Του Νίκου Χρυσόγελου
Συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Πρώην ευρωβουλευτή των Πράσινων
www.chrysogelos.gr
@chrysogelos
www.facebook.com/nikos.chrysogelosb
To άρθρο δημοσιεύθηκε τόσο στο προσωπικό σαιτ www.chrysogelos.gr όσο και στο tvxs: http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/pos-na-ermineysete-lathos-brexit-kai-na-kanete-mayro-aspro
Διαβάζω με έκπληξη απόψεις για το Brexit που κάνουν απίστευτα νοηματικά άλματα για να μετατρέψουν το μαύρο (απέχθεια στους μετανάστες-πρόσφυγες, αποστροφή στην αλληλεγγύη προς άλλους) σε άσπρο (αρχή για μια νέα περίοδο κοινωνικής δικαιοσύνης, δημοκρατίας και αλληλεγγύης).
Διαβάζω, για παράδειγμα, άρθρα ανθρώπων που χαρακτηρίζονται ως αριστεροί και γνωρίζουν τα της Βρετανίας καλά που χαίρονται για το αποτέλεσμα υπέρ του Brexit και θεωρούν ότι αυτό το αποτέλεσμα σημαίνει την «αρχή της απονομιμοποίησης του νεοφιλελεύθερου σχεδίου» (πχ Κώστας Δουζίνας, στην εφημερίδα των Συντακτών). Αντί να αναγνωρίζουν ότι, δυστυχώς, είναι μια έκφραση του εθνικισμού και του ρατσισμού των – σε διαφορετικό βέβαια βαθμό – βολεμένων που φοβούνται να μην χάσουν τα όποια προνόμια τους (μικρά ή μεγαλύτερα) απέναντι σε αυτούς που βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη κατάσταση.
Διαβάζω ή ακούω λοιπόν, ότι με το Brexit “θα γίνει η αρχή για μια νέα περίοδο κοινωνικής δικαιοσύνης, δημοκρατίας και αλληλεγγύης”. Μάλιστα ερμηνεύουν το αποτέλεσμα θεωρώντας ότι: «Οι Βρετανοί καταψήφισαν τις πολιτικές της λιτότητας, την ανεργία, την αύξηση των ανισοτήτων, την περιφρόνηση των εργαζομένων, την προσπάθεια κατατρομοκράτησής τους από την «Elites United», τη συμμαχία των ελίτ».
Ενίσχυση ρατσισμού και ξενοφοβίας
Λίγο μετά, όμως, αναγκάζονται να παραδεχτούν το προφανές, ότι τα επιχειρήματα του Brexit στηρίχθηκαν σε μια ρατσιστική και ξενοφοβική ρητορική: ενάντια στους μετανάστες και πρόσφυγες, ενάντια σε πολιτικές που θέτουν κανόνες (πχ για βιώσιμη αλιεία, δικαιώματα, κοινωνική πολιτική). Δεν ζητούσαν οι ψηφοφόροι του Βrexit να πάρει η Βρετανία περισσότερους πρόσφυγες, δεν ζητούσαν να βοηθήσει η Βρετανία την Ελλάδα ή τον νότο, δεν ζητούσαν μια πιο υπεύθυνη αλιεία ή μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος. Ακριβώς το αντίθετο ζητούσαν.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι έρευνες δείχνουν ότι η καμπάνια υπέρ του Brexit αύξησε τον ρατσισμό στη Βρετανία. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι η ρητορική και τα επιχειρήματα του Φάρατζ – τον οποίο ξέρω καλά από την θητεία μου ως ευρωβουλευτής των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο την περίοδο 2012-2014 – είναι αυτά που ενισχύουν την πορεία προς το βάθεμα της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, τον σεβασμό της πολιτισμικής διαφορετικότητας και της τοπικότητας…
Ο ευρωσκεπτικισμός δεν οδηγεί σε ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης
Όσοι νομίζουν ότι στον «δικαιολογημένο ευρωσκεπτικισμό των ευρωπαϊκών λαών» θα ηγεμονεύσει η Αριστερά, αγνοούν την σκληρή πραγματικότητα. Η κρίση του μεσοπολέμου οδήγησε σε ναζισμό και φασισμό, η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – παρά τα προβλήματά της και τα λάθη των κυβερνήσεων – ήρθε ως απάντηση στο σύνθημα για υπέρβαση των συνόρων και την αποτροπή των συγκρούσεων στην Ευρώπη.
Ακόμα και στην ίδια την Γερμανία η αριστερά “DIE LINKE” καταποντίζεται ενώ αντιθέτως αυξάνονται τα ποσοστά της ακροδεξιάς ή και νεοφασίζουσας «Εναλλακτικής για τη Γερμανία». Το ίδιο συμβαίνει και με την Le Pen στη Γαλλία, τον Βίλντερς στην Ολλανδία, τον Χανς-Κρίστιαν Στράχε στην Αυστρία κα. Οι ακροδεξιοί είναι αυτοί που θέτουν θέμα εξόδου της Σλοβακίας από την ΕΕ, η δεξιά και η ακροδεξιά δίνουν τον τόνο του ευρωσκεπτικισμού σε Πολωνία, Ουγγαρία και Τσεχία. Καθόλου μα καθόλου διάθεση για αλληλεγγύη και ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης δεν εκφράζουν αυτές οι δυνάμεις που απειλούν με διάλυση και όχι βελτίωση προς το καλύτερο την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι η ενίσχυση, εξάλλου, αυτών των δυνάμεων στις Ευρωεκλογές που «γκρέμισε» τη συζήτηση για τον κοινωνικό πυλώνα της ΟΝΕ και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της ΕΕ αλλά και για την προώθηση μιας νέας συντακτικής συνέλευσης για επανεκκίνηση της Ευρώπης.
Η εκλογή προέδρου στην Αυστρία από το χώρο των Πράσινων ή η ενισχυμένη παρουσία των Γερμανών Πράσινων, μπορεί να σηματοδοτούν ελπιδοφόρες επιλογές, αλλά δεν στηρίζονται σε ευρωσκεπτικισμό αλλά σε διαφοροποίηση αξιών στο εσωτερικό των κοινωνιών αυτών και σε κάλεσμα για περισσότερη Ευρώπη.
Οι μεγάλες ηλικίες ενάντια στις προοπτικές των νέων;
Ένα από τα διδάγματα του Βρετανικού δημοψηφίσματος είναι ότι οι νέοι πρέπει να πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση της πολιτικής, μια προφανώς εντελώς διαφορετική πολιτική, αλλιώς δεν θα μπορούν να έχουν λόγο για το μέλλον τους. Οι νέοι ψήφισαν σε ποσοστό 75% υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ, ενώ αντιθέτως οι μεγάλες ηλικίες με την λογική “We are British” έκλεισαν τον δρόμο στην νέα γενιά να διαμορφώσει το δικό της μέλλον από κοινού με τους νέους από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η μεγάλη πλειοψηφία των οπαδών του Brexit ψήφισε υπέρ του κλεισίματος των συνόρων για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όπως εκφράστηκε ξεκάθαρα από τον Νάιτζελ Φάρατζ και τον Μπόρις Τζόνσον. Όποιος ακούει τους λόγους τους καταλαβαίνει ξεκάθαρα ότι δεν επιδιώκουν αλληλεγγύη προς τους αδύναμους ή όσους βιώνουν την κρίση. Η δική τους πρόταση είναι να επιζήσουν (ή να πνιγούν) μόνοι τους. Έχω ακούσει πολλές φορές τον Φάρατζ να λέει στο ευρωκοινοβούλιο ότι η «γραφειοκρατία των Βρυξελλών σπαταλάει τα χρήματα των φορολογουμένων για να ενισχύει τους τεμπέληδες» ή «καημένη Ελλάδα τι σου κάνουν, φύγε και γύρνα στην δραχμή σου, να δεις τι καλά που θα περνάς». Απλώς είναι πολύ έξυπνος για να πει, «κόψε το λαιμό σου», το λέει «διαφορετικά», κάπως έτσι: «αν συντόμευες το βίο σου μόνος σου, θα γλύτωνες από τα βάσανά σου».
Ποια πρέπει να είναι η αντίδραση της υπόλοιπης Ευρώπης;
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ δεν επιχαίρουμε για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, εκφράζουμε σαφώς τη θλίψη μας για την απόφαση της πλειοψηφίας των Βρετανών πολιτών να φύγει η χώρα τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μια απόφαση που θα έχει έτσι κι αλλιώς σημαντικές συνέπειες τόσο στην ενότητα της Βρετανίας όσο και στο πώς θα εξελιχθεί το ευρωπαϊκό σχέδιο. Η 23η Ιουνίου 2016 είναι πράγματι μια ιστορική μέρα που θα κρίνει όχι μόνο την μελλοντική πορεία της Βρετανίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα.
Το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος θα έχει διαφορετικές συνέπειες τόσο στην ίδια τη χώρα όσο και κυρίως στην υπόλοιπη Ευρώπη ανάλογα με το ποια θα είναι η πολιτική απάντηση που θα δοθεί σε σχέση με την πορεία της ίδιας της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Τώρα έχει σημασία να δούμε το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσα από έναν ουσιαστικό διάλογο που πρέπει να ανοίξει με τους πολίτες, όχι μόνο με τις πολιτικές δυνάμεις. Για μας, τους ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ-ΑΛΛΗΛΕΓΥΗ, ένα από τα μηνύματα του βρετανικού δημοψηφίσματος είναι πράγματι ότι για να επιβιώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αλλάξει. Αλλά πρέπει να το θέλουν οι κοινωνίες και από την άλλη να το επιδιώξουν οι κυβερνήσεις. Πρέπει να γίνουν αλλαγές τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και –κυρίως- στις πολιτικές. Η κρίση έχει αλλάξει τα πάντα και οι θεσμοί δεν μπορεί να θεωρούν ότι το “business as usual” θα μας οδηγήσει σε ένα ασφαλές λιμάνι! Αντιθέτως, η συνέχιση των ίδιων πολιτικών μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες αναταράξεις και ίσως στην διάλυση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια προοπτική που θα έπρεπε να μας προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Πρέπει, λοιπόν, να δοθεί ευρωπαϊκή απάντηση στον αυξανόμενο εθνικισμό και ρατσισμό.
Η διακυβερνητική συνεργασία ασχολείται πολύ με μικρά θέματα αλλά πολύ λίγο ή πολύ αργά και αναποτελεσματικά με τα θέματα που επηρεάζουν δραματικά τη ζωή των πολιτών. Το αποτέλεσμα είναι η «Ευρωπαϊκή ιδέα» να εισπράττει όχι μόνο την δυσαρέσκεια που αναλογεί στις αδυναμίες και στις ευθύνες του οικοδομήματος αλλά και την δυσαρέσκεια που έπρεπε να αποδίδεται στις κυβερνήσεις αλλά με ευκολία επιρρίπτεται τελικά στην …Ευρώπη.
Δυο βήματα μπροστά
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ είμαστε της άποψης ότι η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρώσει, ως απάντηση στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, σε δύο κεντρικά ζητήματα:
- Να υλοποιηθεί πολύ γρήγορα και με «φιλικό» τρόπο το διαζύγιο με την Βρετανία, ώστε να περιοριστούν, όσο το δυνατόν, οι έτσι κι αλλιώς σημαντικές, αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και στην θεσμική σχέση των δυο πλευρών. Δεν πρέπει τα επόμενα χρόνια όλη η προσοχή μας να περιστρέφεται γύρω από την Βρετανία. Ο Κάμερον θα έπρεπε να έχει ήδη παραιτηθεί. Αξίζουν συγχαρητήρια στον Βρετανό Επίτροπο Hill που παραιτήθηκε αμέσως. Η έναρξη της διαδικασίας εξόδου πρέπει να ξεκινήσει αμέσως, δεν μπορεί να σέρνεται μέχρι τον Οκτώβριο.
- Να ανοίξει η συζήτηση στην υπόλοιπη Ευρώπη τόσο στη βάση της κοινωνίας όσο και στα κοινοβούλια και στους θεσμούς για μεγαλύτερη ενοποίηση της ΕΕ σε κοινωνικό, δημοκρατικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Πρέπει να επανέλθει η συζήτηση για μια νέα συντακτική συνέλευση όπου θα συμμετάσχουν όχι μόνο εκπρόσωποι των κυβερνήσεων αλλά και των εθνικών και περιφερειακών κοινοβουλίων, του ευρωκοινοβουλίου και της κοινωνίας των πολιτών με στόχο την προώθηση βαθιών αλλαγών που θα συμφωνηθούν.
Η έξοδος της Βρετανίας θα μπορούσε να είναι και μια ευκαιρία μέσα από αυτή την κρίση για αφύπνιση των κοινωνιών όσο και των θεσμών σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να προωθηθούν βαθιές αλλαγές με συμμετοχή της κοινωνίας. Θα ήταν λάθος απάντηση στην έξοδο της Βρετανίας να επικρατήσουν αντιλήψεις επιστροφής στον εθνικό απομονωτισμό και χαλάρωσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, μετατροπής της ΕΕ σε μια χαλαρή οικονομική συνεργασία με ακόμα πιο ενισχυμένο τον ρόλο των κυβερνήσεων. Αυτό θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο τις αποσχιστικές τάσεις στο εσωτερικό της ΕΕ.
Η αντισυστημική ψήφος δεν οδηγεί αυτομάτως σε καλύτερες πολιτικές…
Ένα δεύτερο μήνυμα που αντλούμε, επίσης, από το ΒΡΕΧΙΤ είναι ότι η αγανάκτηση της κοινωνίας στρέφεται μεν ενάντια στα συστημικά κόμματα που διαχειρίστηκαν τις τύχες των χωρών για πολλές δεκαετίες, αλλά οι επιλογές που γίνονται δεν είναι πάντα προς το καλύτερο. Η διάχυτη αγανάκτηση μπορεί να οδηγήσει είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Μπορεί να οδηγήσει προς μια πιο δίκαιη και συνεκτική κοινωνία, με στοιχεία οικολογικής και κοινωνικής βιωσιμότητας και σε μια πιο δίκαιη Ευρώπη. Μπορεί, όμως, να οδηγήσει και στην αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή σε απομονωτισμό, εθνικιστικούς και ρατσιστικούς εγωισμούς, βαθιές αντιπαραθέσεις και κοινωνικό κυνισμό, όπου ο καθένας ενδιαφέρεται να επιβιώσει ο ίδιος χωρίς να νοιάζεται αν και πώς θα επιβιώσουν οι υπόλοιποι. Η περίπτωση της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστική!
Νέες πολιτικές συνθέσεις στη βάση απαντήσεων στα σημερινά προβλήματα
Οι νέες πολιτικές συσσωματώσεις δημιουργούνται στη βάση των απαντήσεων που πρέπει να δοθούν στα σύγχρονα προβλήματα, όπως είναι η μορφή της παγκοσμιοποίησης, η διεύρυνση των ανισοτήτων, οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών, η αδυναμία να συντηρηθεί πλέον το ίδιο μοντέλο κατανάλωσης για όλους, ο ανταγωνισμός για τους πόρους, η υπερεκμετάλλευση του πλανήτη και του περιβάλλοντος προς όφελος μιας πρόσκαιρης και μη βιώσιμης ευημερίας που τελικά αφορά μόνο λίγους.
Η κρίση μπορεί να αποκτάει διαφορετικές μορφές σε κάθε χώρα αλλά και γωνιά του πλανήτη, αλλά πλέον αφορά, σε γενικές γραμμές, τα ίδια βασικά υπαρξιακά ερωτήματα. Αναλύοντας τα αποτελέσματα του Βρετανικού δημοψηφίσματος, των προεδρικών εκλογών στην Αυστρία, τις τάσεις του εκλογικού σώματος στις ΗΠΑ βλέπουμε ότι τα ερωτήματα αυτά διχάζουν πλέον τις κοινωνίες αλλά και δημιουργούν νέες συνθέσεις ανάλογα με τις απαντήσεις που αφορούν στο ίδιο το μοντέλο παραγωγής, κατανάλωσης, αναδιανομής, στις σχέσης των σημερινών και των μελλοντικών γενεών, στις ισορροπίες μεταξύ ανθρώπινων κοινωνιών και φυσικού περιβάλλοντος. Αυτή η συζήτηση αφορά και στην δική μας χώρα αλλά και στην δική μας Ευρώπη.