πραγματικοί διακινητές και ποιοι συγκαλύπτουν τους υψηλά ιστάμενους

“Οι κύριοι λαθρέμποροι πίσω από το ναυάγιο της Πύλου συνδέονται στενά με τον στρατηγό Khalifa Haftar, τον Λίβυο πολέμαρχο με τον οποίο συνεργάζονται οι ηγέτες της ΕΕ για τον περιορισμό της μετανάστευσης“, ισχυρίζεται έρευνα των Lighthouse Reports, Der Spiegel, SIRAJ, El País και Reporters United.

Οι μόνες συλλήψεις που έγιναν για το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου – και παρά τις καταγγελίες  και τις μαρτυρίες για την εμπλοκή της ελληνικής ακτοφυλακής στο ναυάγιο – ήταν αυτές των εννέα Αιγυπτίων, οι οποίοι κατηγορήθηκαν σε ξεχωριστή έρευνα ότι ήταν μέρος του δικτύου διακινητών πίσω από το θανατηφόρο ταξίδι. Κατηγορήθηκαν για έξι κατηγορίες, μεταξύ των οποίων παράνομη διακίνηση αλλοδαπών, οργανωτικό έγκλημα και ανθρωποκτονία από αμέλεια.

Χρησιμοποιώντας τις επαφές και τα έγγραφα που είχαν ήδη στη διάθεσή τους οι ερευνητές δημοσιογράφοι, συνέχισαν την έρευνα για να προσδιορίσουμε την αλήθεια για τους διακινητές πίσω από το ταξείδι προς το θάνατο, με στόχο να εντοπίσουν τους βασικούς παράγοντες και να καθορίσουν τον βαθμό στον οποίο οι εννέα προφυλακισμένοι Αιγύπτιοι  ήταν υπεύθυνοι ή να αναζητήσουν άλλους ή και άλλους υπεύθυνους.

Οι Lighthouse Reports, Der Spiegel, SIRAJ, El País και Reporters United χρησιμοποίησαν τις προηγούμενες σχέσεις με τους επιζώντες και τις οικογένειές τους, καθώς και ένα δίκτυο πηγών στη Λιβύη, για να ερευνήσουν το δίκτυο διακινητών πίσω από το ναυάγιο της Πύλου.

Εξέτασαν επίσης την εν εξελίξει δικαστική υπόθεση εναντίον των εννέα φερόμενων διακινητών, αναλύοντας απόρρητα δικαστικά έγγραφα και μιλώντας με πέντε από τις οικογένειες των συλληφθέντων.

Κατά τη διερεύνηση των συνθηκών που οδήγησαν στο ναυάγιο και την ευθύνη της Ελλάδας σε αυτό, οι ερευνητές μίλησαν με 17 επιζώντες.

Πολλοί κατονόμασαν τους βασικούς διακινητές που συμμετείχαν στην οργάνωση του ταξιδιού κατά τις συνεντεύξεις με τους ερευνητές – κανένας από αυτούς, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, δεν ήταν πάνω στο πλοίο.

Μερικοί ήταν υπήκοοι της Ανατολικής Λιβύης με δεσμούς με τον ισχυρό ηγεμόνα της περιοχής, Khalifa Haftar, τον Λίβυο πολέμαρχο.

Ένα όνομα ξεχώρισε: Muhammad Saad Al-Kahshi Al-Mnfi. Τρεις πηγές τον προσδιόρισαν ως βασικό παράγοντα στην επιχείρηση διακίνησης: ένας επιζών, ένας διακινητής κατώτερου επιπέδου και ένας Λίβυος έδωσαν το όνομά του.

Ο Al-Kahshi εργάζεται για μια μονάδα ειδικών δυνάμεων («βατραχανθρώποι»), που διευθύνεται από ένα μέλος της οικογένειάς του, τον Bahar Al-Tawati Al-Mnfi. Ο Al-Tawati Al-Mnfi εργάζεται υπό τις άμεσες διαταγές του Khalifa Haftar.

Ένας επιζών εξήγησε ότι ο Al-Kahshi Al-Mnfi χρησιμοποίησε τη θέση του για να εκδώσει την άδεια που επέτρεπε στο σκάφος (το οποίο προερχόταν από την Αίγυπτο) να πλέει στα λιβυκά ύδατα και φρόντισε να πληρωθεί η λιβυκή ακτοφυλακή για να κλείσει τις συσκευές θαλάσσιου ραντάρ που ανιχνεύουν κινήσεις του πλοίου για να επιτραπεί η αναχώρηση.

Οι ερευνητές δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι το δίκτυο υπερβαίνει κατά πολύ τον Al-Kahshi Al-Mnfi.

Επιζώντες και αναλυτές εξήγησαν ότι το ταξίδι οργανώθηκε με ευρεία υποστήριξη από ισχυρούς ανθρώπους που αναφέρθηκαν στον Khalifa Haftar.

Ο ειδικός για τη Λιβύη Jalel Harchaoui είπε ότι η «επιχείρηση των μεταναστών» ανθίζει στην Ανατολική Λιβύη τους τελευταίους 18 μήνες. «Ο Khalifa Haftar δεν μπορεί να πει ότι δεν γνωρίζει», πρόσθεσε. «Δεν μπορεί να πει ότι δεν εμπλέκεται».

«Όλα τα ταξίδια επιβλέπονται από τον γιο του, Shadam Haftar», είπε ένας επιζών. «Ο Σαντάμ ηγείται της συνεργασίας ο ίδιος ή αναθέτει σε μια από τις ειδικές δυνάμεις βατραχανθρώπων (αυτό μπορεί να συνέβει για το ταξίδι της Πύλου) ή τις δυνάμεις του 2020, ανάλογα με το ποιος έχει περισσότερους μετανάστες για να πληρώσει τα χρήματα».

Πέντε επιζώντες που πέταξαν από τη Συρία στη Λιβύη περιγράφουν πώς οι υπάλληλοι της μετανάστευσης διευκόλυναν την άφιξή τους στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Βεγγάζης. Ο ένας είπε: «Στο αεροδρόμιο, ένα άτομο πήρε το διαβατήριό μου, πήγε στο γραφείο μετανάστευσης, έβαλε σφραγίδα και μας έβγαλε έξω».

Υπήρχε απαγόρευση κυκλοφορίας στην Ανατολική Λιβύη τη νύχτα της αναχώρησης ( حظر التجول ليلاً في طبرق الليبية ), ωστόσο οι επιζώντες, από τους οποίους πήραν συνέντευξη οι ερευνητές δημοσιογράφοι, είπαν ότι ήταν τη νύχτα που, μαζί με εκατοντάδες επιβάτες, μεταφέρθηκαν σε έναν μικρό κόλπο κοντά στο Wadi Arzouka , ανατολικά του Τομπρούκ, και επιβιβάστηκαν στο σκάφος.

Οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από τον Χαλίφα Χάφταρ δεν εμπλέκονται μόνο στο λαθροδιακίνηση, αλλά δραστηριοποιούνται επίσης σε παράνομες «αποσύρσεις» μεταναστών στα ύδατα της ΕΕ, επιστροφή τους δηλαδή πίσω στη Λιβύη.

Τουλάχιστον δύο “αποσύρσεις” (τον Μάιο και τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους) πραγματοποιήθηκαν από μια πολιτοφυλακή (Tariq Bin Ziyad) που ελέγχεται από τον γιο του Haftar, συμπεριλαμβανομένης μιας στα ύδατα της Μάλτας.

Τουλάχιστον τέσσερις από τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στο ναυάγιο της Πύλου επέβαιναν στο σκάφος που “αποσύρθηκε” (γύρισε πίσω στη Λιβύη) από την πολιτοφυλακή Tariq Bin Ziyad στις 25 Μαΐου, σύμφωνα με μέλη της οικογένειας.

Αυτά τα ευρήματα εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις πολιτικές πρόληψης της μετανάστευσης των κρατών μελών της ΕΕ.

Είναι γνωστό από τις αρχές της ΕΕ ότι οι πολιτοφυλακές της Ανατολικής Λιβύης που υπακούουν στον Χάφταρ πραγματοποιούν επιχειρήσεις λαθραίας διακίνησης αλλά και πληρώνονται για να επιστρέψουν πίσω στη Λιβύη (“αποσύρουν”) ανθρώπους που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Ο ΔΟΜ και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες ενημέρωσαν αξιωματούχους της ΕΕ για την αύξηση των αναχωρήσεων από την Ανατολική Λιβύη, χαρακτηρίζοντάς τις ως «επικερδή πηγή εισοδήματος για τους εμπλεκόμενους ηγέτες της ανατολικής Λιβύης».

Παρόλα αυτά, η Ιταλία και η Μάλτα συνάπτουν συμφωνίες με τον Χάφταρ για να αποτρέψουν τη μετανάστευση. Τον Μάιο 2023 έγινε μάλιστα δύωρη συνάντηση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι με τον Λίβυο στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ στη Ρώμη. Σύμφωνα με ιταλικά ΜΜΕ, κύρια θέματα συζήτησης ήταν η αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την Ιταλία και η ανάγκη επίτευξης σταθερότητας στη Λιβύη και στη βόρεια Αφρική γενικότερα.

Τον ίδιο μήνα, για πρώτη φορά, μια αντιπροσωπεία της Μάλτας συναντήθηκε με τον Χάφταρ στη Βεγγάζη για να συζητήσουν τις προκλήσεις ασφαλείας στην περιοχή, με ιδιαίτερη έμφαση στην παράτυπη μετανάστευση.

Η Γαλλία του Μακρόν αλλά και η Ελλάδα του Κ. Μητσοτάκη, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ έχουν στηρίξει τον Haftar για διαφορετικούς λόγους. Μάλιστα ο πολέμαρχος είχε επισκεφθεί και την Αθήνα με συγκεκριμένο κατάλογο αιτημάτων. Δυνάμεις από το Σουδάν συμμετέχουν στο στρατό του Haftar ενώ ο πολέμαρχος καταγγέλεται ότι εμπλέκεται τώρα στη σύγκρουση στο Σουδάν.

Εσωτερικά έγγραφα της ΕΕ δείχνουν ότι η Επιτροπή αναζητά τρόπους για να περιορίσει τις αφίξεις από το αεροδρόμιο της Βεγγάζης με τη συνεργασία τοπικών φορέων.

Ο Χαρτσάουι χαρακτήρισε τις ιταλικές προσπάθειες να ενθαρρύνει τον Χαλίφα Χάφταρ να σταματήσει τις αποχωρήσεις ως «δωροδοκία» και επεσήμανε «μια πολύ σαφή παραδοχή του πώς η Ιταλία σκοπεύει να εργαστεί και τι υποσχέθηκε στον Χάφταρ: εάν μειώσετε τον όγκο των μεταναστών, θα εισφέρουμε κεφάλαια».

“Εν τω μεταξύ, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι εννέα Αιγύπτιοι που έχουν φυλακιστεί για παράνομη διακίνηση στην Ελλάδα αποτελούν αποδιοπομπαίο τράγο” δηλώνουν οι ερευνητές. “Μιλήσαμε με τις οικογένειες των πέντε από τους εννέα Αιγύπτιους που συνελήφθησαν – όλοι τους λένε ότι ήταν επιβάτες, όχι λαθρέμποροι. Τρεις από αυτούς προσκόμισαν στοιχεία ότι οι συγγενείς τους πλήρωσαν για το ταξίδι τους, υποδεικνύοντας ότι είναι πολύ απίθανο να συμμετείχαν στην οργάνωση της λαθρεμπορίας. Μπορέσαμε να επαληθεύσουμε την ταυτότητα ενός διακινητή που ζήτησε χρήματα από έναν από τους κατηγορούμενους πριν από το ταξίδι. Προηγουμένως διαπιστώσαμε ότι οι καταθέσεις μαρτύρων που παρασχέθηκαν στο λιμενικό είχαν παραποιηθεί, συμπεριλαμβανομένων των απαντήσεων των επιζώντων σε ερωτήσεις σχετικά με τους λαθροδιακινητές”.

“Στα έγγραφα, δύο απαντήσεις σε ερωτήσεις σχετικά με τους λαθρέμπορους περιέχουν πανομοιότυπες προτάσεις. Όσοι ανακρίθηκαν από την ακτοφυλακή ανέφεραν ότι τους ασκήθηκε πίεση να ρίξουν την ευθύνη στους εννέα Αιγύπτιους που κατηγορήθηκαν αργότερα“.

Στο μεταξύ η ΕΕ έχει διαθέσει εκατομμύρια ευρώ για την εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής και τη βελτίωση της διαχείρισης των συνόρων. Αλλά οι πολέμαρχοι επωφελούνται και από την διακίνηση ανθρώπων και την “αποτροπή”.

Lighthouse Reports

Το Lighthouse Reports είναι ένα κέντρο συνεργατικής δημοσιογραφίας και συνεργάζεται με τα κορυφαία μέσα ενημέρωσης του κόσμου για την παροχή ερευνών δημοσίου ενδιαφέροντος με έρευνες σε βάθος. Οι βασικοί τομείς ενδιαφέροντος είναι η μετανάστευση, το κλίμα, οι συγκρούσεις και η διαφθορά. Έχει συνδημοσιεύσει έρευνες που έχουν προσεγγίσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια άτομα σε 100 συνεργάτες μέσων. Εργάζονται με πολυμέσα, από εκπομπές στην τηλεόραση και ντοκιμαντέρ έως ειδήσεις και ραδιόφωνο, podcast, έντυπα και διαδικτυακά.