Ο κόσμος μας έγινε πιο φτωχός. Έφυγε από τη ζωή το Σάββατο 24 Ιουνίου ο Αλέξανδρος Λασκαράτος, αγαπητός φίλος, εξαιρετικός επιστήμονας, ενεργός στο πράσινο κίνημα – διετέλεσε για κάποια χρόνια και Γεν. Γραμματέας στο σχήμα ΠΡΑΣΙΝΟΙ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ και υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο μας για τις ευρωεκλογές το 2019.
Ο Αλέξανδρος δεν ήταν μόνο απόγονος μιας ιστορικής οικογένειας αλλά αγαπούμε και ο ίδιος τη λογοτεχνία και την ποίηση. Πίστευε πως η ποίηση, η ομορφιά, και το χιούμορ, είναι παντού γύρω μας και στα πιο μικρά και καθημερινά. Ήταν ένας χαρακτηριστικός, ιδαίτερος, εμπνευσμένος σύγχρονος Έλληνας. Τα συλλυπητήρια μας στην κόρη του και στους οικείους του. Ο τελευταίος αποχαιρετισμός θα γίνει την Τετάρτη 28/6.
Ο Αλέξανδρος Λασκαράτος ήταν ομότιμος καθηγητής Φυσικής Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, με έρευνα και διδασκαλία για τη φυσική των ωκεανών και του κλίματος. Η κλιματική αλλαγή ήταν γι’ αυτόν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα τόσο για την επιβίωσή της, όσο και στο επίπεδο της δημοκρατίας, των πολέμων, της μετακίνησης πληθυσμών, της φτώχειας.
Η επιστήμη αποκτάει νέο ρόλο την εποχή της κλιματικής αλλαγής, έλεγε. Η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει ακόμα και τον ρόλο των επιστημόνων και της επιστήμης. Όταν πια η κλιματική αλλαγή είναι πραγματικότητα, δεν αρκεί να επεξεργάζεται μοντέλα και σενάρια, οφείλεις ως επιστήμονας να ενημερώσεις και να κινητοποιήσεις την κοινωνία. Αυτό έκανε ο Αλέξανδρος Λασκαράτος, ένας επιστήμονας που κουβαλούσε σημαντική περιβαλλοντική εμπειρία και διακρίσεις, αλλά δεν έμεινε σε αυτές τις περγαμηνές. Αποφάσισε να στηρίξει ενεργά τους Πράσινους – Αλληλεγγύη και να μιλήσει για το κλίμα, την ανάγκη κριτικής στάσης απέναντι στην κατανάλωση, την υποχρέωσή μας να υπερασπιστούμε το περιβάλλον και τον πλανήτη. Αγωνίζονταν για το περιβάλλον.
Οι επιστήμονες σήμερα δεν μένουν μόνο στην επιστημονική δουλειά και έρευνα τους, στα συνέδρια και στους ακαδημαϊκούς χώρους. Βγαίνουν και στην κοινωνία, μερικές φορές και στο δρόμο όπως έγινε για να υπερασπιστούν απέναντι στον Τραμπ την επιστήμη που βασίζεται σε αποδείξεις και έρευνα, όχι σε “ψεκασμένες θεωρίες”, υποστηρίζουν ενεργά το περιβάλλον, τον πλανήτη. Δημοσιοποιούν τις έρευνες τους, στηρίζουν τους νέους που αγωνίζονται για την προστασία του κλίματος και το μέλλον τους.
Ο Αλέξανδρος Λασκαράτος δεν κουβαλούσε μόνο ένα ιστορικό όνομα – ήταν εγγονός του Γεράσιμου Λασκαράτου – αλλά και μια μεγάλη επιστημονική και περιβαλλοντική ιστορία.
Γεννήθηκε στην Αίγυπτο, όπου είχε πάει η οικογένειά του. Εκεί έζησε τα πρώτα δώδεκα χρόνια του πριν έρθει τελικά οικογενειακά στην Ελλάδα. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και έκανε διδακτορικό στη Φυσική Ωκεανογραφία στο Παρίσι. Υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και επισκέπτης Καθηγητής στο MIT (ΗΠΑ) και στο UVIC (Καναδάς). Διετέλεσε σύμβουλος διεθνών οργανισμών (MAP, UNEP EU) σε θέματα περιβάλλοντος. Εκπροσώπησε την Ελλάδα ως διαπραγματευτής σε πολλές διεθνείς συναντήσεις (MAP-Βαρκελώνη, UNEP-Ναϊρόμπι, CSD-Νέα Υόρκη, EU-Βρυξέλλες, IWF-Κυότο). Αρθρογραφούσε τακτικά για κοινωνικά, οικολογικά, πολιτικά ζητήματα.
Συμμετείχε σε αρκετές ποιητικές και λογοτεχνικές βραδιές που οργανώσαμε, ακόμα και μέσα στην πανδημία (διαδικτυακά), παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια. Μια από τις πιο ωραίες ποιητικές και λογοτεχνικές βραδιές ήταν στις 8 Ιανουαρίου 2019, όταν ο Αλέξανδρος Λασκαράτος και η Ελεάνα Ζιάκου αφηγήθηκαν αλλά και διάβασαν κείμενα του Αλέξανδρου Λασκαράτου και συζήτησαν με το κοινό για το περιβάλλον, τα κοινωνικά θέματα, την πολιτική, την λογοτεχνία, με τη συνοδεία κιθάρας και πιάνου από τον Claus Kittsteiner, στον φιλόξενο χώρο του WELCOMMON HOSTEL.
https://www.facebook.com/events/246758343400489/
Ενδεικτικά ένα από τα κείμενά του που παρουσιάστηκαν στην ωραία βραδιά:
Η καριέρα που δεν έκανα (2)
Παρακολουθώντας με εξαιρετικό ενδιαφέρον το παγκόσμιο πρωτάθλημα στίβου από την τηλεόραση, μου ήρθαν στον νου κάποιες αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια.
Στην Αίγυπτο, αγαπούσαμε και ασκούσαμε πολύ τα σπορ. Ίσως να ήταν η επίδραση των Άγγλων, ίσως ο καλός καιρός που μας επέτρεπε να είμαστε συνέχεια έξω, χωρίς να απαιτούνται κτήρια και υποδομές, δεν ξέρω, πάντως το γεγονός είναι ότι η γενική τάση ήταν τα σπορ, τόσο ο στίβος όσο και η κολύμβηση.
Αγαπημένο μου άθλημα, ο δρόμος των 100μ., στο οποίο είχα μάλιστα διακριθεί. Δύο φορές (ίσως και τρεις, δεν είμαι σίγουρος) είχα καταρρίψει το παγκόσμιο ρεκόρ! Την απόσταση των 100μ., την μετρούσε πάντα ο Νικήτας ο οποίος είχε έναν δρασκελισμό ακριβώς ενός μέτρου. Εκατό βήματα του Νικήτα στην αλάνα, και να! η απόσταση των 100μ. μετρημένη με ακρίβεια. Τον χρόνο τον κρατούσε πάλι ο Νικήτας, που λειτουργούσε ως αφέτης των αγώνων. Αυτός ο ρόλος του είχε ανατεθεί χάρις στο ρολόι του (ήταν ο μόνος από την παρέα που είχε ρολόι) το οποίο μάλιστα διέθετε και δευτερολεπτοδείκτη. Έτσι μπαίναμε όλοι στη γραμμή εκκίνησης, ο Νικήτας φώναζε «λάβετε θέσεις, έτοιμοι, μαρς» και ο αγώνας ξεκινούσε. Όπως σας είπα, είχα καταρρίψει το τότε παγκόσμιο ρεκόρ δύο (ίσως και τρεις) φορές, με χρόνους κοντά στα δέκα δευτερόλεπτα ή και πιο κάτω.
Το είχαμε μάλιστα ανακοινώσει όλο χαρά στους μεγάλους της πρώτης και της δευτέρας τάξης γυμνασίου, οι οποίοι, μάλλον από ζήλια, αδιαφόρησαν επιδεικτικά.
Το λαμπρό μου μέλλον και η καριέρα μου στον αθλητισμό, ακυρώθηκαν, δυστυχώς, απότομα και άδοξα, με την αναχώρησή μας από την Αίγυπτο και τον ερχομό μας στην Ελλάδα.
(Αλέκος Λασκαράτος 25 Αυγούστου 2014)
Δημοσιεύουμε στη μνήμη του και ένα άλλο κείμενο που ο ίδιος αγαπούσε, ένα κείμενο του παππού του.
Του Αλέξανδρου Λασκαράτου
Γ.Γ. των Πράσινων Αλληλεγγύη
Ένα κείμενο που βρήκα, σε ένα ντοσιέ με αποκόμματα εφημερίδας της Πάτρας γύρω στο 1910, και με κείμενα του παππού μου που είχε μαζέψει η θεία μου. Ένα κείμενο με χιούμορ πάνω στο αιώνιο θέμα θανάτου – ύπνου. Ένα κείμενο με αιχμές, όπως θα λέγαμε σήμερα, αντιπολεμικές. Το κείμενο αυτό μου το ξαναέφερε στη μνήμη η πολυαγαπημένη Ελεάνα Ζιάκου στο χτεσινό της τηλεφώνημα που μου είπε ότι το κείμενο αυτό θα δημοσιευόταν στα αλβανικά μέσα στο Σαββατοκύριακο. Ευχαριστώ Ελεάνα μου.
– Άκουσα τον εξής διάλογον μεταξύ Θανάτου και Ύπνου:
Θάνατος. Καλημέρα, φίλε μου
Ύπνος. Άφησέ με παρακαλώ γιατί η όψις σου η φοβερά με τρομάζει
Θάνατος. Τι το τρομακτικόν έχω εγώ; Κοίταξέ με καλά, λέγουν ότι ομοιάζομεν.
Ύπνος. Εάν ομοιάζομεν κατά τι, δεν ομοιάζομεν ποσώς εις την απαισίαν μορφήν σου, σκληρέ.
Θ. Με ονομάζεις σκληρόν, εάν όμως με γνωρίσης καλά, θα με εκτιμήσης. Είμαι αναγκαίος εις τους ανθρώπους, διότι χωρίς εμέ η επιφάνεια της γης, θα ήτο πολύ μικρά δια να τους χωρέση, χωρίς εμέ θα εγίνοντο αναρίθμητα εγκλήματα. Εγώ μόνον κρατώ τους ανθρώπους εντός των ορίων των καθηκόντων των, τους κάμνω ευαισθήτους, δια την δόξαν και τους οδηγώ εις τας μεγάλας επιχειρήσεις. Επί τέλους ελευθερώνω τους δυστυχείς από τα βάσανα και τους πόνους των.
Ύπ. Οποία διαφορά μεταξύ μας. Οι άνθρωποι εν γένει σε απεχθάνονται, ενώ εμέ με αγαπούν, μου αποδίδουν τα ωραιότερα ονόματα, έρχονται κάθε νύκτα και ρίπτονται ευχαρίστως εις τας αγκάλας μου, εγώ δε με ευχάριστον γοητείαν καθησυχάζω τας ανυσηχίας των, διακόπτω τας φροντίδας των και επαναφέρω τας δυνάμεις των. Ενίοτε τους κάμνω να αισθάνονται τέρψεις μεγαλυτέρας εκείνων που αισθάνονται εν εγρηγόρσει. Τέλος είσαι ο τρόμος και ο φόβος του ανθρωπίνου γένους, εγώ δε η Τέρψις αυτού.
Θ. Λέγεις ότι οι άνθρωποι με απεχθάνονται; Δεν το πιστεύω, εξ εναντίας πιστεύω ότι με επιθυμούν. Μήπως δεν αλληλο-φονεύονται δια το τίποτε; Μήπως δεν παραδίδονται εις παντοειδείς καταχρήσεις δια να επιτυχύνουν την έλευσίν μου; Δια των πολίορκητικών μηχανών, δια των τηλεβόλων νεωτάτων συστημάτων, δια των ταχυβόλων και πολυβόλων, δια των θωρηκτών και των αεροπλάνων δεν με προσκαλούν διαρκώς; Εις τας μάχας δεν μάχονται δια λογαριασμόν μου; Εις τους πολέμους δεν είμαι εγώ πάντοτε ο νικητής; Τι έχεις να απαντήσης; Ποίοι εργάζονται δια σε; Μόνον οι φαρμακοποιοί και μερικοί ρήτορες…
Ύπ. Ομολογώ ότι το απεχθές της μορφής σου και των συνεπειών σου δεν είναι αρκετόν να εμποδίσει τους ανθρώπους από τα μωρά πάθη των, εκτός όμως των περιστάσεων σε αποφεύγουν. Σε τρέμουν σε φοβούνται όταν τους πλησιάζης.
Θ. Με φοβούνται οι άνθρωποι; Οι ανόητοι άνθρωποι νομίζουν ότι με την διάβασίν των εκ του κόσμου τούτου θα έχουν τας αυτάς επιθυμίας που έχουν επί της γης. Έπειτα η μεταξύ μας διαφορά δεν είναι δε και τόσον μεγάλη. Εσέ μεν ονομάζουν βραχύν θάνατον, εμέ δε αιώνιον ύπνον. Βλέπεις λοιπόν ότι μόνον κατά την διάρκειαν διαφέρομεν.
Ύπ. Ακριβώς αυτή η διάρκεια τρομάζει. Η σκέψις ότι ο άνθρωπος δεν επανέρχεται μετά θάνατον τρομάζει.
Θ. Πόσον είναι άδικος και παράδοξος ο άνθρωπος. Ουδέποτε παρεπονέθη γιατί η αρχή της ζωής δεν χρονολογείται από καταβολής κόσμου, διαμαρτύρεται όμως διότι δεν θα ζήσει μέχρι συντελείας του αιώνος.
Ύπ. Ο λόγος έγκειται εις το ότι αισθάνεται ότι υπάρχει, και λυπείται ότι μετά θάνατον δεν θα υπάρχει πλέον.
Θ. Πρέπει να μάθη ο άνθρωπος ότι η ζωή είναι δώρον της φύσεως, ότι η αρχή της είναι το μηδέν και το τέλος της ο θάνατος. Ας μάθη ακόμη ότι οτιδήποτε έχει ανάγκην η φύσις ουδέποτε είναι κακόν.
Ύπ. Βλέπω ότι πρέπει να υποχωρήσω και υποχωρώ κανονικώς διότι εάν εξακολουθήσω θα ηττηθώ, δεδομένου όντως ότι ουδείς δύναται να νικήση τον θάνατον.
Χρονογράφημα του Γεράσιμου Λασκαράτου, σε εφημερίδα της Πάτρας, γύρω στο 1910. Για την πιστή απόδοση (στο μονοτονικό), Αλέξανδρος Λασκαράτος, εγγονός