Τα δεδομένα των κοινοβουλευτικών ψηφοφοριών της Βουλής που προέκυψαν μετά τις τελευταίες Εθνικές Εκλογές, προκύπτουν από ποσοτικά και κυρίως ποιοτικά στοιχεία που προκύπτουν απ΄ το πεντάμηνο που ξεκινά από τις 8 Ιουλίου, όταν έγιναν οι Προγραμματικές Δηλώσεις της νέας κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη και ολοκληρώνεται στις 20 Δεκεμβρίου, όταν ψηφίστηκε το τελευταίο νομοσχέδιο του 2023. Η περίοδος αυτή περιλαμβάνει 36 κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες που αφορούν κατά κύριο λόγο νομοσχέδια όμως περιλαμβάνουν και άλλες διαδικασίες (προγραμματικές δηλώσεις, Προϋπολογισμός, σύσταση επιτροπών).
Υποχώρηση της συναίνεσης στις ψηφοφορίες
Η εικόνα που παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο 5μηνο δείχνει σαφή υποχώρηση του επιπέδου συναίνεσης ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα. Συγκριτικά τουλάχιστον με τα δεδομένα που υπήρχαν στην προηγούμενη περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τη Νέα Δημοκρατία (2019-2024).
Το συμπέρασμα που προκύπτει αν εξετάσει κανείς τα ποσοστά των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της αντιπολίτευσης:
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπερψηφίζει 1 στα 3 νομοσχέδια που φέρνει η κυβέρνηση (33,3%) ενώ ψήφιζε ένα στα δύο την προηγούμενη τετραετία (45,2%).
Το ΠΑΣΟΚ αντίστοιχα, υπερψηφίζει κάτω απ’ τα μισά νομοσχέδια (47,22%) ενώ από το 2019 έως το 2023 υπερψήφισε σχεδόν τα 7 στα 10 (68,88%).
Επίσης, στο κοινοβούλιο βρίσκονται δύο κόμματα που κινούνται ιδεολογικά στον χώρο της αριστεράς και δεν παρέχουν καθόλου συναίνεση: το ΚΚΕ έχει ψηφίσει μόλις το 5,5% των κυβερνητικών νομοθετημάτων ενώ η Νέα Αριστερά κανένα απολύτως νομοθέτημα.
Πτώση καταγράφει και η στήριξη της Ελληνικής Λύσης, συγκεκριμένα έπεσε στο 11,11% από το 18,76%.
Η κυβέρνηση πάντως απολαμβάνει μία σχετική στήριξη από την Πλεύση Ελευθερίας και το κόμμα της Νίκης που έως στιγμής που έχουν ψηφίσει 1 στα 4 νομοσχέδια – δηλαδή έχουν ένα ποσοστό στήριξης 25% αμφότερα. Κάπου εδώ πρέπει να προστεθεί και το ναζιστικό κόμμα των Σπαρτιατών που ψηφίζει με ανάλογα ποσοστά (27,7%).
Αντιφάσεις
Η παραπάνω εικόνα παρουσιάζει ενδιαφέρον, αν συνυπολογίσουμε ότι το κυβερνών κόμμα εξακολουθεί να απολαμβάνει ευρεία πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Όχι επειδή αύξησε τον αριθμό των βουλευτών του (εξακολουθεί να έχει 158 όπως και τη προηγούμενη τετραετία) αλλά εξαιτίας της πολλαπλής διάσπασης της αντιπολίτευσης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι κοινώς γνωστή η πεποίθηση της Νέας Δημοκρατίας και προσωπικά του Κυριάκου Μητσοτάκη να αναζητήσει πολιτικές συναινέσεις στο νέο πολιτικό σκηνικό που έχει διαμορφωθεί. Αυτό προκύπτει με σαφήνεια μέσα απ’ τον τρόπο που επιχειρηματολογεί η κυβέρνηση και από τα νομοσχέδια που επιλέγει να φέρει για ψήφιση την νέα χρονιά.
Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το πολυσυζητημένο νομοσχέδιο για την επιστολική ψήφο, όπου το υπουργείο Εσωτερικών δεν έκρυψε τον στόχο του να ψηφιστεί με ευρεία πλειοψηφία, κάτι που τελικά δεν κατέστη δυνατό. Θυμίζουμε ότι, μετά την κατάθεση τροπολογίας απ’ την υπουργό Νίκη Κεραμέως, η οποία προέβλεπε επέκταση της επιστολικής ψήφου των ομογενών και στις βουλευτικές εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ άλλαξαν την ψήφο τους και καταψήφισαν το νομοσχέδιο.
Στην ίδια κατηγορία ανήκει και το νομοσχέδιο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, όπου η πεποίθηση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας ήταν να ψηφιστεί από τα περισσότερα δυνατά κόμματα.
Ωστόσο, το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το νομοθέτημα που αφορά την ισότητα στον γάμο, όπου η κυβέρνηση όχι απλά επιθυμεί να ψηφιστεί και από άλλα κόμματα, αλλά προσδοκά ευρεία κοινοβουλευτική στήριξη. Άλλωστε το κόμμα δεν έχει θέσει θέμα πειθαρχίας στους κυβερνητικούς βουλευτές και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσε πως θα γίνει αποδεκτή τόσο η αποχή τους όσο και η αρνητική ψήφος στο νομοσχέδιο.
Πόλοι
Η ταύτιση των κομμάτων στις ψηφοφορίες που καταγράφονται στους πίνακες για το εξάμηνο του 2023 έχουν τη δική τους σημασία. Τα στατιστικά που καταγράφονται πρέπει να εξεταστούν υπό το πρίσμα της «πολικότητας» που παρουσιάζει το κοινοβούλιο που προέκυψε από τις εκλογές του Ιουνίου.
Η Βουλή απαρτίζεται από συνολικά 9 κόμματα και οι 158 βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο κομμάτι στα έδρανα. Απ΄ τη μια υπάρχει ο πόλος των κομμάτων που βρίσκονται με όρους πολιτικής γεωγραφίας στα αριστερά της Ν.Δ (ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και Νέα Αριστερά) καθώς και ο πόλος των κομμάτων που βρίσκονται στη δεξιά της (Ελ. Λύση, Νίκη και Σπαρτιάτες) με την Πλεύση Ελευθερίας να τηρεί έναν ασαφή ιδεολογικά ρόλο.
Ως εκ τούτου, στην παρούσα Βουλή έχουμε εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές προσεγγίσεις ως προς το περιεχόμενο των νομοσχεδίων, αλλά και εντελώς διαφορετικά κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ορίζεται η στάση των κομμάτων απέναντι στις ψηφοφορίες των νομοθετημάτων που έρχονται για διαβούλευση, έστω κι αν τελικά συμπίπτουν κάποιες επιλογές τους στην υπερψήφιση η την καταψήφισή τους.
Να συνυπολογιστεί επίσης ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Νέας Αριστεράς, έχει πολύ μικρότερη χρονικά αυτόνομη παρουσία ενός κοινοβουλίου, εφόσον οι βουλευτές που απαρτίζουν τον σχηματισμό είναι οι αποχωρήσαντες απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ μετά τις εσωκομματικές εκλογές του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Συμπεράσματα
Προκειμένου να ερμηνεύσουμε σε βάθος την υποχώρηση του ποσοστού πολιτικής συναίνεσης στο πρώτο πεντάμηνο της διακυβέρνησης της Ν.Δ, οφείλει να λάβουμε υπόψη τα εξής στοιχεία:
- Την επιλογή των κυβερνώντων να προωθήσουν νομοσχέδια που προκάλεσαν έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι: α) οι ρυθμίσεις στο νομοσχέδιο του ΥΠΟΙΚ για την φορολογία των ελεύθερων επαγγελματιών, β) το νομοσχέδιο για τα «κόκκινα δάνεια» που ψηφίστηκαν στις αρχές Δεκεμβρίου και γ) το εργασιακό νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στις 22 Σεπτεμβρίου. Αυτά τα τρία νομοθετήματα ήταν εύλογο να μη βρουν στήριξη από τα κόμματα της αντιπολίτευση, κάτι που ισχύει και για την περίπτωση της κατάρτισης του κρατικού προϋπολογισμού για το 2024.
- Το οξυμμένο επίπεδο αντιπαράθεσης ανάμεσα στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Για τον λεγόμενο «προοδευτικό» χώρο, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ έχουν ελάχιστες διαφορές όσον αφορά την πολιτική τους επιρροή, ενώ η Νέα Αριστερά όπως προαναφέρθηκε έχει προέλθει από τα σπλάχνα του ΣΥΡΙΖΑ. Τέλος, στον εθνικιστικό και ακροδεξιό χώρο, τα κόμματα Ελληνική Λύση, Νίκης και Σπαρτιάτες, απευθύνονται, λίγο έως πολύ, στην ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων.
Να σημειωθεί, ακόμη, πως η στάση των κομμάτων στις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες δεν αποτυπώνει ένα βασικό στοιχείο των συσχετισμών εντός κοινοβουλίου: Τις διχογνωμίες βουλευτών στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Αυτές, δηλαδή, που εκφράστηκαν κυρίως στην τροπολογία για την άδεια παραμονής και εργασίας των μεταναστών και που πρόκειται να εκφραστούν εντονότερα και στο νομοσχέδιο για τα δικαιώματα στο γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.