Του Πάρι Κακλαμάνου

Ενώ πληθαίνουν οι φωνές κατά των επενδύσεων σε «φυσικό» αέριο εντός της ΕΕ το τοπίο γύρω από τη χρήση του συγκεκριμένου ορυκτού καυσίμου παραμένει θολό.

Πρόσφατα η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας δημοσίευσε έναν «οδικό χάρτη» για τις κυβερνητικές πολιτικές που απαιτούνται ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των μηδενικών καθαρών εκπομπών αερίου έως το 2050.  Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση «υπάρχουν ακόμη ελπίδες για την οικοδόμηση ενός παγκόσμιου ενεργειακού τομέα με μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050, αλλά ο δρόμος που πρέπει να να ακολουθηθεί είναι στενός και απαιτεί έναν άνευ προηγουμένου μετασχηματισμό του τρόπου παραγωγής, μεταφοράς και χρήσης της ενέργειας παγκοσμίως».

Για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδερετότητας η εν λόγω έκθεση επισημαίνει πως πρέπει να μπει τέλος σε κάθε νέα έρευνα και εξόρυξη για πετρέλαιο και αέριο παγκοσμίως, από τα τέλη της φετινής χρονιάς.

Ο οδικός χάρτης που δημοσίευσε η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προβλέπει πως «μέχρι το 2050 ο τομέας της ενέργειας θα έχει μετασχηματιστεί πλήρως. Η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση θα είναι περίπου 8% μικρότερη από τα σημερινά επίπεδα, αλλά θα εξυπηρετεί μια οικονομία δύο φορές μεγαλύτερη από το σημερινό παγκόσμιο ΑΕΠ και έναν πληθυσμό που θα αριθμεί 2 δισεκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους. Σχεδόν το 90% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά να καλύπτουν σχεδόν το 70% της παγκόσμιας ζήτησης. Το μεγαλύτερο μέρος της εναπομείνουσας ζήτησης θα καλύπεται από την πυρηνική ενέργεια. Το ποσοστό των ορυκτών καυσίμων θα μειωθεί από τα τέσσερα πέμπτα του ενεργειακού μείγματος που είναι σήμερα σε λίγο παραπάνω από το ένα πέμπτο. Τα ορυκτά καύσιμα που θα εξακολουθούν να εξορύσσονται θα κατευθύνονται σε αγαθά όπου ο άνθρακας ενσωματώνεται στο τελικό προϊόν όπως τα πλαστικά, σε εγκαταστάσεις εξοπλισμένες με δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και σε τομείς της οικονομίας όπου η χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών είναι σπάνια».

Στο ίδιο μήκος κύματος η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη νεοσυσταθείσα Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τα τέλη του 2019, έθεσε ως στόχο τις μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050. Για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου η Επιτροπή δεσμεύτηκε να επεξεργαστεί ένα σύστημα ταξινόμησης (Taxonomy (Regulation(EU) 2020/852) που θα παρέχει στις επιχειρήσεις και στους επενδυτές ένα κοινό σύστημα ταξινόμησης των οικονομικών δραστηριοτήτων που θεωρούνται περιβαλλοντικά βιώσιμες και που θα ενθαρρύνει τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. 

Ύστερα από πολλές διαβουλεύσεις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον περασμένο μήνα την ταξινομία των καθαρών τεχνολογιών, οι οποίες θα μπορούν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία και θεωρείται ότι συνεισφέρουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (έναν από τους περιβαλλοντικούς στόχους του συστήματος ταξινόμησης). Το “φυσικό” αέριο τέθηκε εκτός της λίστας (μαζί με την πυρηνική ενέργεια) και θα επανεξεταστεί έως το τέλος του χρόνου.

Σύμφωνα με την Sandrine Dixson-Decleve, μέλος της  ομάδας τεχνικών εμπειρογνωμόνων της Κομισιόν και συμπρόεδρο της Λέσχης της Ρώμης, «υπό έντονη πίεση από  εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων από την πλευρά των ομίλων ορυκτών καυσίμων και  έναν απίθανο συνασπισμό σκανδιναβικών, κεντροευρωπαϊκών και ανατολικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει απομακρυνθεί από τον στόχο της για τη λήψη επιστημονικών αποφάσεων, ώστε να χαρακτηρίσει τις νέες μονάδες συμπαραγωγής φυσικού αερίου πράσινες επενδύσεις. Είναι ένα τεράστιο λάθος και ένα μόνο παράδειγμα για το πώς το νέο προσχέδιο απομακρύνθηκε από την επιστήμη… το φυσικό αέριο, πέραν του ότι λειτουργεί ως μεταβατικό καύσιμο, θα μας εγκλωβίσει σε ένα μέλλον με υψηλή περιεκτικότητα  σε γαιάνθρακα επί σειρά δεκαετιών – και αυτό θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη στο να μπορέσει η Ε.Ε. να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους της». 

Την προηγούμενη εβδομάδα η Ευρωπαία Επίτροπος Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών Mairead McGuinness ανακοίνωσε στα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου πως η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα πρέπει να “ξανακοιτάξει” το θέμα του αερίου δεδομένου ότι η συγκεκριμένη μορφή ενέργειας θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ορισμένες περιπτώσεις.

«Εϊναι πιθανόν να χρειαστεί να κάνουμε κάποιες υποχωρήσεις στο συγκεκριμένο θέμα ώστε, εάν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, το αέριο να παίξει έναν ιδιαίτερο ρόλο ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε χώρας-μέλους“, δήλωσε.

Τελική απόφαση επί του θέματος αναμένεται να παρθεί εντός του έτους ώστε η συγκεκριμένη παράμετρος του συστήματος ταξινόμησης να τεθεί σε εφαρμογή από τις αρχές του 2022.

Πάντως οι νομοθετικές προτάσεις που έχει υποβάλει έως τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα χρηματοδοτικά εργαλεία που πρόκειται να έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη-μέλη κατά την περίοδο 2021-2027 αφήνουν κάποια παράθυρα ανοιχτά για τη χρήση του «φυσικού» αερίου.

Η τροποποιημένη πρόταση για τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ και το Ταμείο Συνοχής θεωρεί ως μη επιλέξιμες τις επενδύσεις  σε φυσικό αέριο, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που αντικαθιστούν τη θέρμανση με τη χρήση του άνθρακα.

Επίσης στην περίπτωση του Ταμείου Ανασυγκρότησης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility) η Επιτροπή έχει εκδώσει επεξηγηματικό σημείωμα για την εφαρμογή της αρχής της «αποφυγής σημαντικής βλάβης». Η συγκεκριμένη καθοδήγηση εξαιρεί τα ορυκτά καύσιμα από τη χρηματοδότηση με περιορισμένες εξαιρέσεις για τα μέτρα που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας ή/και θερμότητας με τη χρήση του φυσικού αερίου. Τυχόν επενδύσεις σε φυσικό αέριο που περιλαμβάνονται στα σχέδια που υποβάλλονται από τα κράτη-μέλη θα εξετάζονται από την Επιτροπή κατά περίπτωση.  

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι κατά πόσο μπορούν να συγκεραστούν τα πολλά και αντικρουόμενα συμφέροντα γύρω από τη χρήση του «φυσικού» αερίου; 

Πηγές:

«Η Ε.Ε. να περιφρουρήσει την Πράσινη Συμφωνία της», φύλλο Καθημερινής 25/3/2021

“EU reassessing role of natural gas in green finance rules, Commission says”, Reuters 17/5/2021

Net Zero by 2050,  A Roadmap for the Global Energy Sector by the International Energy Agency: https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050

“How can the world get to net zero emissions by 2050?”, Financial Times 21/5/2021

«Βιώσιμη χρηματοδότηση: Προς ένα κοινό σύστημα ταξινόμησης των πράσινων επενδύσεων», ιστοσελίδα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/economy/20200604STO80509/viosimi-chrimatodotisi-pros-ena-koino-sustima-taxinomisis-prasinon-ependuseon