Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ στο Ευρωκοινοβούλιο – με την καμπάνια που ξεκίνησαν δύο ευρωβουλευτίνες, η Hannah Neumann (
) και η Alviina Alametsä (
)τονίζουν ότι “Ήρθε η ώρα να επιβληθούν οι κανόνες της ΕΕ για τις εξαγωγές όπλων!“. Καλούν τους πολίτες να στείλουν στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen μια καρτ ποστάλ για να της πουν ότι πρέπει “να επιβάλλει η Κομισιόν τους αυστηρούς κανόνες της ΕΕ για να αποτρέψουμε τα όπλα που καταλήγουν σε λάθος χέρια“. Μπορείτε να επιλέξετε μια κάρτα εδώ και να την στείλετε στην πρόεδρο της Κομισιόν ζητώντας της να αναλάβει δράσει για τήρηση των ευρωπαϊκών κανόνων για τις εξαγωγές όπλων.
Στο κάλεσμα τους τονίζουν ότι “Τα όπλα δεν είναι όπως κάποιο άλλο εξαγωγικό αγαθό. Οι εξαγωγές τους πρέπει να ρυθμιστούν προσεκτικά. Επί του παρόντος, οι αποφάσεις για εξαγωγές όπλων που παράγονται στην ΕΕ λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη αναμένεται να ακολουθήσουν τη λεγόμενη Κοινή Θέση η οποία θεσπίζει οκτώ κριτήρια για την εξαγωγή όπλων εκτός ΕΕ και στοχεύει στην αποτροπή εξαγωγών όπλων σε περιοχές κρίσης ή εξαγωγών που συμβάλλουν στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ωστόσο, τα κριτήρια επί του παρόντος ερμηνεύονται διαφορετικά από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Αυτό οδηγεί σε κενά στο σύστημα. Οι αποφάσεις και οι πρακτικές για τις εθνικές εξαγωγές συχνά ποικίλλουν πολύ και μερικές φορές είναι ακόμη και αντιφατικές. Ένα προφανές παράδειγμα είναι οι εξαγωγές όπλων στη Σαουδική Αραβία, όπου πολλά κράτη μέλη της ΕΕ – συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας – επέβαλαν απαγόρευση, ενώ άλλα – όπως η Γαλλία – συνέχισαν να εξάγουν όπλα”.
Να τονίζουμε ότι και η Ελλάδα, παραβιάζοντας την Κοινή Θέση εξοπλίζει την Σαουδική Αραβία με οπλικά συστήματα, όπως οι πύραυλοι Πάτριοτ, και μάλιστα αναλαμβάνει να καταβάλει ένα υψηλό κόστος για τις αμοιβές μιας πυροβολαρχίας που έχει στείλει στη Σαουδική Αραβία!
Θέλουμε η ΕΕ να ελέγχει πού καταλήγουν τα όπλα
“Η ΕΕ έχει αρχίσει να επιδοτεί μαζικά την έρευνα και την ανάπτυξη στρατιωτικής τεχνολογίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ, με την πρόσφατη έναρξη λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας. Αυτό θα σημαίνει περισσότερη συνεργασία στην παραγωγή όπλων μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών και πιο επεκτατικές πολιτικές εξαγωγών όπλων. Εάν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι χώρες της ΕΕ σέβονται τα κοινά μας κριτήρια και να διασφαλίσουμε ότι τα όπλα ευρωπαϊκής κατασκευής δεν αποστέλλονται σε περιοχές κρίσης, πρέπει να απαιτήσουμε από την ΕΕ έναν ισχυρότερο ρόλο για την επιβολή των αυστηρών υφιστάμενων κανόνων εξαγωγών μας.
Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτές τις αποφάσεις ζωής και θανάτου εξ ολοκλήρου στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό. Για να αποτρέψουμε τα όπλα που παράγονται στην ΕΕ να καταλήγουν στα χέρια των πολεμοκάπηλων, ζητούμε μια νέα προσέγγιση: η ΕΕ θα πρέπει να διακινδυνεύσει να αξιολογήσει κάθε άδεια εξαγωγής όπλων της ΕΕ προτού χορηγηθεί. Θέλουμε η ΕΕ να ελέγχει τους κανόνες για τις εξαγωγές όπλων. Θα πρέπει να παρακολουθεί για να βεβαιωθεί ότι οι εθνικές μας κυβερνήσεις δεν τροφοδοτούν τις συγκρούσεις. Θα πρέπει να αξιολογεί κάθε απόφαση εξαγωγής όπλων που λαμβάνεται από τις εθνικές μας κυβερνήσεις“.
Να αποτρέψουμε τα όπλα να καταλήγουν στα χέρια των πολεμοκάπηλων
Οι Πράσινοι στο Ευρωκοινοβούλιο και οι Ευρωπαίοι Πράσινοι ζητάνε από τους πολίτες να βοηθήσουν για “να θέσουμε αυτήν την έκκληση υπόψη της Προέδρου της Επιτροπής Ursula von der Leyen! Στείλτε της μια από τις 3 έτοιμες καρτ ποστάλ για να της ζητήσετε να πιέσει για πιο αυστηρή επιβολή των αυστηρών κανόνων της ΕΕ που ήδη έχουμε και να αποτρέψει τα όπλα να καταλήξουν στα χέρια των πολεμοκάπηλων! Θα φροντίσουμε να εκτυπώσουμε τις ταχυδρομικές κάρτες για εσάς και θα τις παραδώσουμε στον Πρόεδρο Von der Leyen”.
Η Κοινή Θέση για τις εξαγωγές ευρωπαϊκών οπλικών συστημάτων σε άλλες χώρες
Το 1998, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) συμφώνησαν σε έναν Κώδικα Δεοντολογίας που επρόκειτο να βοηθήσει τα μεμονωμένα κράτη στη λήψη αποφάσεων για εξαγωγές όπλων. Αυτός ο Κώδικας Δεοντολογίας είχε ως στόχο την εναρμόνιση των πολιτικών εξαγωγών όπλων των κρατών μελών της ΕΕ στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Τα κράτη μέλη εισήγαγαν έναν κοινό στρατιωτικό κατάλογο ο οποίος ενημερώνεται τακτικά και καθορίζει ποιες εξαγωγές ορίζονται ως εξαγωγές όπλων και, επομένως, πρέπει να λάβουν άδεια. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν επίσης σε μια σειρά κοινών κριτηρίων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την έκδοση των αδειών εξαγωγής, δηλαδή όταν αποφασίζεται εάν θα πρέπει να εξαχθούν όπλα ή όχι.
Η ευθυγράμμιση των διαδικασιών των κρατών μελών της ΕΕ για την έκδοση εξαγωγών όπλων υποστηρίζεται από τη διαφάνεια στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Από το 1998, κάθε μέλος παρουσιάζει τις άδειες που έχει χορηγήσει στην επικράτειά του σε ετήσια έκθεση. Το επίπεδο λεπτομέρειας σε αυτές τις αναφορές διαφέρει από χώρα σε χώρα. Γενικά, αυτές οι εκθέσεις δείχνουν τον οικονομικό όγκο των αδειών που χορηγήθηκαν, τους τύπους όπλων ή αγαθών που εξάγονται, καθώς και τις χώρες αποδέκτες. Μια σύνοψη όλων των εκθέσεων ανά χώρα δημοσιεύεται σε τακτική βάση από την ομάδα εργασίας του Συμβουλίου της ΕΕ για τις εξαγωγές συμβατικών όπλων (COARM).
Στις 8 Δεκεμβρίου 2008, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αντικατέστησε τον Κώδικα Δεοντολογίας με την Κοινή Θέση του Συμβουλίου της ΕΕ που ορίζει κοινούς κανόνες που διέπουν τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισμού. Ενώ ο κύριος στόχος και το περιεχόμενο παραμένουν τα ίδια, τα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν εκ νέου τη δέσμευσή τους για εναρμόνιση της ευρωπαϊκής πολιτικής εξαγωγών όπλων συμφωνώντας στην κοινή θέση. Έκτοτε τους ζητήθηκε να μεταφέρουν τους κανόνες και τους κανονισμούς της Κοινής Θέσης στην εθνική τους νομοθεσία και, ως εκ τούτου, να επιβεβαιώσουν τον δεσμευτικό χαρακτήρα των νέων κανονισμών.
Στην Κοινή Θέση, τα κράτη μέλη της ΕΕ αναγνωρίζουν την ειδική ευθύνη των κρατών εξαγωγής στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισμού για τη διατήρηση και την προώθηση της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης. Η αναγνώριση αυτή αντικατοπτρίζεται σε οκτώ κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την έκδοση αδειών εξαγωγής. Κριτήρια είναι, για παράδειγμα, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα τελικού προορισμού, η διατήρηση της εθνικής και περιφερειακής σταθερότητας καθώς και η συμβατότητα των εξαγωγών όπλων με την ανάπτυξη της αποδέκτριας χώρας (βλ. λίστα με όλα τα κριτήρια στο τέλος αυτού του κειμένου).
Παρά όλα αυτά, η προβλεπόμενη εναρμόνιση και μεγαλύτερη διαφάνεια των μεμονωμένων αδειών που χορηγούνται δεν οδηγούν απαραίτητα σε μια πιο περιοριστική πολιτική εξαγωγών όπλων. Το ίδιο το προοίμιο της Κοινής Θέσης αναφέρει ότι αποσκοπεί επίσης στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας όπλων. Πράγματι, μεγάλο μέρος των κατασκευαστών όπλων χαιρετίζει τη δημιουργία ίσων συνθηκών ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή αγορά όπλων, στην οποία συμβάλλει επίσης η Κοινή Θέση.
Παρόλο που η ομάδα εργασίας COARM έχει εκπονήσει έναν Οδηγό Χρήσης για την κοινή θέση, το πεδίο ερμηνείας της για το εάν μια συγκεκριμένη περίπτωση πληροί ή όχι ορισμένα κριτήρια είναι τεράστιο. Για παράδειγμα, στην ετήσια έκθεσή της, η Ομάδα Εργασίας «Εξαγωγές όπλων» της γερμανικής ecumenical church development organisation, GKKE, επισημαίνει γερμανικές εξαγωγές όπλων που κατά την άποψή της δεν πληρούν τα κριτήρια της ΕΕ. Μια άμεση σύγκριση μεταξύ της πραγματικής πρακτικής χορήγησης αδειών εξαγωγής σε μεμονωμένες χώρες εξακολουθεί να δείχνει διαφορές μεταξύ των κρατών μελών.
Οι επικριτές τονίζουν ότι η κοινή θέση καταγράφει και απαριθμεί μόνο τη μεταφορά στρατιωτικών αγαθών. Σε αντίθεση με τους κανονισμούς εξαγωγών των ΗΠΑ, για παράδειγμα, το διασυνοριακό εμπόριο σε στρατιωτικές ή σχετικές με στρατιωτικές υπηρεσίες δεν λαμβάνεται υπόψη. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, μια ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας εντός της ΕΕ που πουλά στρατιωτικές υπηρεσίες σε χώρα ή περιοχή σε σύγκρουση δεν δεσμεύεται από την κοινή θέση.
Τα οκτώ κριτήρια της κοινής θέσης της ΕΕ είναι τα εξής:
1. Διεθνείς υποχρεώσεις: Διεθνή ή περιφερειακά εμπάργκο όπλων και συμμετοχή σε συμφωνίες ελέγχου όπλων
Σεβασμός των διεθνών υποχρεώσεων και δεσμεύσεων των κρατών μελών, ιδίως των κυρώσεων που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ή την Ευρωπαϊκή Ένωση, και τις συμφωνίες για τη μη διάδοση και άλλα θέματα·
2. Τήρηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα τελικού προορισμού καθώς και ο σεβασμός από τη χώρα αυτή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου·
3. Εσωτερική κατάσταση – Σταθερότητα ή Σύγκρουση
Η εσωτερική κατάσταση στη χώρα τελικού προορισμού – τα κράτη μέλη δεν θα επιτρέψουν εξαγωγές που θα προκαλούσαν ή θα παρατείνουν ένοπλες συγκρούσεις ή θα επιδεινώσουν τις υπάρχουσες εντάσεις ή συγκρούσεις στη χώρα τελικού προορισμού·
4. Διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας
Ένδειξη του βαθμού περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας με βάση διάφορα σύνολα δεδομένων συγκρούσεων.
5. Εθνική Ασφάλεια Κρατών Μελών και Συμμάχων
Ασφάλεια των κρατών μελών και των εδαφών των οποίων οι εξωτερικές σχέσεις αποτελούν ευθύνη ενός κράτους μέλους, καθώς και των φίλων και συμμάχων χωρών·
6. Συμμετοχή σε Συμβάσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ελέγχου των Όπλων
Συμπεριφορά της χώρας αγοραστή έναντι της διεθνούς κοινότητας, ιδίως όσον αφορά τη στάση της απέναντι στην τρομοκρατία, τη φύση των συμμαχιών της και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου·
7. Έλεγχοι εξαγωγών όπλων
Ύπαρξη κινδύνου εκτροπής της στρατιωτικής τεχνολογίας ή εξοπλισμού εντός της χώρας αγοραστή ή επανεξαγωγής υπό ανεπιθύμητες συνθήκες·
8. Κίνδυνος δυσανάλογων στρατιωτικών ικανοτήτων που επηρεάζουν την ανάπτυξη
Συμβατότητα των εξαγωγών με την τεχνική και οικονομική ικανότητα της αποδέκτριας χώρας, λαμβάνοντας υπόψη την επιθυμία τα κράτη να καλύψουν τις νόμιμες ανάγκες ασφάλειας και άμυνας με ελάχιστη εκτροπή ανθρώπινων και οικονομικών πόρων για εξοπλισμούς.
Η παραβίαση από την Ελλάδα των περισσότερων κριτηρίων με μεταφορά πυραύλων και στρατιωτικού προσωπικού στη Σαουδική Αραβία
Η Ελλάδα επικρίνει και σωστά τη Γερμανία και την Ισπανία για εξαγωγές όπλων στην Τουρκία, παρόλα αυτά η χώρα μας δεν σέβεται τα 8 κριτήρια της Κοινής Θέσης για τις εξαγωγές οπλικών συστημάτων, με αποκορύφωμα την αποστολή πυραύλων Πάτριων και στρατιωτικού προσωπικού στην Σαουδική Αραβία, μια χώρα που μαζί με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συμμετέχουν στους αεροπορικούς βομβαρδισμούς αμάχων και στον πόλεμο στην Υεμένη, έχοντας συμβάλλει σε μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση και στο θάνατο χιλιάδων αμάχων, ενώ είναι στο στόχο διεθνών οργανισμών και οργανώσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τις συνεχείς παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου. Η Σαουδική Αραβία είναι ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές στρατιωτικού εξοπλισμού αφού δαπανάει κατ’ ελάχιστον 60-70 δις δολάρια ετησίως για όπλα (το 10,2% του ΑΕΠ της χώρας το 2017, 8,4% του ΑΕΠ το 2020). Μόνο για τον πόλεμο στην Υεμένη δαπανά 20 δις rials (στοιχεία 2015).
Πηγές και περισσότερες πληροφορίες: