του Sven Giegold
κρατικού Γεν. Γραμματέα στο Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Προστασίας του Κλίματος (πράσινοι)
πρώην επικεφαλής της Ομάδας των Γερμανών Πράσινων Ευρωβουλευτών
Από τις Βρυξέλλες είχα συνηθίσει το γεγονός ότι οι σημαντικές πολιτικές διαδικασίες δεν λαμβάνουν σχεδόν καθόλου δημόσια προσοχή. Την εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα, έζησα ότι αυτό μπορεί να συμβεί και στο Βερολίνο με τη μεταρρύθμιση της “Κοινής Εργασίας για τη Βελτίωση των Περιφερειακών Οικονομικών Δομών” (GRW), η οποία προετοιμάζεται εδώ και χρόνια και τώρα υιοθετήθηκε. Το GRW είναι μακράν το μεγαλύτερο ομοσπονδιακό και κρατικό πρόγραμμα χρηματοδότησης για την ενίσχυση των διαρθρωτικά αδύναμων περιφερειών. Για περισσότερα από 50 χρόνια, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οι κυβερνήσεις των κρατιδίων έχουν υποστηρίξει 150.000 έργα (!) με συνολικά 78 δισεκατομμύρια ευρώ. 380 δισεκατομμύρια ευρώ σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις έχουν ενεργοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο! Τώρα καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό του προγράμματος αυτού από τότε που ξεκίνησε το 1969. Αυτό θα έχει αξιοσημείωτο αντίκτυπο στους κατοίκους και τις επιχειρήσεις των περιφερειών. Ωστόσο, σχεδόν κανένα μέσο ενημέρωσης δεν έχει αναφερθεί σε αυτό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στέλνω τώρα ένα μήνυμα μετά τα Χριστούγεννα για να σας ενημερώσω “τουλάχιστον” γι’ αυτό.
Η περιφερειακή ανισότητα αυξάνεται με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.
Παρόλο που ο βασικός μας νόμος διακηρύσσει την “ισότητα των συνθηκών διαβίωσης” ως κατευθυντήρια αρχή, οι διαφορές μεταξύ των κέντρων, τα οποία επωφελούνται ιδιαίτερα από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, και των περιφερειακών περιοχών αυξάνονται παντού στις δυτικές βιομηχανικές χώρες. Το αυξανόμενο χάσμα που αντιλαμβάνονται οι πολίτες είναι επίσης μία από τις αιτίες του αυξανόμενου δεξιού λαϊκισμού σε πολλές χώρες. Οι ψηφοφόροι της ακροδεξιάς δεν συγκεντρώνονται ποτέ στις επιτυχημένες μητροπόλεις, αλλά τείνουν να βρίσκονται σε πιο απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές και σε άλλοτε ακμάζουσες αλλά τώρα παρακμάζουσες βιομηχανικές περιοχές. Ωστόσο, οι προκλήσεις σε αυτές τις περιοχές της Γερμανίας έχουν αλλάξει. Το επίκεντρο δεν είναι πλέον η μαζική ανεργία, αλλά η έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων, η κακή δημόσια υποδομή και η φτώχεια.
Στη Γερμανία, η περιφερειακή ανάπτυξη και η οικονομική ανάπτυξη αποτελούν ουσιαστικά αρμοδιότητα των ομόσπονδων κρατιδίων. Ωστόσο, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση συμμετέχει στην ενίσχυση των λεγόμενων διαρθρωτικά αδύναμων περιφερειών και στην οικονομική τους ανάπτυξη, ιδίως μέσω του προαναφερθέντος GRW. Μόνο το 2023, 647 εκατομμύρια ευρώ θα είναι διαθέσιμα για το σκοπό αυτό. Αυτό καθιστά το GRW ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα χρηματοδότησης.
Και τώρα έχουμε μεταρρυθμίσει ριζικά αυτό το πρόγραμμα με κοινή απόφαση με τα ομόσπονδα κράτη.
Δεδομένου ότι τα ομόσπονδα κράτη συγχρηματοδοτούν το 50%, έχουν επίσης λόγο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η βασική αρχή είναι ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τα ομόσπονδα κρατίδια αποφασίζουν από κοινού για τους κανόνες, αλλά τα ομόσπονδα κρατίδια χειρίζονται τη διοικητική πλευρά της χρηματοδότησης και επιλέγουν επίσης τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν. Και τώρα έχουμε εκσυγχρονίσει πλήρως αυτούς τους κανόνες για τη χρήση των κεφαλαίων GRW.
Εξακολουθεί να ισχύει ότι τα έργα θα πρέπει να ενισχύσουν την περιφερειακή οικονομία στις διαρθρωτικά αδύναμες περιοχές. Μπορούν να υποστηριχθούν τόσο οι υποδομές όσο και οι επιχειρήσεις.
Οι σημαντικότερες αλλαγές είναι:
- Διευρυμένο σύστημα στόχων, το οποίο δεν επικεντρώνεται πλέον μόνο στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στο μέλλον θα υπάρξουν οι ακόλουθοι κύριοι στόχοι: Αντιστάθμιση των μειονεκτημάτων θέσης – δημιουργία και εξασφάλιση θέσεων εργασίας, αύξηση της ανάπτυξης και της ευημερίας- επιτάχυνση των διαδικασιών μετασχηματισμού προς μια κλιματικά ουδέτερη και βιώσιμη οικονομία. Εκτός από τη δημιουργία και την εξασφάλιση θέσεων εργασίας, η προστασία του κλίματος και η βιωσιμότητα γίνονται επίσης στόχοι του GRW.
- Διαφορετική λογική παρέμβασης, η οποία αντί του προηγούμενου άκαμπτου εξαγωγικού προσανατολισμού επικεντρώνεται στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και των αλυσίδων αξίας στις περιφέρειες, καθώς και στα θεμέλια για ανεξάρτητη περιφερειακή ανάπτυξη. Πάνω απ’ όλα, το κριτήριο των υπερτοπικών πωλήσεων (ο λεγόμενος “κανόνας των 50 χιλιομέτρων”) καταργήθηκε ως προϋπόθεση για τη στήριξη. Στο μέλλον, η χρηματοδότηση θα είναι επίσης διαθέσιμη για επιχειρήσεις που ενισχύουν τους περιφερειακούς οικονομικούς κύκλους!
- Ευκολότερες απαιτήσεις επιλεξιμότητας για επενδύσεις φιλικές προς το κλίμα και για επιχειρήσεις έντασης έρευνας. Θα δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις επιχειρήσεις έντασης έρευνας, διότι οι καινοτόμες επιχειρήσεις υπόσχονται μακροπρόθεσμα μεγαλύτερη δημιουργία περιφερειακής αξίας. Επιπλέον, διευρύνονται οι δυνατότητες προώθησης επενδύσεων για την προστασία του περιβάλλοντος με τις οποίες οι εταιρείες υπερβαίνουν τα εθνικά ή τα πρότυπα της ΕΕ.
- Για πρώτη φορά, οι πτυχές της “καλής εργασίας” εδράζονται στο GRW. Για ορισμένα έργα, οι συλλογικές συμβάσεις μισθών ή μια ορισμένη αύξηση των μισθών θα αποτελούν προϋπόθεση.
- Στον τομέα της χρηματοδότησης των υποδομών, ενισχύουμε την αρχή “σχεδιασμός πριν από την επένδυση”. Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός θα πρέπει να συμβάλει σε μια πιο συνεκτική συνολική ανάπτυξη της περιοχής. Επιπλέον, η συνέχιση της χρήσης ή η μετατροπή ήδη χρησιμοποιούμενων βιομηχανικών και εμπορικών χώρων θα προωθηθεί περισσότερο σε σχέση με την ανάπτυξη νέων χώρων. Το ίδιο θα ισχύει και για την αυτοπαραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλες δραστηριότητες στην έννοια της βιώσιμης οικονομίας.
- Μια νέα κατηγορία χρηματοδότησης “περιφερειακές υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος” θα εισαχθεί για έργα με στενή οικονομική σύνδεση.
Εκτός από αυτές τις καινοτομίες, υπάρχουν πολλές άλλες αλλαγές – για παράδειγμα, για τη βελτίωση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, την ενίσχυση της τεκμηριωμένης αξιολόγησης και την ψηφιοποίηση / απλούστευση των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων.
Με αυτές τις μεταρρυθμίσεις, σημαντικά περισσότερα χρήματα θα εισρεύσουν σε βιώσιμες μελλοντικές οικονομίες σε δομικά αδύναμες περιοχές. Επιπλέον, οι δήμοι και τα ομόσπονδα κρατίδια θα έχουν μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής των προτεραιοτήτων χρηματοδότησής τους. Γνωρίζουν καλύτερα τι χρειάζονται οι οικονομίες τους στις περιφέρειες. Με αυτόν τον τρόπο, οι υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος θα είναι επίσης επιλέξιμες για χρηματοδότηση. Πάνω απ’ όλα, όμως, θα καταργηθεί η μονόπλευρη προσήλωση της στήριξης στην εξαγωγική οικονομία. Στο μέλλον, οι εταιρείες δεν θα χρειάζεται πλέον να αποδεικνύουν ότι παράγουν για αγορές εκτός της περιοχής προκειμένου να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση. Για τους καλοφαγάδες: Ακόμη και στις σπουδές μου βρήκα την υποκείμενη “θεωρία της εξαγωγικής βάσης” στην περιφερειακή οικονομία. Το γεγονός ότι αυτή η αμφισβητήσιμη θεωρητική βάση για την περιφερειακή πολιτική οδηγείται τώρα στη ναφθαλίνη των ακατάλληλων οικονομικών θεωριών με κάνει προσωπικά εξαιρετικά χαρούμενο.
Το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Προστασίας του Κλίματος είναι υπεύθυνο για το GRW στην Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, και εκεί είναι το Τμήμα 1. Σε αυτό το τμήμα, δημιούργησα πρόσφατα ένα ξεχωριστό υποτμήμα που συντονίζει πλέον την ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική κάτω από μία στέγη, εκτός από την εθνική διαρθρωτική πολιτική. Σε αυτό το υποτμήμα, επικεφαλής του μεταρρυθμιστικού έργου για το GRW είναι ο Dr. Bastian Alm, τον οποίο εκτιμώ ιδιαίτερα, και η ομάδα του στην αρμόδια μονάδα “Περιφερειακή Οικονομική Πολιτική”. Μια δημόσια και ανοικτή διαδικασία διαβούλευσης, στην οποία συμμετείχαν πολλοί άνθρωποι και την οποία έχω καταστήσει κανόνα για όλα τα νομοθετικά σχέδια στον τομέα ευθύνης μου στην BMWK, ήταν πολύ χρήσιμη για τη σύνταξη της μεταρρύθμισης – σύμφωνα με το μοντέλο των Βρυξελλών.
Μετά από αυτή την επιτυχία, θα συνεχίσουμε την περαιτέρω ανάπτυξη του “Παν-γερμανικού Συστήματος Χρηματοδότησης για τις Δομικά Αδύναμες Περιφέρειες” (GFS), το οποίο αποτελείται από 22 ομοσπονδιακά προγράμματα χρηματοδότησης. Κατά τη διάρκεια αυτής της νομοθετικής περιόδου, θέλουμε να ενισχύσουμε τη διαφάνεια της χρήσης και του αντίκτυπου των κονδυλίων, καθώς και την αποτελεσματικότητα του ΣΓΠ. Επιπλέον, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα υποβάλει για πρώτη φορά έκθεση ισοδυναμίας, στην οποία θα συνεργαστούμε στενά με το Υπουργείο Εσωτερικών. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό για μένα να περιγράφουμε τις αγροτικές περιοχές ειδικότερα όχι μόνο ως “αδύναμες” αλλά ως περιοχές στις οποίες αξίζει να ζει κανείς, των οποίων η ποιότητα ζωής και τα οικονομικά πλεονεκτήματα αξίζουν να επενδύσει κανείς.
Αυτή η ενίσχυση της περιφερειακής διαρθρωτικής πολιτικής αποτελεί επίσης προϋπόθεση για τον επιτυχή μετασχηματισμό. Γιατί ο κοινωνικο-οικολογικός μετασχηματισμός θα πετύχει μόνο αν όλες οι περιφέρειες μπορούν να επιτύχουν σε αυτόν. Και αυτή είναι μια κοινωνικο-οικολογική οικονομία της αγοράς.