Άρθρο Ν. Χρυσόγελου: Η κρίση στη Λιβύη και η επίσκεψη Δένδια

του Νίκου Χρυσόγελου

π. ευρωβουλευτής ΠΡΑΣΙΝΟΙ / EFA

μέλος του Συμβουλίου των Πράσινων

Η κατάσταση στη Λιβύη είναι ιδιαίτερα σύνθεη με δεδομένο ότι η χώρα είναι διχασμένη ενώ πολλοί παίχτες έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Τον Δεκέμβριο 2021 οι σχεδιασμήνες εκλογές δεν πραγματοποιήθηκαν, αναβλήθηκαν επ αόριστομ

Μετά την επ’ αόριστον αναβολή των εκλογών τον Δεκέμβριο του 2021, η πολιτική κατάσταση και η κατάσταση ασφαλείας στη Λιβύη επιδεινώθηκε περαιτέρω το 2022, βαθύνοντας το πολιτικό αδιέξοδο και τη διαίρεση στη χώρα. Στη Λιβύη λείπουν ακόμη ενοποιημένοι εθνικοί θεσμοί, ένα ευρέως αποδεκτό σύνταγμα και ένα εκλογικό πλαίσιο.
Ο νέος απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη, διορίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2022. Μεταξύ των προτεραιοτήτων του είναι η υποστήριξη συμφωνίας για ένα συνταγματικό πλαίσιο και χρονοδιάγραμμα εκλογών, η παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός και η βοήθεια της Λιβυκής Μικτής Στρατιωτικής Επιτροπής 5+5 στην επίβλεψη της άμεσης αποχώρησης όλων των ξένων δυνάμεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να υποστηρίζει τις αρχές της Λιβύης, μεταξύ άλλων μέσω της Αποστολής Συνοριακής Βοήθειας της ΕΕ στη Λιβύη και της Επιχείρησης Ειρήνη της Ναυτικής Δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μεσόγειο (EUNAVFOR MED).
Ιστορικό
Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που υπεγράφη από την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (με επικεφαλής τον Fayez al-Sarraj) και τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης (με επικεφαλής τον Khalifa Haftar) στις 23 Οκτωβρίου 2020 προώθησε την έναρξη του Λιβυκού Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2020 υπό την αιγίδα της Αποστολής Υποστήριξης των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη (UNSMIL).
Η Διεθνής Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη (2020) και η Διεθνής Διάσκεψη του Παρισιού για τη Λιβύη (2021) ζήτησαν την αποχώρηση όλων των μισθοφόρων, ξένων μαχητών και ξένων δυνάμεων από το λιβυκό έδαφος και για εκλογές τον Δεκέμβριο του 2021.
Ωστόσο, η πολιτική διαδικασία υπό τη Λιβύη, που είχε ως στόχο τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών, διεκόπη, καθώς αναβλήθηκαν οι εκλογές και η συνταγματική μεταρρύθμιση. Οι εσωτερικές διαιρέσεις υπογραμμίζονται από τη θεσμική διάσπαση μεταξύ της Βουλής των Αντιπροσώπων που εδρεύει στο Τομπρούκ και του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου με έδρα την Τρίπολη. το 2022, η χώρα συνέχισε να υποφέρει από πολιτικό διχασμό. Όπως υπογραμμίζεται στη συμφωνία του Παρισιού, η ισχυρή παρουσία ξένων μαχητών και οι παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων δημιουργούν πρόσθετες προκλήσεις για την ασφάλεια που επιδεινώνονται από τις άναρχες μεταναστευτικές ροές και την εμπορία ανθρώπων.
Ο Δείκτης Πολιτικού Μετασχηματισμού 2022 του Bertelsmann Stiftung κατέταξε τη Λιβύη στην έκτη θέση από το κάτω μέρος (131η από 137 χώρες), υπογραμμίζοντας την αδύναμη διακυβέρνηση της χώρας και έναν πόλεμο αντιπροσώπων που ενίσχυσε διαφορετικές ομάδες μάχης αντί για εθνικούς πολιτικούς θεσμούς.
Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Στις 13 Οκτωβρίου 2022, η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (AFET) ενέκρινε έκθεση (εισηγητής: Giuliano Pisapia, S&D, Ιταλία), η οποία συνιστά να δοθεί η ισχυρότερη δυνατή υποστήριξη σε μια ολοκληρωμένη διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης υπό την ηγεσία του ΟΗΕ και Λιβύης προκειμένου να επιτευχθεί μακροπρόθεσμη σταθερότητα και ασφάλεια και να τεθούν τα θεμέλια για μια ειρηνική και δημοκρατική μετάβαση στην οποία θα συμμετέχουν όλοι οι Λίβυοι ενδιαφερόμενοι.
Υπενθυμίζει επίσης ότι η συνέχιση των διαπραγματεύσεων που υποστηρίζονται από τον ΟΗΕ για έναν οδικό χάρτη για ελεύθερες, δίκαιες και αξιόπιστες εκλογές παραμένει ζωτικής σημασίας για το μέλλον της χώρας. Η έκθεση συνιστά να ενταθούν οι διπλωματικές προσπάθειες της ΕΕ για την αποκατάσταση της ειρήνης και της ασφάλειας στη χώρα και να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ μιλούν με μία φωνή· Για το σκοπό αυτό, συνιστά τον διορισμό, κατά προτεραιότητα, ενός ειδικού εκπροσώπου της ΕΕ για τη Λιβύη.
Η έκθεση υποστηρίζει επίσης το έργο της EUNAVFOR MED Operation Irini για τη συμβολή στη βιώσιμη ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα, ιδίως μέσω της βοήθειας στην εφαρμογή του εμπάργκο όπλων που επιβλήθηκε στη Λιβύη με την απόφαση 2571(2021) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Τέλος, η έκθεση χαιρετίζει την έναρξη της νέας ατζέντας για τη Μεσόγειο και του Οικονομικού και Επενδυτικού Σχεδίου για τους Νότιους Γείτονες τον Φεβρουάριο του 2021, αλλά ζητά να διατεθούν περισσότερα κονδύλια της ΕΕ τόσο στη Μεσόγειο όσο και στη Λιβύη. Επιπλέον, καλεί επίσης τη Λιβύη και την Τουρκία να μην εφαρμόσουν καμία ρήτρα που περιλαμβάνεται στη διμερή συμφωνία των δύο χωρών για τους υδρογονάνθρακες, η οποία υπογράφηκε στην Τρίπολη στις 3 Οκτωβρίου 2022.
Η επίσκεψη Δένδια στη Λιβύη και η αμηχανία που πρκάλεσε
Με αυτά δοθέντα – προσπαθώ να καταλάβω την εξωτερική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και τις θέσεις της αντιπολίτευσης για τα θέματα. Αποδίδει μια τέτοια πολιτική και επιλύει προβλήματα ή απλώς τα διαιωνίζει; Σε μια εποχή πολλαπλών κρίσεων, η μετατροπή της εξωτερικής πολιτικής και των διακρατικών σχέσεων σε μονοδιάστατη (ή εμμονική) προσπάθεια “αποκάλυψης των τουρκικών προκλήσεων” (και “απομόνωσης της Τουρκίας”) αποδίδει πράγματι τα επιδιωκόμμενα από όσους την σχεδίασαν αποτελέσματα ή καταλήγει να είναι για εσωτερική κατανάλωση και αυτοικανοποίηση, ενώ η πραγματικότητα στο πεδίο είναι διαφορετική;
Αν ακούσει κάποιος τις ειδήσεις στην ΕΡΤ συνειδητοποιεί ότι ο μισός χρόνος είναι αφιερωμένος στην Τουρκία, στην αποκάλυψη της προκλητικής στάσης της και την ανταπάντηση από την Ελληνική κυβέρνηση, ενώ και η κριτική από την αντιπολίτευση είναι ότι η κυβέρνηση έκανε λίγα απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα και πρέπει να κάνει ακόμα πιο πολλά…
Ας δούμε, όμως, την πρόσφατη διαχείριση των σχέσεών μας με τη Λιβύη. Η κατάσταση στη χώρα αυτή είναι έτσι κι αλλιώς πολύπλοκη και δύσκολη. Δεν έχουμε οι δυο χώρες καλές σχέσεις και, εξαιτίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η χώρα μας έχει επιλέξει να αναπτύξει σχέσεις με έναν πολέμαρχο, ενώ από την άλλη υπάρχει μια αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και τις μεγάλες δυνάμεις μεταβατική κυβέρνηση που έχει την ευθύνη να οργανώσει τις εκλογές αλλά σε κάθε περίπτωση είναι κυβέρνηση.
Πράγματι αυτή η Λιβυκή κυβέρνηση ΔΕΝ πρέπει να υπογράφει δεσμευτικές συμβάσεις όπως πχ μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας για τους υδρογονάνθρακες και την ΑΟΖ.
Η ελληνική κυβέρνηση αντι να προσεγγίσει, όμως, την “υπηρεσιακή” κυβέρνηση που σε κάθε περίπτωση είναι η μόνη αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ (αφού έτσι κι αλλιώς μας ενδιαφέρει το Διεθνές Δίκαιο) επιλέγει να γίνει μέρος του προβλήματος και να επιλέξει, λόγω Τουρκίας, τον αντίπαλο, δηλαδή τον πολέμαρχο. Και το χειρότερο ο υπουργός Εξωτερικών, Ν. Δένδια, οργανώνει ταξίδι στην Τρίπολη της Λιβύης, πιστεύοντας ότι θα αποφύγει την συνάντηση με την υπουργό εξωτερικών – είτε εκλεγμένη είτε υπηρεσιακή είναι υπουργός εξωτετικών – πηγαίνοντας στη χώρα! Φανταστείτε δηλαδή να έρχονταν στην Ελλάδα ένας υπουργός εξωτερικών άλλης χώρας και να παρέκαμπτε τον υπουργό εξωτερικών για να δει τον πρόεδρο της Βουλής μόνο!
Ποια είναι η δικαιολογία για όλο αυτό και για τα όσα ακολούθησαν που έκαναν ακόμα πιο δύσκολες τις σχέσεις με τη Λιβύη; Ότι η υπουργός εξωτερικών έχει υπογράψει το μνημόνιο με την Τουρκία για την ΑΟΖ και η συνάντηση μαζί της θα ήταν υποτίθεται έμμεση αναγνώρισή του! Περίεργη πράγματι λογική που σε άλλες περιπτώσεις δεν προβληματίζει, πχ η συνάντηση με έναν πολέμαρχο ή η συνάντηση με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα που κατηγορείται για δολοφονίες και συμμετέχει στην ισοπέδωση της Υεμένης δεν δημιουργεί θέματα;
Αλλά ας αφήσουμε το μη πειστικό επιχείρημα ότι μια συνάντηση με την νυν υπουργό εξωτερικών της κυβέρνησης της Λιβύης θα σήμαινε έμμεση αναγνώριση ενός μνημονίου που η κυβέρνησή μας λέει συνεχώς ότι είναι άκυρο και δεν ισχύει (έτσι κι αλλιώς η οριοθέτηση ΑΟΖ γίνεται μόνο αν συμφωνήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, δεν γίνεται ουτε μονομερώς ούτε διμερώς σε βάρος άλλων κρατών).
Μια σοβαρή διπλωματία θα αναζητούσε κανάλια επικοινωνίας για να εξηγηθούν οι ελληνικές θέσεις αλλά και για να επιλυθούν διμερή ή πολυμερή θέματα στις σχέσεις των δύο χωρών που, όμως, εμπλέκονται και με συμφέροντα άλλων χωρών, όπως η Αίγυπτος, η Μάλτα, η Ιταλία, η Γαλλία κ.ά. Η στάση της Ελλάδας δεν βρίσκει μεγάλη κατανόηση από τις άλλες χώρες που έχουν συμφέροντα στη Λιβύη και δεν είναι τυχαίο που είμαστε εκτός των σχετικών διεργασιών.
Η Ελλάδα καταφέρνει με ευθύνη κυρίως της κυβέρνησης αλλά και της αντιπολίτευσης να αυτο-απομονώνεται αλλά να αυτο-ικανοποιείται για την “υπερήφανη” αποκάλυψη της “παγίδας” που πήγε να στήσει η “υπηρεσιακή υπουργός εξωτερικών”. Τα ΜΜΕ σχεδόν στο σύνολό τους μετατρέπονται σε κανάλια προπαγάνδας και όχι ενημέρωσης. Κυριαρχούνται από επιθετικούς προσδιορισμούς αντί για ψύχραιμη και πολύπλευρη ενημέρωση, διάλογο γύρω από έτσι κι αλλιώς πολυσύνθετα ζητήματα.
Δικαίως κάποιοι πιο ψύχραιμοι και κυρίως πιο σκεπτόμενοι μίλησαν για επεισόδιο με “πολλά χαρακτηριστικά διαδικαστικής και ουσιαστικής αστοχίας”.
Αφού η κυβέρνηση της Λιβύης αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ και την ΕΕ, το ίδιο ισχύει και για την Υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης αυτής. Είτε λοιπόν δεν έπρεπε να γίνει το ταξείδι στη Λιβύη του υπουργού εξωτερικών Ν. Δένδια είτε θα έπρεπε να προετοιμαστεί η συνάντηση με την υπουργό εξωτερικών και να αποκατασταθούν σταδιακά οι σχέσεις μαζί της γιατι σε τελευταία ανάλυση αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει αποτέλεσμα και στα θέματα της ΑΟΖ αλλά και γενικότερα στην ειρήνευση στη χώρα, στην ανάπτυξη του ευρωμεσογειακού διαλόγου και στην προώθηση μιας Πράσινης Συμφωνίας στην Αν. Μεσόγειο για τη βιώσιμη ευημερία της περιοχής.
Πώς αλήθεια πιστεύει η κυβέρνηση ότι θα επηρεάσει όταν δεν έχει καλές σχέσεις ούτε για τα τυπικά, πχ την διαπίστευση του Έλληνα πρέσβη στη Λιβύη. Όπως είναι γνωστό όλες οι διαπιστεύσεις περνούν πρώτα από το υπουργείο εξωτερικών της χώρας.
Τελικά, πόσο αυτή η κρίση συνέβαλε στην ενίσχυση της επιρροής της χώρας μας στην ευρύτερη περιοχή ή έστω, με τη λογική του ελληνικού πολιτικού συστήματος, στην “απομόνωση της τουρκίας κσι την αποκάλυψη της προκλητικότητάς της”;
Η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να έχει μια συνάντηση με τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης και να ξαναθέσει τις σχέσεις των δυο χωρών σε νέα βάση, έστω να έχει μια ειλικρινή συζήτηση με την κορυφή της πολιτικής ηγεσίας της Λιβύης, με την υπουργό εξωτερικών μέσα σε αυτή τη συζήτηση.
Αλλά και η αντιπολίτευση μοιάζει να έχει εξίσου αφελείς ή επικλινδυνες απόψεις που δεν προσφέρουν σε τελευταία ανάλυση καμία πρόοδο στα θέματα. Πόσο λογική είναι η θέση της να να επιδοθούν διαπιστευτήρια στον Πρόεδρο της Βουλής στη Βεγγάζη;
Αλλά και η αντιμετώπιση ενός διαρθρωτικού και στρατηγικού λάθους της ελληνικής εξωτερικής ως δήθεν πρόβλημα των αντιθέσεων Δένδια – Μητσοτάκη είναι επιφανειακή και άστοχη. Μακάρι τελικά να ήταν τόσο απλά τα θέματα. Δυστυχώς είναι πιο σοβαρά και έχουν να κάνουν με στρατηγικού χαρακτήρα σχεδιασμούς που μας οδηγούν σε μεγάλες φουρτούνες και παταγώδεις αποτυχίες που έχουν και τεράστιο οικονομικό κόστος. Όλοι μας θέλουν γιατι ψωνίζουμε τα πάντα στην αγορά των πολεμικών εξοπλισμών. Όμως η ισχύς μιας χώρας δεν βρίσκεται εκεί αλλά στην οικονομία, την κοινωνική συνοχή και την καλοσχεδιασμένη πολιτική της στις διεθνείς σχέσεις στη βάση αξιών και καλής γνώσης του διεθνούς δικαίου.

Posted on 21/11/2022 in Άρθρα, Διάλογος-απόψεις

Share the Story

Back to Top