Οι Πράσινοι αντιμετωπίζουν ως “απογοητευτική την πρόταση προϋπολογισμού του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Michel και ότι στερείται φιλοδοξίας”. “Η ΕΕ χρειάζεται έναν ισχυρό και σύγχρονο προϋπολογισμό για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και των ανισοτήτων.” Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η αδυναμία επίτευξης συμφωνίας στο πρόσφατο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής σχετικά με τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. αλλά η έλλειψη φιλοδοξίας στο προτεινόμενο σχέδιο.
Πριν από το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF) 2021-2027 – που δεν κατέληξε σε συμφωνία – ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Charles Michel δημοσίευσε το υπό διαπραγμάτευση πλαίσιο για το ΠΔΠ.
Ποιο είναι το πλαίσιο διαπραγματεύσεων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (NegoBox);
Το πλαίσιο διαπραγμάτευσης του ΠΔΠ (ή “NegoBox” στη “γλώσσα των Βρυξελλών”) είναι ένα εσωτερικό έγγραφο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την προετοιμασία του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων (RfAA) ή και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που ακολουθεί. Με βάση την προηγούμενη εμπειρία, τα συμπεράσματα του Συμβουλίου αλλάζουν πιθανώς το NegoBox, διαμορφώνοντας έτσι την επίσημη θέση του Συμβουλίου.
Εάν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε καταλήξει σε συμφωνία στις 20 Φεβρουαρίου 2020, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα το ενέκριναν ομόφωνα και οι υπουργοί θα είχαν εντολή να προχωρήσουν τις διαπραγματεύσεις και το περιεχόμενο του NegoBox δεν θα άνοιγε πλέον. Το ΠΔΠ πρέπει να υιοθετηθεί ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και με απόλυτη πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι αριθμοί
- Στη νέα πρόταση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel, ο συνολικός προϋπολογισμός του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027 ανέρχεται σε 1,074% του Ακαθάριστου Προϊόντος της ΕΕ των 27, ποσό που αντιστοιχεί σε 1.094 τρισεκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ).
- Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) είναι 1,11% του GNI της ΕΕ των 27, που αντιστοιχεί σε 1,135 τρισεκατομμύρια ευρώ),
- Η πρόταση της φινλανδικής προεδρίας ήταν 1,07% του GNI (1,087 τρισεκατομμύρια ευρώ),
- Το ΕΚ ζητεί το 1,30% του GNI της ΕΕ, δηλαδή 1.324 τρισεκατομμύρια ευρώ σε σταθερές τιμές 2018.
Το τρέχον ΠΔΠ για την περίοδο 2014-2020 αντιστοιχεί στο 1,16% του GNI της ΕΕ, των 27, δηλαδή 1,082 τρισεκατομμύρια ευρώ, εξαιρουμένου του ΕΤΑ.
Όλες οι προτάσεις προβλέπουν σε απόλυτους αριθμούς κάποια αύξηση του προϋπολογισμού σε σχέση με την περίοδο 2014-2020, αλλά μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προτείνει σημαντική αύξηση, κατά 242 δις Ευρώ. Η λιγότερο φιλόδοξη πρόταση είναι αυτή των κυβερνήσεων (Συμβούλιο), που είναι μεγαλύτερο κατά 12 δις σε σχέση με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο.
Ποιες χώρες συνεισφέρουν περισσότερα από όσα λαμβάνουν πίσω μέσω του ΠΔΠ
Παραδείγματα δαπανών
Στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο προβλέπονται:
- 80,9 δις Ευρώ για το Horizon,
- 323,2 δις για τις πολιτικές συνοχής
- 329,3 δις για την Κ.Α.Π.
- 7,5 δις για το Ταμείο Δίκαιης (ενεργειακής) Μετάβασης
- 21,2 δις για το ERASMUS
Οποιαδήποτε μείωση σε μια κατηγορία προϋπολογισμού μπορεί να έχει εκθετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μια περικοπή ύψους 10 δισεκατομμυρίων ευρώ στο πρόγραμμα Horizon σημαίνει μείωση κατά 110 δισεκατομμύρια ευρώ σε σχέση με το ΑΕΠ μετά από 25 χρόνια και απώλεια 100.000 θέσεων εργασίας έως το 2040.
Η μείωση κατά 3 δισεκατομμύρια ευρώ στο πρόγραμμα InvestEU σημαίνει απώλεια 150 δισεκατομμυρίων ευρώ επενδύσεις για τη μείωση του άνθρακα, τη βιωσιμότητα, τις ΜΜΕ ή την ψηφιοποίηση.
(Πηγή: Λογαριασμοί της Γραμματείας της Επιτροπής Προϋπολογισμού).
Χρηματοδότηση των δράσεων για το κλίμα
Σύμφωνα με το νέο NegoBox, τουλάχιστον το 25% των δαπανών πρέπει να δαπανηθεί με τρόπο συναφή με το κλίμα. Αυτό είναι λίγο περισσότερο από το τελευταίο ΠΔΠ (20%), αλλά για να καταστήσουμε την ΕΕ κλιματική ουδέτερη μέχρι το 2050, όπως προβλέπει η Πράσινη Συμφωνία “Green Deal” χρειαζόμαστε πολύ περισσότερες επενδύσεις και πρέπει να ξεκινήσουμε άμεσα. Αυτό προϋποθέτει υψηλότερες δαπάνες για το κλίμα, 30% το συντομότερο δυνατό, 50% σύμφωνα με τους Πράσινους.
Μακροπρόθεσμα, είναι φθηνότερο να επενδύσουμε τώρα, ενωμένοι, παρά αργότερα και με κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Με κάθε ευρώ που δεν επενδύεται κάθε μέρα, το κόστος της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται. Στην προστασία του κλίματος, είναι ο σχεδιασμός που μετράει. Πολλοί ευρωβουλευτές διεκδικούν ένα Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο που θα συμβάλλει στην πλήρη απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα.
Τα έργα που βλάπτουν το κλίμα πρέπει να εντοπισθούν και να ακυρωθούν. Αυτό ισχύει για όλα τα Διαρθρωτικά Ταμεία και την μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Η πρόταση που έχει κατατεθεί παραμένει ασαφής.
Δυστυχώς, μετά την απόρριψη της πρότασης για αφαίρεση των έργων φυσικού αερίου από την 4η λίστα των σχεδίων Προγραμμάτων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) η πρόταση δεν θα είναι ικανοποιητική. Μια σημαντική εξέλιξη είναι οι τακτικές εκθέσεις προόδου για το κλίμα που θα ερευνούν τις επιδοτήσεις που αντιβαίνουν στις πολιτικές απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.
Ίδιοι πόροι για ένα φιλόδοξο προϋπολογισμό
Εκτός από τους παραδοσιακούς ίδιους πόρους, όπως τα έσοδα από τον ΦΠΑ, το NegoBox προβλέπει νέες πηγές ιδίων πόρων, όπως ένα “φόρο για τα πλαστικά” με φορολογικό συντελεστή 80 σεντ ανά κιλό. Επίσης, προγραμματίζονται περαιτέρω έσοδα από την εμπορία εκπομπών αερίων που αλλάζουν το κλίμα. Κατά τη διάρκεια του MFF 2021-2027, το NegoBox αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να εξεταστούν νέοι ίδιοι πόροι, όπως “ψηφιακός φόρος”, “φόρος κηροζίνης”, “φόρος χρηματοπιστωτικών συναλλαγών” ή “μηχανισμός προσαρμογής των ορίων CO2”.
Οι Πράσινοι υποστηρίζουν ότι “Χρειαζόμαστε περισσότερη δέσμευση. Οι δηλώσεις προθέσεων του κ. Michel θα οδηγήσουν σε άλλα επτά χρόνια χωρίς αλλαγή. Στο πλαίσιο του ΠΔΠ, χρειαζόμαστε τουλάχιστον μια συμφωνία σχετικά με τα βασικά σημεία, τα οποία θα υπογράψουν τα κράτη πριν από την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων”.
Τι είναι προβληματικό με το ίδιο το NegoBox, δηλαδή με τις προτάσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο
Το NegoBox είναι προβληματικό γιατί περιέχει ορισμένα στοιχεία από το ΠΔΠ και τα προγράμματα, ιδίως όσον αφορά την Πολιτική Συνοχής και την Κοινή Αγροτική Πολιτική, τα οποία κανονικά θα πρέπει να περάσουν από τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Εφόσον το NegoBox περιέχει αυτά τα στοιχεία, υπάρχει κίνδυνος το περιεχόμενο να μην είναι πλέον “διαπραγματεύσιμο” μετά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν δεσμεύεται νομικά με το NegoBox και επιμένει ότι οι αποφάσεις που είναι υπό διαπραγμάτευση στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, πρέπει να τίθενται στην νομική διαπραγμάτευση μεταξύ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Άλλα προβληματικά σημεία του Πακέτου Διαπραγμάτευσης (NegoBox)
Το NegoBox δεν προβλέπει μεσοπρόθεσμη αναθεώρηση, δηλαδή αναθεώρηση στο μέσο της προγραμματικής περιόδου. Η ενδιάμεση αναθεώρηση ήταν ένας από τους όρους που έθεσε το Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά την έγκριση του ΠΔΠ 2014-2020 και εξακολουθεί να αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση του ΠΔΠ 2021-2027.
Η θέση της ενδιάμεσης αναθεώρησης μετά το μεσοδιάστημα του τρέχοντος ΠΔΠ είναι νομικά δεσμευτική και επιτρέπει την αύξηση των κονδυλίων σε προγράμματα όπως το “μέσο ευελιξίας” και το “αποθεματικό έκτακτης βοήθειας”. Αυτό διευκολύνει την ανακατανομή πρόσθετων κονδυλίων μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών του προϋπολογισμού και των οικονομικών ετών, επιτρέποντας την αντιμετώπιση απρόβλεπτων γεγονότων και νέων προτεραιοτήτων.
Δεν υπάρχει προβλέψιμο σχέδιο έκτακτης ανάγκης αν οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2020. Αυτό θα μπορούσε να καθυστερήσει ή ακόμη και να θέσει εντελώς σε κίνδυνο τόσο τα τρέχοντα όσο και τα προγραμματισμένα προγράμματα. Ως εκ τούτου, το Ευρωκοινοβούλιο ζητάει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, επίσης επειδή το Συμβούλιο θα μπορούσε να ασκήσει πιέσεις για να αναγκάσει το Ευρωκοινοβούλιο να αποδεχθεί ένα φτωχό ΠΔΠ για να αποφευχθεί η υπονόμευση των προγραμμάτων, κάτι που έγινε για το ΠΔΠ 2014-2020, επειδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν ψήφιζε τον προϋπολογισμό μια και θεωρούσε ότι δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες της εποχής (κρίση, ανεργία νέων, περιβαλλοντικά – κλιματικά ζητήματα κ.ά.)
Το θέμα “κράτος δικαίου” (Rule of Law) είναι μέρος του πλαισίου διαπραγματεύσεων για το ΠΔΠ και επομένως υπόκειται σε διαδικασία συναίνεσης. Το “κράτος δικαίου” (Rule of Law) πρέπει σε κάθε περίπτωση να καθιερωθεί ως αρχή, αλλά πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης εκτός του NegoBox, με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Το μεγάλο πρόβλημα με τη διατύπωση αυτού του NegoBox είναι ότι οι κυρώσεις απαιτούν σήμερα ειδική πλειοψηφία για να είναι εκτελεστές. Η αρχική πρόταση της Επιτροπής (και η Φινλανδική πρόταση) απαιτούσαν αρχικά “αντίστροφη ειδική πλειοψηφία” στο Συμβούλιο για να σταματήσουν οι κυρώσεις. Το “αντίστροφο” διαγράφηκε στην παρούσα πρόταση, αναστρέφοντας έτσι ολόκληρη την έννοια. Έτσι, αυτός ο μηχανισμός κράτους δικαίου δεν είναι τίποτα περισσότερο από διακοσμητική και χωρίς πραγματικό αποτέλεσμα.