Τα σχόλια των Οικολόγων Πράσινων για το σχέδιο κλιματικού νόμου που είναι προς διαβούλευση μέχρι τις 28/1/2022

Οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ καλωσορίζουμε την κίνηση αυτή που, κάλλιο αργά παρά ποτέ, ξεκινά τη διαδικασία της ψήφισης ενός νόμου που θα διέπει την κλιματική δράση στη χώρα μας μέχρι τα μέσα του αιώνα. Τότε είναι που προβλέπεται να επιτευχθεί ο στόχος του μηδενικού κλιματικού αποτυπώματος από την Ελλάδα, την Ευρώπη, και κανονικά, κατά τους ειδικούς επιστήμονες, από τον κόσμο ολόκληρο, αν πρόκειται να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Μια πρώτη ανάγνωση του σχεδίου νόμου δείχνει μια προσπάθεια κάλυψης ευρείας γκάμας θεμάτων, τόσο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής όσο και για την προσαρμογή στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της, όπως είναι αναμενόμενο από έναν τέτοιο νόμο πλαίσιο. Στα θετικά συγκαταλέγονται επίσης ο πολύ-επίπεδος σχεδιασμός – σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης, περιφέρειας και δήμου – η περιοδική αναθεώρηση σχεδίων με βάση τα επιτεύγματα (ή όχι) και νέα δεδομένα, τα ιδιαίτερα μέτρα για τις λιγνιτοπαραγωγές περιοχές και τα νησιά.

Μια πιο σε βάθος ανάγνωση φανερώνει σημαντικές εγγενείς αδυναμίες του σχεδίου νόμου, τόσο στην συνολική σύλληψή του όσο και στις λεπτομέρειες. Παρακάτω εντοπίζουμε τις σημαντικότερες για εμάς αδυναμίες και προτείνουμε αλλαγές για την αντιμετώπισή τους.
Ο Κλιματικός Νόμος θα πρέπει να είναι ένας Νόμος -Πλαίσιο που καθορίζει το σκεπτικό και τις παραμέτρους για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας που έχει τεθεί για το σύνολο της Ε.Ε. (μηδενισμός εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου) μέχρι τα μέσα του αιώνα κι επίσης οργανώνει τις δράσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Ο Κλιματικός Νόμος θα πρέπει να είναι ολιστικός και όχι αποσπασματικός και δεν πρέπει να αναλώνεται σε λεπτομέρειες ούτε να παγιώνει μεταβατικές ρυθμίσεις. Επίσης θα πρέπει να δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό πλαίσιο διακυβέρνησης διευκρινίζοντας τους ρόλους των δημοσίων φορέων σε όλα τα επίπεδα (κεντρική κυβέρνηση, περιφέρειες, δήμοι) και διευκολύνοντας/οριοθετώντας την εμπλοκή άλλων σχετικών φορέων, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας πολιτών.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι ζητάμε να θεσπιστούν πιο φιλόδοξοι στόχοι για τη μετάβαση της χώρας στην κλιματική ουδετερότητα πριν το 2050, με βάση και τις διεθνείς εκτιμήσεις ότι το τελικό κόστος της όλης προσπάθειας σταθεροποίησης της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο θα είναι μικρότερο αν οι παρεμβάσεις είναι εμπροσθοβαρείς.
Παράλληλα θεωρούμε ως σημαντικές αδυναμίες του σχεδίου νόμου τα παρακάτω:
• Την έλλειψη ανάλυσης των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων, με βάση την οποία θα έπρεπε να υπάρχουν και συγκεκριμένες προβλέψεις και στόχοι για εναλλακτικούς δείκτες βιώσιμης ευημερίας (πέρα από το ΑΕΠ), για την κλιματική δικαιοσύνη και τη δίκαιη μετάβαση (αντιμετώπιση και εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας, ενεργειακή αναβάθμιση, ενεργή συμμετοχή των πολιτών –ενεργειακές κοινότητες). Λείπουν ακόμα αναλυτικές αναφορές στις πηγές εξασφάλισης των απαραίτητων πόρων πέρα από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, την αλλαγή του αγροδιατροφικού μοντέλου, την εργασία και την παιδεία.
• Την απουσία της κοινωνίας των πολιτών. Επισημαίνεται ιδιαίτερα και από τα Ευρωπαϊκά κείμενα ότι χωρίς την συμμετοχή τους στα αντίστοιχα σχέδια καμιά ιδέα της διαδικασίας μετάβασης δεν μπορεί να υλοποιηθεί και το «έργο» δεν θα έχει την πολιτική-κοινωνική στήριξη επί τόπου.
• Είναι απαραίτητη η σαφής ανάθεση / διαχωρισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ επιπέδων διακυβέρνησης και φορέων, όπως υπουργεία, κλπ. Συχνά ασαφής καταμερισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων όπως το ΥΠΕΝ και το νέο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης –Πολιτικής Προστασίας, για το οποίο ζητάμε την επανασύσταση ώστε να αντιστοιχεί στις πραγματικές ανάγκες και ευθύνες, ως «Υπουργείο Κλιματικής Μετάβασης –Πολιτικής Προστασίας». Η χρήση του όρου Κλιματική Κρίση σε σχέση μόνο με την Πολιτική Προστασία υποβαθμίζει την ευρύτητα του θέματος που αφορά πολύ περισσότερα Υπουργεία, και κυρίως το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Θεωρούμε επίσης ότι δεν θα πρέπει στον τελικό Νόμο να απουσιάσουν προβλέψεις για κρίσιμους τομείς ως προς τη μείωση εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, όπως η βιωσιμότητα των πόλεων, το σύνολο των μεταφορικών μέσων -πέραν των Ι.Χ. που υπάρχει ήδη, η προστασία της φύσης και ο αγροδασικός τομέας, αλλά και τα απόβλητα –κυκλική οικονομία, με σαφή αναφορά στις προτάσεις της Ευρωπαϊκή Επιτροπής που περιέχονται στο πακέτο «Fit for 55».
Ζητάμε ακόμη να προβλεφθεί ειδικό άρθρο για την αναμόρφωση της περιβαλλοντικής και κλιματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, που θεωρούνται αποφασιστικές για την κλιματική μετάβαση και απουσιάζουν παντελώς από το Σχέδιο Νόμου.

Προτάσεις αλλαγών –συμπληρώσεων:
• Οι στόχοι μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% μέχρι το 2030 σε σχέση με το 1990, 80% μείωσης μέχρι το 2040 και κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050 είναι στα συντηρητικά όρια των προτάσεων της ΕΕ και υπολείπονται των στόχων Κλιματικών Νόμων άλλων χωρών που θέτουν το 2045 ως τελική ημερομηνία για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας (μηδενικό άθροισμα εκπομπών αερίου θερμοκηπίου).
• Οι Οικολόγοι Πράσινοι ζητάμε να τεθεί στόχος πάνω από 55% για το 2030 αλλά με εμπροσθοβαρή, άμεσο και προσεκτικό σχεδιασμό της ενεργειακής μετάβασης και των άλλων δίκαιων μεταβάσεων που απαιτούνται. Και να είναι το 55% το ελάχιστο όριο για το 2030 ανεξάρτητα από την τελική υποχρέωση για την Ελλάδα βάσει του Διαμερισμού Ευθυνών (Effort Sharing) της ΕΕ.
• Ζητάμε επίσης αντίστοιχα να θεσπιστεί πιο φιλόδοξος στόχος μείωσης από 80% για το 2040.
• Προτείνουμε να τεθούν νομικά δεσμευτικοί στόχοι ανά κρίσιμους τομείς, όπως για την ηλεκτροπαραγωγή με 100% ΑΠΕ έως το 2035 με όρους περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης
• Θα πρέπει ακόμη να υπάρχει σαφής αναφορά:
o στην ανάγκη ετήσιων στόχων και μηχανισμών αναπροσαρμογής σε περίπτωσης μη επίτευξης των στόχων, που θα καθορίζονται μέσα από το αναθεωρούμενο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ),
o στο χρονικό διάστημα της επόμενης αναθεώρησης του ΕΣΕΚ βάσει του Κλιματικού Νόμου,
o στο ό,τι οι στόχοι θα μπορούν να αναθεωρούνται προς τα πάνω αλλά ποτέ προς τα κάτω.