Του Θάνου Βλαστού

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ E.Μ.Π.

Συγκοινωνιολόγος-Πολεοδόμος

Τα τελευταία χρόνια, οι πόλεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ, παρακολουθούν αμήχανες την απρόβλεπτη και ραγδαία είσοδο οχημάτων που σατιρίζουν, αν όχι ειρωνεύονται βεβαιότητες συνδεδεμένες με το αυτοκίνητο. Αποδεικνύουν ότι το παραβγαίνουν σε ευκολίες, όπως η άνετη στάθμευση και η ταχύτητα, σε πλεονεκτήματα όπως το ότι είναι πολύ φτηνά, δεν ρυπαίνουν, δεν κάνουν θόρυβο και δεν καταναλώνουν παρά ελάχιστο χώρο. Η ευχαρίστηση επίσης του να συνδυάζεις τη μετακίνηση με το παιχνίδι δεν είναι αμελητέα.

Η αρχή έγινε με το ποδήλατο που όλοι πίστευαν ότι είχε εκτοπιστεί οριστικά από τις πόλεις. Πώς μπόρεσε να σηκώσει ξανά κεφάλι δίπλα στην πολυτέλεια και τις επιδόσεις των σύγχρονων SUV; Πώς μπόρεσε να απαιτήσει και να πετύχει να πάρει πίσω χώρο από το αυτοκίνητο; Ακολούθησαν τα ηλεκτρικά ποδήλατα, τα ενοικιαζόμενα ποδήλατα και αυτοκίνητα που εγκαταστάθηκαν σε δημόσιους χώρους επαναφέροντας ένα στοιχείο αστικού πολιτισμού, την κοινή χρήση, παρόλο που έδειχνε να εγκαταλείπεται από ένα κόσμο με στάσεις ζωής, στην κατοίκηση, στις μετακινήσεις κ.λπ., όλο και πιο ατομικιστικές. Την σκυτάλη πολύ γρήγορα πήραν τα ποδήλατα χωρίς σταθμούς, εξοπλισμένα με GPS (επικοινωνία και εντοπισμός της θέσης τους μέσω δορυφόρων) ώστε να τα παίρνεις και να τα αφήνεις οπουδήποτε. Παράλληλα το ηλεκτρικό αυτοκίνητο διεισδύει στις αγορές και οι προετοιμασίες τρέχουν για τα αυτοκίνητα ‘χωρίς οδηγό’. Ποιος θα μπορούσε να το φανταστεί; Η πλειονότητα αρνείται ακόμη και να το πιστέψει.

Δεν είναι τα μόνα οχήματα που μας αιφνιδιάζουν. Τα skateboards, τα segways (που με τα γυροσκόπιά τους ανατρέπουν τους νόμους της ισορροπίας), τα rollers, οι μονές ηλεκτρικές ρόδες (self–balancing electric unicycle scooters), που ισορροπούν επίσης με γυροσκόπια, και πολύ πρόσφατα τα ηλεκτρικά πατίνια (electric powered kick scooters) τα οποία αφήνουν άφωνους τους σχεδιαστές και τις δημοτικές αρχές, γιατί προφανώς δεν τα είχαν φανταστεί και τώρα δεν ξέρουν πού να τα βάλουν.

Δίνουν λύσεις, είναι ότι πιο φιλικό στο περιβάλλον, ευέλικτα, βολικά (τα κρεμάς από τον ώμο, τα βάζεις στο ασανσέρ, στο αυτοκίνητο, ελίσσεσαι, δεν απειλείς τους υπόλοιπους χρήστες του δρόμου και αν πέσεις θα πρόκειται για μια πτώση από τα 5 εκατοστά και με ταχύτητα 20 χλμ/ώρα). Πώς να τα απαγορεύσεις; Θα εισπράξεις αυτόματα την κατακραυγή από τον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο. Θα αποτελεί την επίσημη παραδοχή ότι οι ελληνικές πόλεις είναι κόλαση, αρνούνται μια θέση ακόμη και σε αυτούς, τους πιο αθώους. Πώς θα προσκαλούμε στα σοβαρά ξένους επισκέπτες; Φυσικά οι ελληνικές πόλεις έχουν εκ των πραγμάτων ήδη εκτοπίσει ποδηλάτες και ανάπηρους, όμως υπάρχει μια διαφορά, δεν τους απαγόρευσαν να κυκλοφορούν (βάσει του ΚΟΚ το ποδήλατο νομιμοποιείται να κυκλοφορεί παντού, με εξαίρεση τους αυτοκινητόδρομους).

Η κυρίαρχη νοοτροπία έχει ταυτίσει την ασφάλεια με τη θωράκιση. Το αυτοκίνητο κρίνεται ως το πιο ασφαλές, αλλά μόνο για τους επιβάτες του. Διότι είναι αυτό που σκοτώνει. Τα παιδιά από μικρά μαθαίνουν να μη περπατούν και να μετακινούνται με αυτοκίνητο, αρχικά προς και από το σχολείο. Είναι το χειρότερο μάθημα, για την πόλη, το περιβάλλον, την πνευματική τους ανάπτυξη και την αυριανή τους ζωή. Καταντήσαμε να θεωρούμε ασφάλεια την αποκοπή από την πραγματική πόλη, την απομόνωση στο σπίτι. Σώζεται έτσι το κορμί αλλά με απώλεια την ψυχική υγεία.

Και όμως ο κόσμος κινητοποιείται απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Στην Ελλάδα σήμερα 162 πόλεις χρηματοδοτούνται από το Πράσινο Ταμείο για την εκπόνηση Στρατηγικών Βιώσιμης Κινητικότητας με στόχο να λειτουργούν με λιγότερα αυτοκίνητα, χαμηλότερες ταχύτητες, περισσότερη δημόσια συγκοινωνία, περπάτημα, ποδήλατο και όλα τα άλλα ήπια μέσα που δίνουν απάντηση στις σημερινές αγωνίες για τον πλανήτη. Απαγορεύοντας τα ηλεκτρικά πατίνια οδηγείς την Ελλάδα προς το παρελθόν, επιμένοντας να μη παίρνεις μέτρα που θα καθιστούσαν την κίνησή τους πιο ασφαλή.

Το παράδειγμα πολλών ευρωπαϊκών πόλεων είναι γνωστό. Τα πατίνια κυκλοφορούν στους πεζόδρομους και σε δρόμους ή σε λωρίδες κυκλοφορίας όπου το όριο ταχύτητας είναι 30 χλμ/ώρα. Τέτοιες υποδομές θεσμοθετούνται συστηματικά σε μεγάλες αστικές επιφάνειες περιοχών κατοικίας και σε μεμονωμένους δρόμους. Αν και δεν είναι θεσμοθετημένοι, λειτουργούν έτσι πολλοί δρόμοι και ελληνικών πόλεων. Πράγματι είναι γνωστό ότι ο κόσμος περπατάει στο δρόμο εκεί όπου τα πεζοδρόμια είναι στενά ή κατειλημμένα από εμπόδια.

Προφανώς τα ηλεκτρικά πατίνια δεν χωρούν στα ελληνικά πεζοδρόμια. Έτσι κι αλλιώς η θέση τους δεν είναι εκεί. Είναι στο οδόστρωμα και για αυτό είναι επείγον να θεσμοθετηθούν δρόμοι ή λωρίδες ήπιας κυκλοφορίας, με όριο ταχύτητας τα 30 χλμ/ώρα. Θα πρόκειται για μια λύση που εδώ και χρόνια θα έπρεπε να είχε εφαρμοστεί. Θα καθιστούσε τους δρόμους, κυρίως στις γειτονιές, πιο ειρηνικούς, ασφαλείς και φιλικούς σε ηλικιωμένους, παιδιά, ανάπηρους, κάθε πεζό και φυσικά στους ποδηλάτες. Απαγορεύοντας τα πατίνια τίποτε δεν λύνεται, αντίθετα παρατείνεται το καθεστώς μιζέριας και η ελληνική πόλη θα έκλεινε για ακόμη μια φορά τα μάτια απέναντι σε ένα πρόβλημα που η λύση του είναι γνωστή και θα ήταν ευεργετική για ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της.

Δρόμος ήπιας κυκλοφορίας (όριο ταχύτητας 30 χλμ/ώρα και συνύπαρξη του αυτοκινήτου με ήπια μέσα μετακίνησης)