του Νίκου Χρυσόγελου, πρώην ευρωβουλευτή,
συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
μέλους του Συμβουλίου
της “Πρωτοβουλίας για ένα ενωτικό Πράσινο κόμμα”
www.chrysogelos.gr
www.facebook.com/nikos.chrysogelosb
@chrysogelos
Τι ρόλο παίζει η οικολογική κατάρρευση στην επιθετικότητα των ιών; Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση που αξίζει να διαβάσουμε με προσοχή. Ας ανοίξουμε την κουβέντα, τώρα που “όλοι/ες έχουμε πολύ χρόνο στο σπίτι λόγω καραντίνας”. Μαζί με την συζήτηση, φυσικά, για το τι σύστημα υγείας χρειαζόμαστε, ώστε να προλαμβάνουμε τις πανδημίες.
Το βασικό συμπέρασμα: δεν μπορούμε να αποφύγουμε τους ιούς, αλλά μπορούμε να αποφύγουμε τη μεταπήδηση τους στον άνθρωπο όπως και τις πανδημίες. Αντί για μια προσέγγιση που θυμίζει πόλεμο, μήπως πρέπει να έχουμε μια πιο οικολογική προσέγγιση, για να εμποδίσουμε τους ιούς να γίνονται επιθετικοί στο ανθρώπινο σώμα;
Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το HIV, την Ebola, τον H5N1, τον SARS, τον Zika, τον Coronid19.
Πώς και γιατί έφτασαν στον άνθρωπο και έγιναν επιθετικοί ενώ στα ζώα είναι ακίνδυνοι;
Ιδού τι λέει η Sonia Shah συγγραφέας σχετικού βιβλίου και του άρθρου στο ΤΗΕ ΝΑΤΙΟΝ και στη Monde Diplomatique:
“Από το 1940 εκατοντάδες παθογόνα μικρόβια εμφανίστηκαν ή επανεμφανίστηκαν σε περιοχές όπου, πολλές φορές, δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ πριν. Αυτή είναι η περίπτωση του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), της Ebola στη Δυτική Αφρική και του Zika στην αμερικανική ήπειρο. Η πλειοψηφία τους (60%) είναι ζωικής προέλευσης. Ορισμένα μικρόβια προέρχονται από κατοικίδια ζώα ή από ζώα κτηνοτροφίας, αλλά τα περισσότερα (περισσότερα από τα δύο τρίτα) προέρχονται από άγρια ζώα.
Όμως τα άγρια ζώα δεν φταίνε σε τίποτα. Παρά τα άρθρα τα οποία, συνοδευόμενα από «αποδεικτικές» φωτογραφίες, δείχνουν την άγρια φύση ως σημείο εκκίνησης για τις καταστροφικές επιδημίες, είναι λάθος να πιστεύουμε ότι αυτά τα ζώα είναι ιδιαίτερα μολυσμένα από θανατηφόρα παθογόνα μικρόβια που είναι έτοιμα να μας μολύνουν. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από τα μικρόβιά τους ζουν χωρίς να βλάπτουν τα ζώα αυτά. Το πρόβλημα είναι αλλού: με την αχαλίνωτη αποψίλωση των δασών, την αστικοποίηση και την εκβιομηχάνιση, έχουμε παράσχει σε αυτά τα μικρόβια τα μέσα για να φθάσουν στο ανθρώπινο σώμα και να προσαρμοστούν.
Η καταστροφή των οικοσυστημάτων απειλεί με εξαφάνιση πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένων φαρμακευτικών φυτών και ζώων στα οποία η φαρμακοποιία μας ανέκαθεν βασιζόταν. Όσο για τα είδη που επιβιώνουν, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να καταφύγουν στα οικοσυστήματα μειωμένης πια έκτασης που τους αφήνουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένες πιθανότητες στενής και επαναλαμβανόμενης επαφής των ζώων με τον άνθρωπο, πράγμα που επιτρέπει στα μικρόβια να εισέρχονται στο σώμα μας, όπου, από καλοήθη, γίνονται θανάσιμα παθογόνα.
Ο ιός Έμπολα το καταδεικνύει. Μια μελέτη του 2017 αποκάλυψε ότι οι εστίες του ιού, η πηγή του οποίου εντοπίστηκε σε διάφορα είδη νυχτερίδων, είναι πιο συχνές σε περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής που υπέστησαν πρόσφατα αποψίλωση των δασών. Όταν κόβουμε τα δάση τους, αναγκάζουμε τις νυχτερίδες να καταφύγουν στα δέντρα των κήπων μας και των αγροκτημάτων μας. Είναι λοιπόν εύκολο να φανταστεί κανείς τη συνέχεια: ένας άνθρωπος καταπίνει το σάλιο νυχτερίδας δαγκώνοντας ένα φρούτο που έχει καλυφθεί από αυτό ή, ενώ προσπαθεί να κυνηγήσει και να σκοτώσει αυτόν τον ανεπιθύμητο επισκέπτη, εκτίθεται σε μικρόβια που καταφεύγουν στους ιστούς του. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας μεγάλος αριθμός ιών, των οποίων οι νυχτερίδες είναι φορείς και οι οποίοι παραμένουν ακίνδυνοι όσο μένουν πάνω τους, καταφέρνουν να διεισδύσουν στους ανθρώπινους πληθυσμούς – ας παραθέσουμε για παράδειγμα τον ιό Έμπολα, αλλά και τον Νίπα (Nipah – κυρίως στη Μαλαισία ή το Μπαγκλαντές) ή τον ιό Marburg (ιδιαίτερα στην Ανατολική Αφρική). Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «πέρασμα του φραγμού του ανθρώπινου είδους». Αν αρχίσει να συμβαίνει συχνά, μπορεί να επιτρέψει στα μικρόβια να προσαρμοστούν στο σώμα μας και να εξελιχθούν σε σημείο να γίνουν παθογόνα”.
“Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα ζώα που μεγαλώνουν στα πλαίσια του βιομηχανικού μας συστήματος εκτροφής. Εκατοντάδες χιλιάδες ζώα περιμένουν στοιβαγμένα να οδηγηθούν στο σφαγείο: αυτές είναι ιδανικές συνθήκες για τη μετάλλαξη των μικροβίων σε παθογόνα θανατηφόρα. Για παράδειγμα, οι ιοί της γρίπης των πουλερικών, που είναι ξενιστές σε υδρόβια πτηνά, προκαλούν «πανωλεθρίες» σε εκτροφεία με κοτόπουλα. Εκεί μεταλλάσσονται και γίνονται πιο μολυσματικά – μια διαδικασία τόσο προβλέψιμη ώστε να μπορεί να αναπαραχθεί στο εργαστήριο. Ένα από τα στελέχη τους, το H5N1, μεταδίδεται στον άνθρωπο και σκοτώνει περισσότερους από τους μισούς φορείς. Το 2014, στη Βόρεια Αμερική, χρειάστηκε να σκοτώσουν δεκάδες εκατομμύρια πουλερικών για να σταματήσουν την εξάπλωση ενός άλλου από αυτά τα στελέχη”
“Οι πανδημίες που προκλήθηκαν από τις αποικιακές εισβολές παραμένουν στο προσκήνιο. Ο λεντιϊός (lentivirus) των μακάκων έχει γίνει ο ιός του HIV. Τα υδρόβια βακτηρίδια Sundarbans, γνωστά ως χολέρα, έχουν ήδη προκαλέσει επτά πανδημίες μέχρι σήμερα, με την πιο πρόσφατη επιδημία στην Αϊτή.
Ευτυχώς, καθώς δεν είμαστε παθητικά θύματα αυτής της διαδικασίας, υπάρχουν και πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των μικροβίων. Μπορούμε να προστατεύσουμε τα άγρια οικοσυστήματα για να διασφαλίσουμε ότι τα ζώα θα κρατήσουν τα μικρόβια τους αντί να τα μεταφέρουν σε εμάς, όπως προσπαθεί να κάνει το κίνημα της One Health“.
“Σήμερα, μας απειλεί μια νέα πανδημία και όχι μόνο λόγω του Covid-19. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι προσπάθειες της διοίκησης Trump για την απελευθέρωση των εξορυκτικών βιομηχανιών και όλων των βιομηχανικών δραστηριοτήτων από όλους τους κανονισμούς θα επιτείνουν την απώλεια οικοσυστημάτων, ευνοώντας τη μεταφορά μικροβίων από τα ζώα στον άνθρωπο (Δική μου σημείωση: και ίσως απελευθερώσει ιούς και μικρόβια που υπήρξαν παγιδευμένα μέσα στους πάγους για πολλά εκατομμύρια χρόνια, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες). Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέτει σε κίνδυνο τις πιθανότητες να εντοπίσουμε το επόμενο στέλεχος πριν εξαπλωθεί: τον Οκτώβριο του 2019, αποφάσισε να τερματίσει το πρόγραμμα Predict, ένα σύστημα στενής παρατήρησης του περιβάλλοντος στο οποίο τα μικρόβια των ζώων είναι πιο πιθανό να μετατραπούν σε παθογόνους παράγοντες για τον άνθρωπο, προσπαθώντας να εξαλείψουμε τα μικρόβια που δείχνουν τάσεις να προσαρμοστούν στον οργανισμό μας προτού πυροδοτήσουν επιδημίες. Αυτό ακριβώς κάνουν οι ερευνητές του προγράμματος Predict, που χρηματοδοτείται από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών (Usaid), εδώ και δέκα χρόνια. Έχουν ήδη εντοπίσει περισσότερους από εννέα εκατοντάδες νέους ιούς που συνδέονται με την εξάπλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και προηγουμένως άγνωστων στελεχών κοροναϊών συγκρίσιμων με εκείνους του SARS.Τέλος, στις αρχές Φεβρουαρίου του 2020, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μειώσει κατά 53% τη συνεισφορά του στον προϋπολογισμό της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας”.
Όπως δήλωσε ο επιδημιολόγος Larry Brilliant, «η εμφάνιση ιών είναι αναπόφευκτη, όχι οι επιδημίες». Ωστόσο, δεν θα αποφύγουμε τις επιδημίες παρά μόνο εάν είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε τις πολιτικές που μας έκαναν να διαταράξουμε τη φύση και τη ζωή των ζώων.