Κείμενο Εργασίας και Διαλόγου, εισήγηση για το Συμβούλιο των Πράσινων

Αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα της εντατικής κτηνοτροφίας

Η κτηνοτροφία είναι σήμερα από τους μεγαλύτερους οικονομικούς κλάδους παγκοσμίως: 80 δισεκατομμύρια ζώα εκτρέφονται και σφάζονται κάθε χρόνο για την παραγωγή κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων. Πάνω από 70% από αυτά εκτρέφονται με εντατική κτηνοτροφία, προσανατολισμένη στη μέγιστη δυνατή συμπίεση του κόστους: τα ζώα εκτρέφονται σε βιομηχανική κλίμακα σε μεγάλες κλειστές εγκαταστάσεις, με μαζική χορήγηση ζωοτροφών από εντατικές καλλιέργειες. Η διαρκής επέκτασή της στηρίζεται σε ανοδική ζήτηση ζωικών προϊόντων, κυρίως στις πλούσιες χώρες και στις ανερχόμενες οικονομίες.

Εντατική κτηνοτροφία υπάρχει και στην Ελλάδα, συγκεντρωμένη κυρίως στη χοιροτροφία και την εκτροφή κοτόπουλων. Η κατανάλωση ζωικών προϊόντων είναι υψηλή και απαιτεί κάθε χρόνο καθαρές εισαγωγές αξίας πάνω από 1 δις ευρώ, μόνο για κρέας, κυρίως βοδινό. Μεγάλες είναι και οι ετήσιες εισαγωγές ζωοτροφών, με πάνω από 230 εκ. ευρώ μόνο για εισαγόμενη σόγια.

Η εντατική κτηνοτροφία πέτυχε μαζική παραγωγή ζωικών προϊόντων σε χαμηλές τιμές. Όμως η «επιτυχία» αυτή έρχεται με πολύ μεγάλο κόστος:

• Στη δημόσια υγεία των ανθρώπων, όπου οι περισσότερες ιατρικές μελέτες συμφωνούν ότι η υπερκατανάλωση ιδίως κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος συνδέεται με σοβαρές ασθένειες όπως καρδιοαγγειακές παθήσεις, ορισμένες μορφές καρκίνου, διαβήτης τύπου 2. Η συστηματική χρήση αντιβιοτικών σε ζώα ευνοεί την ανάπτυξη «υπερμικροβίων», επικίνδυνων και για τους ανθρώπους και ανθεκτικών στις διαθέσιμες φαρμακευτικές αγωγές. Διατροφικά σκάνδαλα απειλούν συχνά την υγεία εκατομμυρίων καταναλωτών, ενώ η εμφάνιση και εξάπλωση ζωονόσων (από τα ζώα στους ανθρώπους) συνδέεται στενά με την κακή υγεία των ζώων, λόγω του συνωστισμού και του διαρκούς στρες στην εντατική εκτροφή.
• Στο περιβάλλον, όπου απαιτούνται τεράστιες ποσότητες ζωοτροφών από εντατική γεωργία, με μεγάλη χρήση επικίνδυνων αγροχημικών: από κάθε 100 θερμίδες ζωοτροφών, υπολογίζεται ότι παίρνουμε μόνο 17-30 θερμίδες σε κρέας. Μεγάλο μέρος των ζωοτροφών προέρχεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, αποτελώντας την κύρια πύλη εισόδου τους στη διατροφή μας. Για την παραγωγή ζωοτροφών δεσμεύεται σήμερα τουλάχιστον το 1/3 των καλλιεργούμενων εκτάσεων όλου του πλανήτη, καθώς και αντίστοιχο μέρος των υδάτινων πόρων, ενώ εκχερσώνονται τεράστιες εκτάσεις τροπικών δασών με βαριές συνέπειες για τη βιοποικιλότητα και τα απειλούμενα είδη: Περίπου 30% από τις απώλειες βιοποικιλότητας παγκοσμίως, εκτιμάται ότι οφείλεται στη συρρίκνωση οικοτόπων για επέκταση της κτηνοτροφίας και της καλλιέργειας ζωοτροφών. Απόβλητα των ζώων μολύνουν εδάφη και υπόγεια νερά. Η κτηνοτροφία συμβάλλει, τέλος, σημαντικά στην κλιματική κρίση, κυρίως με το μεθάνιο από την εντατική αγελαδοτροφία: υπολογίζεται ότι περίπου 15 % των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών προέρχονται από την κτηνοτροφία.
• Στην κοινωνία, όπου οι μικροί παραγωγοί εκτοπίζονται από την εντεινόμενη συγκέντρωση σε μεγάλες μονάδες εντατικής κτηνοτροφίας και εντατικές καλλιέργειες ζωοτροφών. Η μαζική παραγωγή ζωοτροφών απαιτεί τεράστιες εκτάσεις, που αφαιρούνται είτε από την παραγωγή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση (αυξάνοντας έτσι το κόστος τους για τους πιο αδύναμους) είτε από δάση και άλλα σημαντικά φυσικά οικοσυστήματα, ασκώντας πίεση και σε αυτόχθονες κοινότητες. Για την ίδια ποσότητα θερμίδων, η εντατική παραγωγή κρέατος μέσω ζωοτροφών απαιτεί 3πλάσια γη από ό,τι η απευθείας καλλιέργεια φυτικών τροφίμων.
• Στις συνθήκες εκτροφής και διαβίωσης των ζώων, που αντιμετωπίζονται ως μηχανές παραγωγής, στερούνται ζωτικό χώρο και δυνατότητες να εκδηλώνουν τις φυσιολογικές τους συμπεριφορές, ενώ υποβάλλονται σε κάθε είδους βάναυση μεταχείριση που θα μπορούσε να αυξήσει έστω και λίγο την «αποδοτικότητα» και να μειώσει το κόστος παραγωγής.

Για ένα πράσινο μοντέλο τροφίμων και διατροφής

Τις τελευταίες δεκαετίες, η άνοδος της κοινωνικής ευαισθητοποίησης για τα ζώα έχει επιβάλει βασικές ρυθμίσεις στις συνθήκες εκτροφής, κυρίως μέσα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οι μικρές, όμως, βελτιώσεις δεν είναι αρκετές να αλλάξουν το κυρίαρχο παραγωγικό μοντέλο της εντατικής κτηνοτροφίας. Το περιβαλλοντικό και κοινωνικό της κόστος, μαζί με το κόστος στη δημόσια υγεία, παραμένει δυσβάστακτο και απαιτεί επείγουσες λύσεις.

Για τους Πράσινους λύση είναι η έξοδος από την εντατική κτηνοτροφία, με ανάλογη προσαρμογή της κατανάλωσης κρέατος και ζωικών προϊόντων. Χωρίς να παραγνωρίζουμε τις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε οργανισμού, αποδεκτά πρότυπα θεωρούμε τόσο την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή με τη μειωμένη κατανάλωση κρέατος, όσο και την επιλογή του βεγκανισμού, με διατροφή βασισμένη αποκλειστικά σε φυτικά προϊόντα.

Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκουμε μια βαθιά πολιτισμική αλλαγή, συνδυασμένη με πολιτικές για:

• Αντικειμενική και διαφανή ενημέρωση που θα ενθαρρύνει βιώσιμη διατροφή, με τερματισμό των επιδοτούμενων παραπλανητικών εκστρατειών προώθησης κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων.
• Αποτελεσματικές πρακτικές διευκολύνσεις, ώστε όλοι/ες να έχουν παντού εύκολη πρόσβαση σε επιλογές μεσογειακής και βεγκανικής διατροφής.
• Τιμές που ενσωματώνουν το πραγματικό κόστος των ζωικών και άλλων τροφίμων, ώστε να μην το πληρώνει το περιβάλλον και η κοινωνία.
• Αντίστοιχη ελάφρυνση του κόστους όσων φυτικών τροφίμων είναι συμβατά με βιώσιμη μεσογειακή διατροφή (όπως όσπρια, λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, ζυμαρικά, ψωμί, ελαιόλαδο) ώστε και οι οικονομικά ασθενέστεροι να μπορούν να διατηρήσουν την ελευθερία επιλογής τους χωρίς να πέσει το βάρος σε αυτούς.
• Επιπλέον περιθώρια ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους και των συλλογικών αγαθών, που μπορούν να προκύψουν από την ενίσχυση της διατροφικής αυτοδυναμίας της χώρας και τον περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος που επιβαρύνεται σήμερα από τις εισαγωγές κρέατος και ζωοτροφών.
• Στήριξη των (σχετικά λίγων) περιοχών της χώρας μας με εντατική κτηνοτροφία, ώστε να αναπληρωθούν οι θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς.

Για το πράσινο κίνημα, η αλλαγή διατροφικών προτύπων συνδέεται και με συνολικότερες αλλαγές στο σημερινό καταναλωτικό και οικονομικό μοντέλο: αντί για τη σημερινή αέναη διόγκωση της παραγωγής και της κατανάλωσης, θέλουμε αναπροσανατολισμό της οικονομίας για βιώσιμη ευημερία για όλες και όλους, στα πλαίσια των αντοχών του πλανήτη.

Η κατανάλωση κρέατος στη χώρα μας υπολογίζεται σήμερα σε επίπεδα υπερδιπλάσια από αυτά που αντιστοιχούν σε μια υγιεινή μεσογειακή διατροφή. Μείωση της κατανάλωσης τουλάχιστον κατά 50% μέχρι το 2030, αποτελεί λοιπόν λογικό στόχο που θα συμβάλει σημαντικά στη δημόσια υγεία, ανατρέποντας παράλληλα την «ανάγκη» για εντατική κτηνοτροφία και μαζικές εισαγωγές ζωοτροφών και ζωικών προϊόντων. Το υπόλοιπο 50% της ζήτησης είναι πιο συμβατό με εκτατική και βιολογική κτηνοτροφία, όπου η διαβίωση των ζώων είναι καλύτερη, το περιβαλλοντικό κόστος περιορισμένο και η ποιότητα των προϊόντων πολύ ανώτερη.

Μια τέτοια μετάβαση συνδέεται και με τις συνολικότερες μάχες για βιώσιμο αγροτικό τομέα, καθώς χημικά και φυτοφάρμακα δεν επιβαρύνουν μόνο τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα: περνώντας στις ζωοτροφές, τα φυτοφάρμακα επηρεάζουν σοβαρά και τα παραγωγικά ζώα, ενώ αποτελούν θανάσιμη απειλή και για τις μέλισσες, με ανυπολόγιστους κινδύνους για την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων.

30+ συγκεκριμένα βήματα αλλαγής

Α. Βιώσιμη διατροφή, συμβατή με την υγεία όλων μας

Συνολική προσέγγιση για «ΕΝΙΑΙΑ ΥΓΕΙΑ», που θα καλύπτει τόσο τους ανθρώπους όσο και τα παραγωγικά ζώα, την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα του πλανήτη.

Πλαίσιο ενθάρρυνσης της μεσογειακής διατροφής και του βεγκανισμού. Κατάργηση των διαφημίσεων ζωικών προϊόντων που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους. Τερματισμός των διαφημιστικών εκστρατειών για επιπλέον ενίσχυση της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων, ιδιαίτερα της στήριξης τέτοιων εκστρατειών με δημόσια κονδύλια.

Όπου υπάρχει ομαδική σίτιση (όπως σε σχολεία, νοσοκομεία, στρατιωτικές μονάδες, φυλακές, δομές προσφύγων), άμεση προσαρμογή στις απαιτήσεις της μεσογειακής διατροφής με σταδιακή μετάβαση σε αποκλειστικά τοπικά βιολογικά προϊόντα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στόχου για μερίδιο βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας τουλάχιστον 25% μέχρι το 2030.

Στους ίδιους χώρους ομαδικής σίτισης, παράλληλη πρακτική δυνατότητα σε όλους και όλες να επιλέγουν και γεύματα μόνο από φυτικά προϊόντα: πρόβλεψη σχετικής υποχρέωσης και στις δημόσιες συμβάσεις των προμηθευτών.

Παρόμοια υποχρέωση και για όλα τα εστιατόρια και τα καταστήματα που διαθέτουν έτοιμο φαγητό.

Διαφάνεια τιμών, με ενσωμάτωση και του περιβαλλοντικού κόστους στις τιμές των ζωικών και των άλλων τροφίμων. Στο κόστος της εντατικής κτηνοτροφίας να συμπεριληφθεί, με περιβαλλοντικό τέλος στην τιμή πώλησης, και η όποια επιβάρυνση για μέτρα απονιτροποίησης ή άλλα περιβαλλοντικά μέτρα.

Μείωση ΦΠΑ για φρούτα, λαχανικά και όσα άλλα φυτικά τρόφιμα είναι συμβατά με τα πρότυπα υγιεινής διατροφής. Ευνοϊκότερος συντελεστής ΦΠΑ για όλα τα βιολογικά προϊόντα, στο πλαίσιο και των ευρωπαϊκών στόχων για το 2030.

Κατάργηση όλων των εθνικών και ευρωπαϊκών επιδοτήσεων στην εντατική κτηνοτροφία, με εξαίρεση τη στήριξη της μετάβασης σε αυστηρότερες ρυθμίσεις προστασίας των ζώων.

Μεταφορά των επιδοτήσεων της εντατικής κτηνοτροφίας σε βιολογική γεωργία και γεωργία χαμηλών εισροών, με ιδιαίτερη έμφαση σε καλλιέργειες που προσφέρουν φυτικές πρωτεΐνες, όπως τα όσπρια.

Για την εκτατική και τη βιολογική κτηνοτροφία, επιδοτήσεις μόνο για συγκεκριμένες περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνεισφορές, όπως βόσκηση με διαχειριστικά σχέδια σε ώριμα δάση για μείωση καύσιμης ύλης και κινδύνου πυρκαγιών, ή συμβολή στη διατήρηση ορεινών κοινοτήτων.

Β. Συνθήκες εκτροφής – ευζωία των ζώων

Υποχρεωτική σήμανση για όλα τα ζωικά προϊόντα το αργότερο μέχρι το 2027, με στοιχεία για την προέλευση, τις συνθήκες εκτροφής (εντατική κτηνοτροφία, εκτατική, νομαδική, βιολογική) και τον τρόπο σφαγής τους.

Προσαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής στις νέες απαιτήσεις του Green Deal για βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία τουλάχιστον 25% μέχρι το 2030, ώστε να πάψει να ευνοεί κατά προτεραιότητα τις μεγάλες μονάδες της εντατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Αντίστοιχα μέτρα και στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο της Ελλάδας.

Εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία για σταδιακή απο-εντατικοποίηση της παραγωγής, με υψηλότερες προδιαγραφές για τα ζώα: ανώτατο όριο εκτρεφόμενων ζώων ανά στρέμμα ή τετραγωνικό μέτρο, απαγόρευση της «προληπτικής» χορήγησης αντιβιοτικών και ορμονών, κατάργηση της συστηματικής τεχνητής γονιμοποίησης, όχι αποχωρισμός των μικρών από τις μητέρες τους πριν τον φυσιολογικό τους απογαλακτισμό, αποκλειστικά ελεύθερη βοσκή για κότες και κοτόπουλα, πρόβλεψη ελάχιστου υποχρεωτικού χώρου και κατάλληλου εμπλουτισμού για τις χοιρομητέρες, αποκλεισμός ακρωτηριασμών όπως σε ράμφη πουλερικών, κέρατα βοοειδών ή ουρές χοίρων.

Ενίσχυση των προδιαγραφών και της βιολογικής κτηνοτροφίας, όπως με χαμηλότερα ανώτατα όρια εκτρεφόμενων ζώων ανά στρέμμα ή τετραγωνικό μέτρο, ή μικρότερη διάρκεια επιτρεπόμενων μεταφορών.

Πιλοτική θέσπιση και παράλληλων προαιρετικών υψηλότερων προτύπων, επιπλέον από αυτά που απαιτεί σήμερα η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη βιολογική κτηνοτροφία: ενδεικτικά αυτά θα μπορούσαν να αφορούν προστασία και διατήρηση παραδοσιακών τοπικών φυλών ζώων, χρήση 100% Πράσινης ενέργειας, χαμηλότερα ανώτατα όρια εκτρεφόμενων ζώων ανά στρέμμα ή τετραγωνικό μέτρο.

Ανάλογες προδιαγραφές ευζωίας των ζώων και για τα εισαγόμενα ζωικά προϊόντα, με παράλληλη ενίσχυση των χωρών του παγκόσμιου Νότου για τη σχετική προσαρμογή τους. Αναθεώρηση των εμπορικών συμφωνιών της Ε.Ε., με βάση το Green Deal και τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.

Ενσωμάτωση και της κοινωνικής διάστασης, στις πολιτικές για τη γεωργία και την κτηνοτροφία: κώδικας προμηθευτών με εγγυήσεις για τα δικαιώματα των εργαζομένων τους, σύνδεση των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων της ΚΑΠ με διασφαλίσεις για τις συνθήκες και τους όρους εργασίας ιδιαίτερα των «επισφαλών», προώθηση κοινωνικής γεωργίας με κορμό τους μικρούς παραγωγούς και εγχειρήματα απευθείας δικτύωσης παραγωγών-καταναλωτών.

Ολική κατάργηση της χρήσης κλουβιών στην εκτροφή ζώων το αργότερο μέχρι το 2027, σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν που απαντούν στη σχετική Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών.

Άμεσος τερματισμός κάθε εξαγωγής ζώντων ζώων σε χώρες εκτός Ε.Ε. Στο εσωτερικό της Ε.Ε. και των χωρών μελών, καμιά μεταφορά με διάρκεια πάνω από 4 ώρες για πουλερικά, ή πάνω από 8 ώρες για μεγαλύτερα ζώα. Ολική απαγόρευση μεταφοράς ευάλωτων ζώων, όπως εγκύων ζώων, αλλά και των μικρών τους πριν απογαλακτιστούν.

Κλείσιμο των κενών στην υποχρεωτική αναισθητοποίηση των ζώων πριν τη σφαγή: κατάργηση της προβληματικής αναισθητοποίησης με διοξείδιο του άνθρακα στους χοίρους, και με ηλεκτρισμό στα πουλερικά. Κινητές πιστοποιημένες μονάδες αναισθητοποίησης και σφαγής, ιδιαίτερα για τη νομαδική κτηνοτροφία και για τα μικρότερα νησιά.

Για τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα, άμεση εφαρμογή της απόφασης του ΣτΕ που ακυρώνει την υπουργική απόφαση για τις εξαιρέσεις από την αναισθητοποίηση. Σε επίπεδο ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αναθεώρηση των εξαιρέσεων για τις θρησκευτικές σφαγές “κοσέρ” και “χαλάλ” σε συνεννόηση και με τις ενδιαφερόμενες ισραηλιτικές και μουσουλμανικές κοινότητες, ώστε η θρησκευτική πιστοποίηση των σφαγίων να δίνεται και αυτή μόνο σε ζώα που έχουν ήδη αναισθητοποιηθεί πριν τη σφαγή. Μια τέτοια μεταρρύθμιση είναι σύμφωνη και με το πνεύμα των συγκεκριμένων θρησκειών, που παραδοσιακά προωθούσαν τον περιορισμό του βασανισμού των ζώων.

Στο μεταξύ, άμεση και πλήρης εθνική απαγόρευση κάθε εξαγωγής κρέατος από σφαγές χαλάλ – κοσέρ χωρίς αναισθησία, αλλά και κάθε εξαγωγής ζώντων ζώων εκτός Ε.Ε., ώστε να μην παρακάμπτεται η ευρωπαϊκή νομοθεσία που τις επιτρέπει μόνο ως εξαιρέσεις.

Κατάργηση της επιλεκτικής αναπαραγωγής και εκτροφής τεχνητών φυλών ζώων που έχουν σχεδιαστεί για μεγαλύτερη αποδοτικότητα με βαρύ κόστος στην υγεία των ζώων: αγελάδες αυξημένης γαλακτοπαραγωγής που υποφέρουν από χρόνιες μαστίτιδες ή χωλότητα, κοτόπουλα με πολύ γρήγορη αύξηση βάρους, που παθαίνουν κατάγματα στα πόδια αν δεν σφαγούν «έγκαιρα». Βιολογική πιστοποίηση μόνο για φυλές ζώων με κανονική, αργή ανάπτυξη.

Κατάργηση της παραγωγής και διάθεσης προϊόντων από οδυνηρές πρακτικές εκτροφής που προωθούνται με επίκληση γαστρονομικών λόγων, όπως το φουά γκρα στις χήνες, με μόνιμη ακινητοποίηση και διαρκή αναγκαστική υπερσίτιση που οδηγεί και σε αναπνευστικά προβλήματα.

Γ. Αλλαγή αγροτικού μοντέλου

Συνδυασμός περιορισμένης εκτατικής ή βιολογικής κτηνοτροφίας με αγροτικές καλλιέργειες στα ίδια αγροκτήματα, για ζωντανά αγροτικά οικοσυστήματα: χρήση των αγροτικών υπολειμμάτων ως ζωοτροφής, παραγωγή και ζωοτροφών στο πλαίσιο της εναλλαγής των καλλιεργειών, αξιοποίηση των ζωικών αποβλήτων για φυσικό λίπασμα, ελεύθερη βόσκηση των ζώων μετά την αγροτική συγκομιδή, αλλά και σύνδεση με τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες για καλύτερα αποτελέσματα.

Στα υπόστεγα και τις άλλες υποδομές για τα ζώα, ενθάρρυνση της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών για παραγωγή καθαρής ενέργειας και πρόσθετο εισόδημα για τους αγρότες. Ο επαρκής χώρος για τα ζώα θα αποτελούσε εδώ πλεονέκτημα, καθώς επιτρέπει και μεγαλύτερες επιφάνειες για παραγωγή ενέργειας. Το ηλεκτρικό δίκτυο οφείλει να διασφαλίζει την πρόσβαση και σε τέτοιες μικρές μονάδες ΑΠΕ.

Διαχειριστικά σχέδια βόσκησης στα ώριμα δάση, ώστε τα κοπάδια της ήπιας παραδοσιακής κτηνοτροφίας να καταναλώνουν μέρος από το πλεόνασμα της δασικής βιομάζας, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο πυρκαγιών και την έντασή τους. Τα διαχειριστικά σχέδια και ο έλεγχος της εφαρμογής τους, να αντικαταστήσουν και τις οριζόντιες απαγορεύσεις βόσκησης που ισχύουν σήμερα σε περιοχές όπως η Αττική.

Δικλείδες για βιώσιμη διαχείριση των δημόσιων και κοινόχρηστων βοσκοτόπων, με κατανομή ευθύνης σε ατομικό επίπεδο και αποτελεσματικές πρακτικές προβλέψεις για την επίβλεψη της εφαρμογής της στην πράξη: κάθε κτηνοτρόφος αναλαμβάνει εκ περιτροπής τη διαχείριση συγκεκριμένης οριοθετημένης έκτασης για συγκεκριμένο διάστημα, ώστε να αποφεύγονται ευκολότερα προβλήματα υπερβόσκησης ή σύγκρουσης χρήσεων.

Διασφάλιση επάρκειας βιολογικών ζωοτροφών, απαραίτητων για τη μετάβαση σε βιολογική κτηνοτροφία. Ενθάρρυνση της εναλλαγής καλλιεργειών και με ποικιλίες κτηνοτροφικών οσπρίων για τις ανάγκες των ζώων σε πρωτεΐνες, πριμοδότηση της προμήθειας τοπικών ζωοτροφών που δεν επιβαρύνουν το κλίμα με το αποτύπωμα μακρινών μεταφορών.

Αποτελεσματική προώθηση των βιολογικών προϊόντων συνολικά, ώστε να αποσπάσουν το μεγαλύτερο δυνατό μερίδιο από την εντατική γεωργία και κτηνοτροφία. Δημιουργία είτε Εθνικού Επιμελητηρίου Βιολογικών Προϊόντων, είτε διακριτών ρευμάτων βιολογικών προϊόντων στις υπάρχουσες Διεπαγγελματικές, είτε χωριστής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Βιολογικών Προϊόντων με τη συμμετοχή βιοκαλλιεργητών, βιολογικών κτηνοτρόφων, εμπόρων και μεταποιητών βιολογικών προϊόντων, συμβούλων βιολογικής γεωργίας και οργανισμών πιστοποίησης, στα πρότυπα αντίστοιχων Διεπαγγελματικών όπως για το βαμβάκι και το ρύζι: η εμπλοκή της να είναι απαραίτητη σε όλα τα ενημερωτικά προγράμματα της Ε.Ε. για την προώθηση των βιολογικών προϊόντων, καθώς θα έχει άμεσο συμφέρον για την αποτελεσματικότητα των εκστρατειών. Η έμφαση στην προώθηση των προϊόντων να συνδεθεί και με τον σχεδιασμό των επιδοτήσεων, ενώ απαραίτητη για τους αγροτικούς δήμους είναι και η πρόσληψη ειδικά καταρτισμένων Συμβούλων Επιλογής και Προώθησης Καλλιεργειών με δωρεάν υπηρεσίες για τους αγρότες.

Ενίσχυση της αξιοπιστίας των βιολογικών προϊόντων συνολικά, με θέσπιση ελάχιστης υποχρεωτικής αναλογίας πιστοποιημένων ελεγκτών στους Οργανισμούς Πιστοποίησης σε σχέση με τους ελεγχόμενους βιολογικούς παραγωγούς και μονάδες μεταποίησης.

Για τα βιολογικά προϊόντα, προτεραιότητα στην απευθείας διάθεσή τους χωρίς συσκευασία, όπου αυτό είναι εφικτό. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, ενίσχυσή τους για υλικά τυποποίησης φυσικά και φιλικά προς το περιβάλλον, κατά το δυνατόν βιοαποικοδομήσιμα.

Ειδικός σχεδιασμός για την απο-εντατικοποίηση της ελληνικής πτηνοτροφίας και χοιροτροφίας, στο πλαίσιο και του πανευρωπαϊκού στόχου για βιολογική κτηνοτροφία τουλάχιστον 25% μέχρι το 2030. Ειδικά για τη βιολογική πτηνοτροφία, διευκόλυνση της μετάβασης και με απλοποίηση προϋποθέσεων και υιοθέτηση κανόνων ευελιξίας και μεταβατικών παρεκκλίσεων που ισχύουν ήδη σε άλλες χώρες της Ε.Ε.

Απαγόρευση της χρήσης γενετικά τροποποιημένων ζωοτροφών. Υποκατάστασή τους με εγχώριες καλλιέργειες φυτών με χαμηλές απαιτήσεις σε γη και νερό, που προορίζονται τόσο για ανθρώπινη κατανάλωση όσο και για ζωοτροφές.

Πλήρης αντίθεση σε κάθε εμπορική συμφωνία της Ε.Ε. με τρίτες χώρες, που ανοίγει παράθυρα για παράκαμψη των ευρωπαϊκών απαγορεύσεων για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (μεταλλαγμένα).

Στήριξη των προϊόντων «κρέατος φυτικής προέλευσης», που μεταποιούν φυτικά τρόφιμα χωρίς Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς σε μορφή παρόμοια με προϊόντα κρέατος ή άλλων φυτικών προϊόντων. Κατοχύρωση της δυνατότητας των παραγωγών τους να τα προωθούν στην αγορά ως «φυτικό γάλα» ή άλλα ανάλογα προϊόντα, αναφέροντας και το φυτικό τρόφιμο που έχει χρησιμοποιηθεί, όπως ισχύει ήδη με το «φυτικό κρέας».

Συμπληρωματικά με τη βιολογική και εκτατική κτηνοτροφία, ανοιχτοί υπό όρους και στην προεργασία για παραγωγή τεχνητού «κυτταρικού» κρέατος σε εμπορική κλίμακα, με εργαστηριακή καλλιέργεια κυττάρων για παραγωγή ιστών που αντικαθιστούν το ζωικό κρέας. Ήδη πολλά ερευνητικά κέντρα και εταιρίες λειτουργούν σε αυτό τον τομέα στην ΕΕ και ευρύτερα. Ως μελλοντικό εργαλείο για πλήρη έξοδο από την εντατική βιομηχανική εκτροφή, μας ενδιαφέρει περισσότερο η προοπτική για αποκεντρωμένα εργαστήρια μικρής κλίμακας, στα πρότυπα της μικρο-ζυθοποιίας. Εστιάζουμε ιδιαίτερα (αλλά όχι μόνο) στην αντικατάσταση του κρέατος της εντατικής εκτροφής στις έτοιμες τροφές για τα ζώα συντροφιάς, μειώνοντας έτσι το οικολογικό τους αποτύπωμα. Δεν θέλουμε όμως να αποτελέσει άλλοθι για συνέχιση της μαζικής υπερκατανάλωσης τεχνητού έστω κρέατος σε βάρος της υγείας μας, ούτε να εξαιρεθεί από τις σχετικές πολιτικές που προτείνουμε. Απόλυτη είναι, τέλος, και εδώ η αντίθεσή μας τόσο στην απελευθέρωση Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών στο περιβάλλον, όσο και στη διατροφή ανθρώπων και ζώων.

Η κατάλληλη στιγμή είναι τώρα

Η τωρινή συγκυρία, όπου η κρίση της πανδημίας έρχεται να συναντήσει την κλιματική κρίση, δείχνει ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια να συνεχίσουμε όπως μέχρι τώρα.

Η εντατική κτηνοτροφία έχει σοβαρή συμβολή στην κλιματική κρίση και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ενώ η υπερκατανάλωση κρέατος έχει σοβαρό μερίδιο ευθύνης και για μια σειρά «υποκείμενες νόσους» που κάνουν την πανδημία πολύ πιο θανάσιμη απειλή για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας.

Ταυτόχρονη έξοδος από την υπερκατανάλωση κρέατος και από την εντατική κτηνοτροφία, μπορεί να συμβάλει τόσο στην ενίσχυση της δημόσιας υγείας όσο και σε ουσιαστικές απαντήσεις για σημαντικές όψεις της κλιματικής κρίσης.

Μια τέτοια μεταρρύθμιση γίνεται ακόμη πιο επίκαιρη:

• Με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) που θέτει ως στόχο να είναι βιολογικό το 25% της ευρωπαϊκής γεωργίας και κτηνοτροφίας μέχρι το 2030. Κρίσιμη είναι εδώ και η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική «από το χωράφι στο πιάτο» (From Farm to Fork) και οι αντίστοιχες υπό διαμόρφωση στρατηγικές κάθε χώρας στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
• Με την πίεση για επείγουσα μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και μάλιστα με τη μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας.
• Με την ανάγκη για νέες θέσεις εργασίας, όπου η εκτατική και βιολογική κτηνοτροφία προσφέρουν περισσότερες και καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, αλλά και μεγαλύτερα περιθώρια για μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις.
• Με την απαλλαγή της οικονομίας από το βάρος των μεγάλων εισαγωγών ζωικών προϊόντων και ζωοτροφών.
• Με το πρόταγμα της Κλιματικής Δικαιοσύνης, όπου η απελευθέρωση μεγάλων εκτάσεων από την παραγωγή ζωοτροφών (σήμερα 33% της καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως) θα ελευθερώσει χώρο για πιο άφθονη και προσιτή παραγωγή τροφίμων για τους φτωχότερους, αλλά και για τις εκτεταμένες αποκαταστάσεις δασών που απαιτεί η αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης.
• Με την μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ευζωία των παραγωγικών ζώων, που έχει ξεκινήσει στις Βρυξέλλες.
• Με την ενισχυμένη παρουσία του κινήματος για τα ζώα παγκοσμίως και τη γενική υποστήριξη προτάσεων που πηγάζουν από τα νέα επιστημονικά δεδομένα για τα ζώα ως συναισθανόμενα όντα και στοχεύουν σε σημαντικές βελτιώσεις στην εκτροφή τους.

Για τα θέματα αυτά, οι Πράσινοι επιδιώκουμε να ανοίξουμε και στη χώρα μας έναν ευρύτερο δημόσιο διάλογο, που θα λειτουργήσει ως καταλύτης για σημαντικές διεκδικήσεις και αλλαγές.

• Από την Ε.Ε. και τη χώρα μας ζητάμε αποτελεσματικές πολιτικές για σταδιακή έξοδο από την εντατική εκτροφή, με μετάβαση σε εκτατική και βιολογική κτηνοτροφία, για δραστικές βελτιώσεις στην ευζωία των ζώων και για προώθηση υγιεινών προτύπων διατροφής, με εγκατάλειψη της αδιέξοδης υπερκατανάλωσης ζωικών προϊόντων.
• Ως κοινωνία, είναι ανάγκη να βάλουμε στη συζήτηση και τις μέχρι τώρα αθέατες πλευρές της κλιματικής κρίσης, όπως η παγκόσμια αποδάσωση και οι εκπομπές αερίων της βιομηχανικής κτηνοτροφίας, αλλά την ευζωία των ζώων στη συνολική της διάσταση, που ξεκινά ίσως από τα αδέσποτα και τα ζώα συντροφιάς αλλά εκτείνεται και πολύ πιο πέρα από αυτά.
• Ως πολίτες, τέλος, είναι τέλος σημαντικό να ασχοληθούμε σοβαρά και με τα ζητήματα της ατομικής μας διατροφής, να ενημερωθούμε αντικειμενικά και να πάρουμε υπεύθυνες αποφάσεις, αλλάζοντας όλα όσα χρειάζεται.

Η οικοδόμηση μιας άλλης σχέσης με τα ζώα συνδέεται άμεσα με την υγεία όλων μας, την αλλαγή της σχέσης των σύγχρονων κοινωνιών με τη φύση, αλλά και με την αλλαγή στις κοινωνικές σχέσεις. Μια νέα αίσθηση ευθύνης, τόσο απέναντι στα άλλα ζωντανά πλάσματα όσο και συνολικά απέναντι στον πλανήτη που μας φιλοξενεί, είναι απαραίτητη για να σταματήσουμε να κόβουμε το κλαδί όπου καθόμαστε.

Οι Θεματικές Ομάδες Οικονομίας, Περιβάλλοντος, Υγείας και Ζώων των Πράσινων