Η συνέντευξη αυτή δημοσιεύθηκε στο Αφιέρωμα ΒΙΟ της Εφημερίδας των Συντακτών
Συνέντευξη στη Βασιλική Γραμματικογιάννη
Γνώρισα τον Ιωάννη Μάστορη λίγο μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια. Οι περιγραφές του ήταν συγκλονιστικές. Η στάση του όμως απέναντι στη δική του τραγωδία ήταν αφοπλιστική. Ο Ιωάννης με σπουδές και μεταπτυχιακά στο Λονδίνο, παράτησε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα, εγκατέλειψε τη πόλη και εγκαταστάθηκε στην Βόρεια Εύβοια. Εκεί με αγώνα, μεράκι και αγάπη δημιούργησε μια φάρμα φυσικής καλλιέργειας με περισσότερα από 250 είδη δέντρων, βοτάνων και λουλουδιών από ολόκληρο το κόσμο. Το κτήμα του κάηκε ολοσχερώς.
Ωστόσο εκείνος δεν έχει οργή…και αυτό είναι που με εκπλήσσει. Αρχικά…, μέχρι να κάνουμε αυτή τη συνέντευξη και να καταλάβω ότι η επαφή του με τη φύση έχει μια ερωτικότητα. Αισθάνεται τον ακαταμάχητο πόθο να ζει στη φύση και αυτό τον κάνει τον άνθρωπο που η ίδια η φύση μας έπλασε να είμαστε. Ελεύθερο. Και ένας ελεύθερος άνθρωπος, ένα ελεύθερο μυαλό δεν έχει ποτέ οργή. Αντίθετα ξέρει να δίνει φωνή στις επιλογές του και να αγαπά τη δημιουργία. Αυτό κάνει και τώρα με το ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει. Δίνει φωνή στα δέντρα, στο χώμα, στα ζώα που κάηκαν. Στους ανθρώπους που καταστράφηκαν.
Ας δούμε λοιπόν την ιστορία του από την αρχή.
Φωτο: Γιάννης Μάστορης
- Πως αποφάσισες να γίνεις βιοκαλλιεργητής;
Γ. Μάστορης: Από μικρός είχα μεγάλη αγάπη για την φύση και τα φυτά. Και επίσης χρόνια τώρα μελετάω την διατροφή και την θεραπευτική της δυνατότητα. Θυμάμαι γύρω στα 30 δούλευα στην Αθήνα σαν σκηνοθέτης τότε, με πολύ τρέξιμο και τρελές ώρες, όταν διαγνώσθηκα με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και μου έγραψε ο γιατρός μια συνταγή λέγοντας μου ότι θα πρέπει να προσέχω στην υπόλοιπη ζωή μου, να μην ξαναπιώ αλκοόλ και τα γνωστά… Θυμάμαι πήρα ένα χάπι και τα υπόλοιπα τα πέταξα. Τότε δεν ήξερα πολλά δοκίμασα τροφές και κάποια στιγμή με αλλαγή διατροφής η ασθένεια εξαφανίστηκε για πάντα. Το ενδιαφέρον μου μεγάλωσε και μελετώντας τα βότανα μέσα από την Κινέζικη Ιατρική και την Αγιουρβέδα είχα την ανάγκη να τα δω και στην πράξη, πως ζουν πως μεγαλώνουν – μην ξεχνάμε ότι τα φυτά έχουν συμπεριφορά και χαρακτήρα!
Παράλληλα είχα αρχίσει τη μελέτη και την εκπαίδευση στην Περμακουλτούρα και όλα έδειχναν να συγκλίνουν σε ένα σημείο, σε ένα όνειρο…
Η κρίση του 2010 ήταν η στιγμή που πήρα την μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψω την πόλη και να βάλω μπρος στην πράξη όλα αυτά που μάθαινα χρόνια τώρα.
Εννοείται βέβαια ότι όταν μιλάμε για τροφή φάρμακο εννοούμε τροφή τουλάχιστον βιολογική…
- Τι είναι η περμακουλτούρα και τι ακριβώς κάνατε στο κτήμα;
Η περμακουλτούρα είναι βέβαια μια πιο ευρεία έννοια από την βιοκαλλιέργεια. Ακόμα και η βιοκαλλιέργεια αν γίνεται εντατικά μπορεί να εξαντλεί τα εδάφη, ενώ ένας σκοπός της περμακουλτούρας είναι ο συνεχής εμπλουτισμός του εδάφους.
Με μια φράση περμακουλτούρα είναι η ανάπτυξη οικοσυστημάτων με στόχο την αειφορία και την αυτάρκεια και έχει τρεις βασικές αρχές που είναι η αγάπη για την γη, η αγάπη για τους ανθρώπους και το “δίκαιο μερίδιο” ή “fare share” που σημαίνει ότι οι πόροι και τα κέρδη πρέπει να μοιράζονται δίκαια.
Η περμακουλτούρα έχει ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής και οι αρχές της μπορούν να εφαρμοστούν ακόμα και σε αστικά περιβάλλοντα. Επειδή είναι μια ιδέα στην ουσία, αλλά και ένα πολιτικό σύστημα σε εισαγωγικά, εμπεριέχει, χρησιμοποιεί και καθοδηγεί πολλές σχολές και επιστήμες. Να, για παράδειγμα μπορεί η αρχιτεκτονική και η δόμηση να εμπνευστούν και να ακολουθήσουν τις αρχές της, με αποτέλεσμα τα κτίρια να είναι πιο ανθρωποκεντρικά, ενταγμένα στο περιβάλλον και με σχεδόν μηδενικό αποτύπωμα.
Η φυσική καλλιέργεια η βιοκαλλιέργεια, η αγρο-δασοκαλλιέργεια είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην περμακουλτούρα.
Εμείς λοιπόν εκεί, και λέω εμείς γιατί αυτό δεν είναι η δουλειά ενός ανθρώπου, πήραμε ένα σχεδόν άγονο κομμάτι γης που είχε μερικές παρατημένες ελιές και πολύ αγριάδα και βέλιουρα και φτιάξαμε ένα εδώδιμο δάσος σε τρία επίπεδα που παρήγαγε φρούτα από τις αρχές της άνοιξης μέχρι και τον Δεκέμβρη. Μέσα σε 4.5 στρέμματα υπήρχαν γύρω στα 300 διαφορετικά είδη λουλουδιών, βοτάνων, θάμνων και δένδρων. Είχα φέρει και ένα είδος λεμονιάς από την Ιαπωνία που άντεχε στους -20 βαθμούς, έχουμε παγωνιές εμείς εδώ, και θυμάμαι μου είχαν έρθει, δυο ήταν τα σποράκια μέσα σε ένα ταχυδρομικό φάκελο με ένα βλασταράκι 5 εκατοστά και μια ριζούλα άλλο τόσο από κάτω…
Ερχόταν λοιπόν κόσμος κυρίως νέοι από όλο το κόσμο σχεδόν για να βοηθήσουν και να μάθουν. Από Ευρώπη πολλοί, κυρίως Γερμανοί αλλά και από Αμερική, Βιετνάμ, Καναδά. Η μεγαλύτερη σε ηλικία ήταν μια Γαλλίδα 70 χρονών και ο πιο μικρός ένας μπέμπης που ίσα που περπάταγε και είχε έρθει με τους Ρώσους γονείς του. Πέρασε πολύς κόσμος από εκεί… λίγοι Έλληνες δυστυχώς και μέναμε όλοι σε τροχόσπιτα, νομάδες (γελάει). Θυμάμαι μια φορά είμαστε 15 άτομα, είχε έρθει και ένα ζευγάρι με ένα αυτοκινούμενο από το Βέλγιο… Το κτήμα με πολύ οργανική ουσία και πλήρη εδαφοκάλυψη ήθελε ελάχιστο πότισμα πια… είχε γίνει πραγματικό δάσος…
- Πες μου για την καταστροφή
Το χειμώνα του 20/21 στην Εύβοια είχαμε χιόνι πολύ και βαρύ – πασπαλούδα το λεν εδώ – και σε πολλά μέρη που το δάσος ήταν πυκνό, σχεδόν το ⅓ των δένδρων είχε σπάσει και είχε πέσει. Όταν τα χιόνια λιώσανε και φάνηκε η καταστροφή πήρα μια φίλη τηλέφωνο που είχε σπίτι στους Παπάδες και της είπα επί λέξει: “Λίζα θα καούμε φέτος”.
Δυστυχώς κανείς δεν έκανε τίποτα για αυτό παρά μόνο κόψαν τα δένδρα που είχαν πέσει και φράζαν τους ασφαλτινούς δρόμους και κάποιους κεντρικούς δασικούς που έπρεπε να έχουν πρόσβαση είτε για μαντριά, αποθήκες και δεξαμενές.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι φτάσαμε στο καλοκαίρι και στον καύσωνα με τεράστιες ποσότητες ξερής καύσιμης ύλης σε σχέση με άλλες χρονιές. Δυστυχώς οι πολιτικές, η απαξίωση της επαρχίας και η εγκατάλειψη της από το κράτος έχουν διώξει τον κόσμο μακριά από τα χωριά και από το δάσος. Το δάσος κάποτε ήταν προσβάσιμο όχι μόνο από τους ρετσινάδες αλλά από πολλές άλλες δραστηριότητες. Οι άνθρωποι ζούσαν από αυτό και το προστάτευαν μόνοι τους σε περιπτώσεις πυρκαγιάς με κλαδιά, με το λιγοστό νερό που μπορούσαν να κουβαλήσουν, και με βασικό όπλο το αντιπύρ. Σταμάταγαν δηλαδή τη φωτιά με φωτιά που ανάβαν ελεγχόμενα αφού στο μόνο μέρος που σταματάει μια μεγάλη φωτιά είναι τα καμμένα και η θάλασσα…
Παρόλα αυτά όταν ξεκίνησε η φωτιά δεν ανησυχούσαμε ιδιαίτερα γιατί ξεκίνησε από μέρος προσβάσιμο και με πολύ λίγο αέρα. Όταν όμως μάθαμε για τις εκκενώσεις στις Ροβιές και για το τι γινόταν άρχισαν να μας ζώνουν τα φίδια.
Δεν ξέρω αν η Εύβοια κάηκε από λάθος ή “πολιτικό σχέδιο” ξέρω ότι η Εύβοια δεν είναι Μάτι σε καμία περίπτωση… Στην Εύβοια ο μισός τουλάχιστον πληθυσμός είναι αγρότες με τρακτέρ που όλοι έχουν ένα ραντιστικό που γίνεται πυροσβεστικό ανάγκης, είναι υλοτόμοι, ρετσινάδες, κτηνοτρόφοι, είναι μάχιμοι δεν είναι παραθεριστές σε παραθαλάσσιο θέρετρο με άναρχη δόμηση και αδιέξοδα σε όλη την παραλία…
Αυτό έπρεπε να το γνωρίζει η πολιτική εξουσία και να μην διατάξει τυφλές εκκενώσεις στα χωριά σπέρνοντας σύγχυση και πανικό…
Οι μόνες εκκενώσεις που έπρεπε να γίνουν ήταν σε ευπαθείς ομάδες με αναπνευστικά προβλήματα και στα παραθεριστικά κέντρα που υπήρχαν τουρίστες.
Δεν θέλω να μιλήσω άλλο για αυτό… με θυμώνει η στάση της πολιτείας…
– Πες μου τότε πως βίωσες εσύ την φωτιά-πως είναι να καταστρέφεσαι;
Ήταν την τρίτη μέρα νομίζω της φωτιάς που πραγματικά κατάλαβα ότι εκείνη η φράση του χειμώνα θα γινόταν πραγματικότητα. Ενώ οι εστίες κάτω στα πεδινά είχαν περιοριστεί σε μια κορφή, νομίζω Ξηρό όρος την λένε, δίπλα στην Σκεπαστή έκαιγε σχεδόν μία μέρα ανεξέλεγκτα. Κάποια στιγμή πέταξε ένα ελικόπτερο έριξε ένα κουβά και έφυγε.
Μπήκα στον Ποσειδώνα και είδα τον καιρό… από το βράδυ ξεκίναγαν αέρηδες…
Πήρα τηλέφωνο την Λίζα στους Παπάδες και κάποιους φίλους στην Αγία Άννα και τους είπα “φύγετε τώρα! δεν θα μείνει τίποτα εδώ” και εκεί ξεκίνησε ο μεγάλος εφιάλτης…
Είναι εκεί που τα λόγια πια γίνονται φτωχά…
Πέρασε καιρός μέχρι να συνειδητοποιήσω τι πραγματικά έγινε…
Δυσκολεύτηκα να καταγράψω ακόμα και τις ζημιές για την αποζημίωση που μάλλον δεν θα πάρουμε ποτέ!
Πρέπει να προχωρήσω δεν μπορώ ακόμα να κοιτάξω πίσω… είναι όνειρα και κόποι πολλών χρόνων που δεν αποτιμούνται με χρήμα, αναμνήσεις πολλές – δέκα πολύ γεμάτα χρόνια…
- Το κτήμα σου μπορεί να καλλιεργηθεί ξανά ή με τη ζημιά που έχει υποστεί θέλει χρόνια για να ανακάμψει;
Η γη έχει την τάση της αναγέννησης και σίγουρα θα μπορεί να καλλιεργηθεί…
Το πρόβλημα είναι τα βαρέα μέταλλα και ότι άλλο απελευθερώθηκε από την καύση μπαταριών, εργαλείων, πλαστικών, ηλεκτρονικών που βρίσκονταν στις εγκαταστάσεις.
Ένα μεγάλο μέρος της οργανικής ύλης που είχε το κτήμα κάηκε… Νομίζω ότι αυτή την στιγμή το κτήμα βρίσκεται πιο πίσω από ότι όταν ήρθα το 2011…
- Ποια είναι τα σχέδια σου για το μέλλον. Θα προσπαθήσεις ξανά να στήσεις την ζωή σου στην Εύβοια. Να ξαναφτιάξεις το κτήμα;
Θέλω να μείνω εδώ… τον αγαπώ πολύ αυτόν τον τόπο… είναι το σπίτι μου πια, η Αθήνα με πνίγει… όταν μάθεις στον ανοιχτό ορίζοντα και στις μυρωδιές του δάσους και της βροχής, δύσκολα γυρνάς στην πόλη.
Τα πράγματα είναι δύσκολα. Το κράτος έδειξε μια πρωτοφανή ταχύτητα να δώσει τις πρώτες αποζημιώσεις με την υποσημείωση ότι αν δεν τα δικαιούμαστε τελικά θα πρέπει να τα επιστρέψουμε πίσω και με τόκο… και μετά τα πράγματα πήραν την γνωστή οδό της καθυστέρησης και της αναβολής. Ήμουν κατά κύριο επάγγελμα αγρότης… τώρα δεν υπάρχει τίποτα… ούτε μηχανήματα, ούτε τρακτέρ, ούτε λάστιχα … ούτε καν μια τσάπα… Καμία πρόβλεψη δεν υπάρχει για την ασφάλιση μας… πως θα πληρώνουμε τον ΟΓΑ μέχρι να αποζημιωθούμε και τι θα κάνουμε μέχρι να πάρουμε χρήματα… και αν θα τα πάρουμε ποτέ. Ούτε καν στο ταμείο ανεργίας δεν μπορώ να μπω…
Δεν μπορώ να περιμένω το Ελληνικό κράτος για να συνεχίσω την ζωή μου… και το συναισθηματικό βάρος της καταστροφής είναι μεγάλο… Πρέπει να κοιτάξω μπροστά δεν μπορώ να γυρίσω πίσω… είναι δέκα χρόνια δουλειάς όχι μόνο δικής μου αλλά και των εθελοντών που περάσαν αυτά τα χρόνια από το κτήμα…
Πήρα την απόφαση να κοιτάξω μπροστά και να επιστρέψω σε αυτό που έκανα δέκα χρόνια πίσω. Ξεκινήσαμε λοιπόν με μερικούς φίλους μια μικρή ομάδα “Φωνές της Εύβοιας” που σκοπεύει να γίνει μια σειρά 4 ωριαίων ντοκιμαντέρ. Συνεργάτες από τα παλιά σπεύσαν να βοηθήσουν, όπως ο Λευτέρης Γρηγορίου με μουσική, ο Νίκος Πετροπουλέας με ένα λογότυπο για την καμπάνια που έχω ξεκινήσει στα κοινωνικά δίκτυα με τίτλο “Φωνές της Εύβοιας” ή “Voices of Evia” και ο χορογράφος Κώστας Μίχος με ένα event στα καμένα. H στήριξη του κόσμου είναι πολύ σημαντική για την συνέχεια και την ολοκλήρωση του ντοκυμαντέρ.
Σου εύχομαι κάθε επιτυχία
Φωτο: Κώστας Βοκοτόπουλος