Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ βλέπουμε την κρίση από μια διαφορετική οπτική, ως πρόκληση να αντιμετωπίσουμε σοβαρά κοινωνικά θέματα (φτώχεια, προσφυγικό, από-ανάπτυξη, ανεργία), μέσα από καινοτομία και νέες λύσεις για τη χώρα, την οικονομία, την κοινωνία, την πολιτική, την εκπαίδευση, την έρευνα, την απασχόληση
6 βασικές αρχές για την κοινωνική πολιτική:
- Αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα ώστε να μην μένει κανένας και καμία πίσω, να μην νοιώθει ανασφάλεια και φόβο μπροστά στις βαθιές αλλαγές που προκαλούν η παγκοσμιοποίηση, η ένταση των ανισοτήτων, η ραγδαία κατάρρευση της κλιματικής και οικολογικής ισορροπίας, η άνιση σχέση μεταξύ δημοκρατικής νομιμοποίησης κι ανεξέλεγκτων οικονομικών δυνάμεων.
- Ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προώθηση μια καινοτόμου κι ολοκληρωμένης κοινωνικής πολιτικής και σύγκλιση των εθνικών κοινωνικών πολιτικών που – δεν είναι σήμερα στις “αρμοδιότητες” της Ευρωπαϊκής Ένωσης” – με στόχο τη μείωση των ανισοτήτων, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την οριζόντια ενσωμάτωση της κοινωνικής πολιτικής σε όλες τις άλλες πολιτικές.
- Ένα νέο Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο για να πετύχουμε βιώσιμη ευημερία, για όλους, όχι μόνο για τους προνομιούχους, ευημερία όμως που δεν εξαρτιέται από την κατανάλωση αλλά από την ποιότητα ζωής και τις κοινωνικά – οικολογικά αποτελεσματικές υπηρεσίες και υποδομές για όλους κι όλες.
- Η διαφορετική προσέγγιση στην στρατηγική για την εξάλειψη της φτώχειας την οποία προτείνουμε μπορεί να αποτυπωθεί στη στροφή από πολιτικές επιδομάτων που ουσιαστικά συντηρούν τη φτώχεια (οικονομική, ενεργειακή, κοινωνική) σε ενεργητικές πολιτικές που βασίζονται στην πράσινη και κοινωνική καινοτομία, οι οποίες μειώνουν και αντιμετωπίζουν την φτώχεια και τα αίτια της φτώχειας, αλλά κι επιτυγχάνουν άλλους στόχους και επιδιώξεις με συνεκτικό τρόπο
- Χρειαζόμαστε μια πολιτική για την στέγη που θα βασιστεί σε νέα και καινοτόμα μοντέλα, μεταξύ άλλων και κοινωνικής κατοικίας, και σε συνεκτικές ρυθμίσεις που θα αξιοποιούν κλειστά διαμερίσματα ή θα αναβαθμίζουν τα πολλά ακατοίκητα κτήρια που φθείρονται και κάποια από τα οποία καταρρέουν.
- Η εξασφάλιση οικονομικών πόρων για το σύστημα απαιτεί αφενός εξορθολογισμό εισφορών, εξάλειψη της απόκρυψης εισοδημάτων σε φορολογικούς παραδείσους, μείωση της γκρίζας οικονομίας και της μαύρης εργασίας σε εθνικό επίπεδο αλλά και νέους πόρους όχι μέσω αύξηση της υπάρχουσας φορολογίας αλλά μέσω νέων εσόδων από φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας και της σπατάλης ενέργειας και φυσικών πόρων.
Αναλυτικά οι θέσεις μας
ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ δομικά προβλήματα και άστοχες πολιτικές οδήγησαν στην εντονότερη εμφάνιση της πολύπλευρης και βαθιάς κρίσης, ενώ το πολιτικό σύστημα δεν μπόρεσε να αποτρέψει τη χρεοκοπία σε όλα τα επίπεδα. Η τρόικα, οι δανειστές, οι θεσμοί έχουν τις δικές τους ευθύνες για το μέγεθος της κρίσης και της χρεοκοπίας. Παλιά και νέα κόμματα αποδείχθηκαν, όμως, ανίκανα να διαχειριστούν ορθολογικά αλλά και με κάποια συναίνεση την κρίση ώστε να αποφύγουμε την κατάρρευση της οικονομίας και τη διάλυση της κοινωνίας. Συνέβαλαν, το καθένα με τον τρόπο του, στην μετατροπή της κρίσης σε χρεοκοπία και καταστροφή. Η κρίση και η λιτότητα έχουν αυξήσει τα ήδη υψηλά ποσοστά φτώχειας στη χώρα μας πριν το 2010, και σήμερα δεν απειλούνται μόνο οι άνεργοι ή κοινωνικά περιθωροποιημένοι από την φτώχεια, αλλά και πολλοί εργαζόμενοι, μικρομεσαίοι και ιδιαίτερα οι νέοι και οι μεγαλύτερες ηλικίες πριν την σύνταξη.
Σήμερα παρά ποτέ δεν χρειαζόμαστε νέες μυθοπλασίες και ψευδαισθήσεις, πολιτικές που κρατάνε την κοινωνία όμηρο φιλοδωρημάτων αλλά πολιτικές επιλογές που θα απαλλάσσουν τη χώρα από την κρίση αξιών, την πολλαπλή φτώχεια, την ανεργία αλλά και τη μαύρη εργασία, τη διαφθορά, την εξαθλίωση συνειδήσεων, την έλλειψη σεβασμού, τη βία, τις διακρίσεις, τον ρατσισμό, την καταστροφή του πραγματικού πλούτου της χώρας, τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό. Βασική συνιστώσα για έξοδο από την κρίση αλλά και την εξάλειψη του φόβου και της ανασφάλειας είναι η ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η προώθηση μια καινοτόμου κι ολοκληρωμένης κοινωνικής πολιτικής που θα έχει ως αποτέλεσμα μείωση των ανισοτήτων, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την οριζόντια ενσωμάτωση της κοινωνικής πολιτικής σε όλες τις άλλες πολιτικές.
Περισσότερο παρά ποτέ, σήμερα χρειαζόμαστε αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα ώστε να μην μένει κανένας και καμία πίσω, να μην νοιώθει ανασφάλεια και φόβο μπροστά στις βαθιές αλλαγές που προκαλούν η παγκοσμιοποίηση, η ένταση των ανισοτήτων, η ραγδαία κατάρρευση της κλιματικής και οικολογικής ισορροπίας, η άνιση σχέση μεταξύ δημοκρατικής νομιμοποίησης κι ανεξέλεγκτων οικονομικών δυνάμεων.
Τα παλιά μοντέλα ευημερίας που επιτύγχαναν την κοινωνική ειρήνη στη βάση της ενισχυμένης καταναλωτικής δύναμης του μεγαλύτερου ποσοστού της κοινωνίας δεν είναι πλέον εφικτά, ενώ και ο μύθος ότι η αγορά θα αντιμετώπιζε από μόνη της όλα τα προβλήματα έχει καταρρεύσει. Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο που συνοδεύεται και από ένα Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο για να πετύχουμε βιώσιμη ευημερία, για όλους, όχι μόνο για τους προνομιούχους, ευημερία όμως που δεν εξαρτιέται από την κατανάλωση αλλά από την ποιότητα ζωής και τις κοινωνικά – οικολογικά αποτελεσματικές υπηρεσίες και υποδομές για όλους κι όλες. Χρειαζόμαστε νέες προσεγγίσεις και οπτικές (και πέρα από σύνορα) για να μπορέσουμε ν’ ανασυγκροτήσουμε το κοινωνικό μοντέλο, το σύστημα υγείας και το ασφαλιστικό σύστημα ώστε να αντέξουν στις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται, να είναι δίκαια και να διασφαλίζουν τις ανάγκες και των σημερινών αλλά και των μελλοντικών γενεών. Ένας δικαιότερος διαμοιρασμός όχι μόνο του πλούτου αλλά και της εργασίας είναι απολύτως απαραίτητος για να βγούμε από την παγκόσμια κρίση που διανύουμε.
- 1. Εξάλειψη της φτώχειας
Κεντρικό μας μήνυμα είναι: Η εξάλειψη της φτώχειας απαιτεί κατάλληλες και συνεκτικές πολιτικές σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, κοινωνική καινοτομία, κατάλληλα εργαλεία, καθώς και συμμετοχή των ίδιων των πολιτών
Η κατάσταση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα
Η φτώχεια στερεί από τους μεμονωμένους πολίτες που την βιώνουν το δικαίωμα να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή, ενώ έχει σοβαρές επιπτώσεις για το σύνολο της κοινωνίας, επιβαρύνει τις κοινωνικές υποδομές με τρόπο που συχνά δεν είναι διατηρήσιμες και δεσμεύει σημαντικούς πόρους που θα έπρεπε να διατεθούν για τον σχεδιασμό του μέλλοντος της κοινωνίας.
Σε διεθνές επίπεδο υπάρχουν την τελευταία δεκαετία σχετικές επιτυχίες αλλά όχι στην έκταση που θα έπρεπε. Στην Ελλάδα, η φτώχεια έχει διευρυνθεί, αν και θα έπρεπε ήδη προ κρίσης να έχουμε πετύχει τη μείωσή της στο μισό, όπως προέβλεπαν οι πολιτικές “Ευρώπη 2020”. Η κρίση και η λιτότητα έχουν αυξήσει τα ήδη υψηλά ποσοστά φτώχειας στη χώρα μας που υπήρχαν πριν το 2010, Σήμερα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι φτωχοί, κοινωνικά αποκλεισμένοι και άνεργοι πολίτες που βιώνουν καταστάσεις ακραίας φτώχειας, με πολύ χαμηλό ή μηδενικό εισόδημα. Όμως από την φτώχεια απειλούνται και πολλοί εργαζόμενοι, μικρομεσαίοι και ιδιαίτερα οι νέοι και οι μεγαλύτερες ηλικίες πριν την σύνταξη. Η μετανάστευση – και λόγω φτώχειας – προς άλλες χώρες συνεχίζει να στερεί την χώρα από ανθρώπινο κεφάλαιο και ικανότητες.
Τα προγράμματα προσαρμογής που εφάρμοσε η Ελλάδα για να αντιμετωπίσει την δημοσιονομική και οικονομική κρίση πέτυχαν μια σχετική βελτίωση σε δημοσιονομικούς δείκτες, ενώ επιδείνωσαν άλλους κοινωνικούς δείκτες, ενώ είχαν σοβαρά λάθη και παραλείψεις και το πιο σημαντικό – δεν στηρίχθηκαν σε συμμετοχή της κοινωνίας και διάλογο για το τι έπρεπε να αλλάξει στην οικονομία, στην πολιτική, στην παραγωγή, στην διοίκηση, στις αξίες.
Η μείωση κι αποπληρωμή του χρέους δεν βασίζεται σε μια στρατηγική βαθιών αλλά δίκαιων αλλαγών ολόκληρη του παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου και σε στοχευμένες εξοικονομήσεις μέσω καινοτομίας, αλλά σε βίαιες περικοπές εισοδημάτων, συντάξεων, κοινωνικών υποδομών,σε δέσμευση της χώρας σε υπερβολικά πρωτογενή πλεονάσματα και μετάθεση των χρεών (εξωτερικό δημόσιο χρέος, εσωτερικό ιδιωτικό χρέος) στο μέλλον και στις μελλοντικές γενεές. Στο περιθώριο παραμένει η δημιουργία νέων βιώσιμων και καινοτόμων οικονομικών δραστηριοτήτων σε κοινωνικούς και πράσινους τομείς που θα είχαν ως αποτέλεσμα ταχεία δημιουργία νέων θέσεων αξιοπρεπούς εργασίας και παραγωγή εισοδημάτων που θα βοηθούσαν στην βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, στην βιωσιμότητα του κοινωνικού και ασφαλιστικού συστήματος. Έτσι η χώρα παραμένει εγκλωβισμένη σε υψηλή φορολόγηση των παραγωγικών ομάδων και πολιτών, σε μεγάλη εξάρτηση της πλειοψηφίας του πληθυσμού από επιδόματα τα οποία όμως συνεισφέρει – με υπερφορολόγηση – η μειοψηφία της κοινωνίας, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος νέου κύκλου κρίσης ή περαιτέρω επιδείνωσης της κοινωνικής κατάστασης. Μετά από παραμονή στην μακροχρόνια ανεργία ή σε κατάσταση φτώχειας, είναι ακόμα πιο δύσκολη η επανένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή, την ίδια στιγμή που διευρύνεται η γκρίζα ζώνη της οικονομίας (ανασφάλιστοι, μαύρα εισοδήματα, φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή κα).
Η σημερινή κατάσταση μέσα από αριθμούς
Με βάση τα στοιχεία της ΑΑΔΕ
– 3.000.000 πολίτες θα φορολογηθούν συνολικά με 3,7 δις ευρώ
– Συνολικά 1,5 εκατομ πολίτες σε σύνολο 8,8 εκατομ οικονομικά ενεργών δηλώνουν εισόδημα πάνω από 15.000 ευρώ – είναι αυτοί που συνεισφέρουν φορολογικά το 80% των δημοσίων εσόδων και δεν λαμβάνουν επιδόματα,
– Συνολικά 7,3 εκατομ πολίτες δηλώνουν ατομικό εισόδημα κάτω από 15.000 ευρώ και όλοι μαζί συνεισφέρουν το 10% των συνολικών εσόδων από φόρους, αλλά απορροφούν το σύνολο σχεδόν των επιδομάτων
– Η χρηματοδότηση των κοινωνικών επιδομάτων αντιστοιχεί σε 3,5 δις
– Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές που έχουν οι φορολογούμενοι προς την εφορία ανέρχονται σε 104,36 δις, δηλαδή είναι το 56% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος
– Μαζί με την αύξηση των επιδομάτων κάθε είδους, αυξήθηκαν και όσοι χρωστούν στην εφορία και έφτασαν σήμερα στα 4 εκατομ φορολογούμενους (φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις), περίπου το 36% του ενεργού πληθυσμού, ενώ αυξήθηκε σε ύψος ρεκόρ ο αριθμός των φορολογούμενων εναντίον των οποίων η εφορία προχώρηση σε κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών και άλλα μέτρα αναγκαστικής είσπραξης
Μια νέα στρατηγική για εξάλειψη της φτώχειας
Η φτώχεια “αντιμετωπίζεται” σήμερα με μέτρα που είναι κατάλληλα μόνο για ξαφνικές κρίσεις ανθρωπιστικής, κυρίως, καταστροφής. Το αποτέλεσμα είναι ένα ποσοστό του πληθυσμού πάνω από 25% να εξαρτιέται απολύτως από μια σειρά επιδομάτων για να επιβιώσει, δεν επιτυγχάνεται η έξοδός τους από τη φτώχεια. Αντί να μειώνεται η φτώχεια παρά την διάθεση σημαντικών κεφαλαίων, αυξάνεται η εξάρτηση μεγάλου ποσοστού πληθυσμού από επιδόματα. Έτσι σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο περιθωριοποιείται και η κοινωνία στερείται σημαντικούς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους.
Η εξάλειψη της φτώχειας στην ΕΕ υποχρεώνει σε συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους μέσα σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και εφαρμογή εργαλείων επίτευξης των στόχων. Αλλά απαιτούνται και νέες στρατηγικές, αφού οι σημερινές αποσπασματικές πολιτικές δεν φέρνουν αποτέλεσμα.
Όπως προκύπτει και από τα στοιχεία, η φτώχεια είναι κυρίως φαινόμενο που συνδέεται με μακροχρόνια διαρθρωτικά προβλήματα και αποτυχημένες πολιτικές, δεν είναι αποτέλεσμα βιομηχανικών ή φυσικών καταστροφών. Άρα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με πολιτικές αρωγής / / ευκαιριακής ενίσχυσης όπως πρέπει να γίνει πράγματι σε πρώτη φάση για την ανακούφιση των πληγέντων που είναι θύματα μιας καταστροφής. Για να είναι μια πολιτική για την φτώχεια αποτελεσματική πρέπει να βοηθάει στην εξάλειψη των αιτιών της φτώχειας και να επιτυγχάνει την έξοδο των πολιτών από καταστάσεις φτώχειας. Η πολιτική των επιδομάτων απλώς μειώνει την ακραία φτώχεια, αλλά δεν βγάζει τα νοικοκυριά και τα άτομα από την φτώχεια.
Η διαφορετική προσέγγιση στην στρατηγική για την εξάλειψη της φτώχειας την οποία προτείνουμε μπορεί να αποτυπωθεί στη στροφή από πολιτικές επιδομάτων που ουσιαστικά συντηρούν τη φτώχεια (οικονομική, ενεργειακή, κοινωνική) σε ενεργητικές πολιτικές που βασίζονται στην πράσινη και κοινωνική καινοτομία, οι οποίες μειώνουν και αντιμετωπίζουν την φτώχεια και τα αίτια της φτώχειας, αλλά κι επιτυγχάνουν άλλους στόχους και επιδιώξεις με συνεκτικό τρόπο (αναζωογόνηση οικονομίας, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δημοσιονομική αποτελεσματικότητα, κλιματική και περιβαλλοντική προστασία, ευκαιρίες για τους νέους ώστε να συμμετέχουν στις εξελίξεις)
Προτεραιότητες στην προσπάθεια τερματισμού της φτώχειας
Υποστηρίζουμε κι αγωνιζόμαστε για:
- Εξάλειψη της φτώχειας, μέσω εκπαίδευσης, επανα-κατάρτησης, ενδυνάμωσης των ατόμων και ομάδων, ενίσχυση της κοινωνικής καινοτομίας και των κοινωνικών επενδύσεων, διαμόρφωση κατάλληλων χρηματο-οικονομικών εργαλείων προσαρμοσμένων στις ανάγκες και τις δυνατότητες των πολιτών και των κοινωνικών ομάδων που βιώνουν περισσότερο τη φτώχεια.
- Άμεσα εξάλειψη της ακραίας φτώχειας, μέσα από ενεργητικές πολιτικές, χωρίς όμως οι κοινωνικές πολιτικές να περιορίζονται στην μείωση των ακραίων φαινομένων φτώχειας
- Προώθηση συλλογικής βιώσιμης ευημερίας, με διασφαλισμένο ένα βασικό βιοτικό επίπεδο και με πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας για όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις
- Εξασφάλιση για όλους/ες ίσων δικαιωμάτων πρόσβασης σε οικονομικούς και φυσικούς πόρους, στην τεχνολογία, στην ιδιοκτησία και σε βασικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, ώστε να δημιουργηθούν νέες οικονομικές δραστηριότητες και πρωτοβουλίες που θα απορροφήσουν άνεργους και ευάλωτους πολίτες, με κίνητρα (μείωση εισφορών, φορολογικά κίνητρα, πρόσβαση σε κεφάλαια εκκίνησης και εργαλεία ρευστότητας κα) ιδιαίτερα για τομείς που είναι χρήσιμοι τόσο για την κοινωνία όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος
- Πολιτικές όπως εγγυημένο εισόδημα ή βασικό εισόδημα που θα έπρεπε να εφαρμοστούν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και συνθήκες ώστε να αποκτηθεί εμπειρία και να αναπτυχθούν κατάλληλες στρατηγικές σε κάθε χώρα που φέρνουν αποτέλεσμα.
- Να λειτουργεί διεθνώς μηχανισμός υποστήριξης όσων πλήττονται από πολεμικές επιχειρήσεις και περιβαλλοντικές καταστροφές, προερχόμενες κυρίως από την κλιματική αλλαγή, μεγάλης έκτασης ρύπανση ή υποβάθμιση οικοσυστημάτων, ξηρασία και πλημμύρες
Το πιο κρίσιμο είναι να σχεδιαστεί με συμμετοχικό τρόπο μια ολοκληρωμένη πολιτική ενδυνάμωσης και κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης, που να συνοδεύεται από κατάλληλα εργαλεία υλοποίησης της, με αποτελεσματική και συνδυαστική χρήση των ευρωπαϊκών ταμείων (πχ ευρωπαϊκό ταμείο περιφερειακής ανάπτυξης, ευρωπαϊκό κοινωνικό ταμείο) και των 9 θεματικών στόχων αλλά και νέα σχήματα και εργαλεία κοινωνικής χρηματοδότησης, που δυστυχώς στη χώρας μας απουσιάζουν σήμερα, χρηματο-οικονομικά εργαλεία προσαρμοσμένα στις ανάγκες και τις δυνατότητες των πολιτών και των κοινωνικών ομάδων που βιώνουν περισσότερο τη φτώχεια.
Οι πολιτικές για την εξάλειψη της φτώχειας πρέπει να εξετάζονται και να αξιολογούνται συνεχώς ως προς το αν φέρνουν αποτελέσματα και να προσαρμόζονται μέσα από ευρύ κοινωνικό διάλογο ώστε να μειώνεται πράγματι η φτώχεια, να μην περιορίζεται στην συντήρηση των ατόμων σε επίπεδα οριακής επιβίωσης.
1.2. Αναγκαία μια σοβαρή πολιτική για κατοικία κι αξιοπρεπή διαβίωση
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίξαμε και υποστηρίζουμε την ανάγκη να βελτιωθούν οι πολιτικές για την στέγη, την εργασία και την αξιοπρεπή διαβίωση όλων, χωρίς να μένει κανένας/μία πίσω και μόνος/η.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν πολλά σχήματα που στηρίζουν την πρόσβαση όλων σε ποιοτική κατοικία (πολιτικές για κατοικία, χρηματο-οικονομικά εργαλεία για βελτίωση της ποιότητας κατοικίας και ενεργειακή αναβάθμιση, πρόσβαση σε χαμηλότοκα δάνεια, κοινωνική κατοικία, συνεργατικά μοντέλα κ.ά), χωρίς πάντως να έχουν εξαλειφθεί προβλήματα που δημιουργούνται από άλλες πολιτικές ή πρακτικές (εντατικός τουρισμός, κερδοσκοπία γης, ) ιδιαίτερα για ευάλωτες ομάδες: νέοι, ηλικιωμένοι, πρόσφυγες, μετανάστες κα.
Η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν έχει πολιτική για την κοινωνική κατοικία καθώς και από τις ελάχιστες χώρες που δεν έχουν στο κέντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης και συζήτησης το θέμα της πολιτικής για την στέγη. Οι άστοχες πολιτικές και η απουσία συνεκτικών και σύγχρονων πολιτικών για την κατοικία ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την χρεοκοπία μεγάλου αριθμού νοικοκυριών, ποσοστό πάνω από 30% των κόκκινων δανείων και ένα μεγάλο ποσοστό του χρέους 89 δις προς τις τράπεζες.
Η απουσία συνεκτικών πολιτικών για τη στέγη έχουν ακόμα και σήμερα ως συνέπεια να υπάρχουν αντιφατικά και αποσπασματικά μέτρα (πχ να είναι στο κέντρο της συζήτησης το πώς θα προστατεύονται κάπως αυτοί που έχουν δάνεια για κατοικία που δεν (μπορούν ή δεν θέλουν να) αποπληρώνουν, αλλά δεν υπάρχει στρατηγική για την αυξανόμενη χρήση των διαμερισμάτων μέσω πλατφορμών όπως το AirBnB, η αδυναμία εξεύρεσης στέγης ή το μεγάλο κόστος των οικογενειών για την στέγαση νέων ανθρώπων, ο εξευτελισμός εργαζομένων αλλά και υπαλλήλων, καθηγητών, γιατρών που μετακινούνται για να εργαστούν σε τουριστικές περιοχές και δεν βρίσκουν κατοικίες προς ενοικίαση.
Η κυβέρνηση στρέφεται ακόμα και σήμερα εκ νέου σε επιδοματική λογική για τα ενοίκια, κάτι που θα οδηγήσει στην διατήρηση των ενοικίων σε υψηλά επίπεδα χωρίς να επιλύεται το πρόβλημα πρόσβασης σε ποιοτική κατοικία μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε μια πολιτική για την στέγη που θα βασιστεί σε νέα και καινοτόμα μοντέλα, μεταξύ άλλων και κοινωνικής κατοικίας, και σε συνεκτικές ρυθμίσεις που θα αξιοποιούν κλειστά διαμερίσματα ή θα αναβαθμίζουν τα πολλά ακατοίκητα κτήρια που φθείρονται και κάποια από τα οποία καταρρέουν. Μια τέτοια πολιτική μπορούσε να υποστηριχθεί με κατάλληλα χρηματο-οικονομικά εργαλεία και νομοθετικές ρυθμίσεις, μείωση ή απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ, λαμβάνοντας υπόψη καλές πρακτικές και παραδείγματα που υπάρχουν σε άλλες χώρες και ευρωπαϊκές πόλεις.
Η κοινωνική πολιτική για να είναι αποτελεσματική πρέπει να βασίζεται στην καινοτομία και στην εξάλειψη των διακρίσεων και του αποκλεισμού, πρέπει να είναι κυρίως πολιτική κοινωνικών επενδύσεων που έχουν σε πολλά επίπεδα θετικά και μετρήσιμα αποτελέσματα, να μην εξαντλείται σε αποσπασματικά μέτρα και επιδοματικές πολιτικές, που ναι μεν ανακουφίζουν προσωρινά τους πολίτες αλλά στο τέλος διαιωνίζουν τα κοινωνικά προβλήματα και τις ανισότητες μέσα στην κοινωνία.
1.3. Ασφαλιστικό, στήριξη του με νέα οικονομικά εργαλεία
Το ασφαλιστικό σύστημα πρέπει να αφορά και τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές γενεές. Οι πόροι του ασφαλιστικού δεν μπορεί να εξαντληθούν για τις σημερινές γενεές. Η επίλυση της κρίσης του ασφαλιστικού πρέπει να γίνει με τρόπο που θα διασφαλίζει τις σημερινές γενεές χωρίς να στερεί τα δικαιώματα των μελλοντικών. Αυτό προϋποθέτει νέες λύσεις και στρατηγικές που ξεπερνάει τα εθνικά σύνορα και τους σημερινούς τρόπους εξασφάλισης πόρων, ενώ πρέπει να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, το δημογραφικό, την μεγάλη κινητικότητα επιχειρήσεων, κεφαλαίων και ανθρώπων, καθώς και την υπερβολική διόγκωση σε επίπεδο φούσκας του χρηματο-πιστωτικού συστήματος.
Σε άλλες χώρες ξεκίνησαν την προσπάθεια προσαρμογής του ασφαλιστικού συστήματος εδώ και 3-4 δεκαετίες. Στην Ελλάδα κρύψαμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί με αποτέλεσμα να τίθεται σε αμφιβολία η διάσωση μακροχρόνια του ασφαλιστικού συστήματος. Το πρόβλημα της κατάρρευσης του ασφαλιστικού συστήματος στην Ελλάδα αφορά σήμερα περίπου 2.000.000 πολίτες αλλά πολύ περισσότερο τις επόμενες γενιές.
Το ασφαλιστικό σύστημα ήταν προβληματικό ήδη πολύ πριν την κρίση. Οι κοινωνικοί εταίροι δεν αναζήτησαν συναινέσεις για την μακροχρόνια βιωσιμότητά του μέσω δίκαιων και ισορροπημένων μεταρρυθμίσεων, με αποτέλεσμα την δεκαετία της κρίσης να γίνουν βίαιες αλλαγές με στόχευση κυρίως την προσωρινή επιβίωσή του, αλλά οι όποιες μεταρρυθμίσεις δεν καθιστούν το σύστημα βιώσιμο σε μακροχρόνια βάση. Στα χρόνια της κρίσης αυξήθηκε το χρέος των πολιτών προς το ασφαλιστικό σύστημα. Δύο από τους λόγους ήταν αφενός το γεγονός ότι οι τεκμαρτές εισφορές παρέμειναν σε μεγάλα ύψη την στιγμή που τα εισοδήματα συρρικνώθηκαν, ενώ από την άλλη μειώθηκαν δραματικά και τα αναμενόμενα έσοδα γιατί αυξήθηκε η ανεργία, μειώθηκαν οι αμοιβές, έφυγαν από την εργασία δυναμικές κοινωνικές ομάδες, ενισχύθηκε η ανασφάλιστη εργασία, η παραοικονομία και η ασφαλιστική αποφυγή.
Σήμερα 100 δις είναι τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο και 35 δις το ληξιπρόθεσμα προς τον ΕΦΚΑ. Οι οφειλές προς τον ΟΑΕΕ (πρ. ΤΕΒΕ) ανέρχονταν στα μέσα του 2018 στα 14 δις ευρώ. Οι οφειλέτες ήταν 581.000. Από αυτούς ένα μεγάλο μέρος παραμένουν ενεργοί (άνω των 300.000) ενώ οι υπόλοιποι έχουν διακόψει την δραστηριότητά τους (πλέον μισθωτοί, άνεργοι, μέτοχοι σε ΙΚΕ, στην μαύρη οικονομία κλπ ). Ένα παράλογο στοιχεία του συστήματος ήταν το γεγονός ότι ένας εργαζόμενος που πλήρωνε τα προηγούμενα χρόνια κανονικά τις εισφορές του και χρεώνονταν για ιατρο-φαρμακευκτικές υπηρεσίες, μπορούσε να μείνει χωρίς ιατροφαρμακευτική κάλυψη και περίθαλψη λόγω χρεών στην διάρκεια της κρίσης. Παρά τις νέες ρυθμίσεις (νόμος Κατρούγκαλου), έχουν εισπραχθεί μόλις 250 εκ. ευρώ μέσω ρυθμίσεων και αναγκαστικών μέτρων από το ΚΕΑΟ, ένα ποσοστό που αντιστοιχεί μόλις στο 2% των οφειλών. Σήμερα οι εισφορές για την σύνταξη ανέρχονται στο 20% του εισοδήματος του προηγουμένου έτους. Το ποσοστό αυτό θα γίνει 13,3% από τις αρχές του 2019. Σε αυτές τις εισφορές προστίθεται και ένα ποσοστό 6,95% για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Δηλαδή σήμερα είναι σύνολο 26,95% και από 1/1/2019 ανέρχονται σε 20,25% του εισοδήματος.
Ποιες μπορεί να είναι οι λύσεις στο ασφαλιστικό.
- Σε ένα άμεσο πρακτικό επίπεδο, η λύση του Εξωδικαστικού Μηχανισμού αφορά εν λειτουργία επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες με θετικά αποτελέσματα για ένα έτος από τα τρία τελευταία. Κουρεύει τόκους και προσαυξήσεις και διατηρεί το κεφάλαιο, προσφέροντας πολλαπλάσιες δόσεις (ανάλογα με τα εισοδήματα και την περιουσία του οφειλέτη). Δεν επιλύει όμως τις υψηλές χρεώσεις του παρελθόντος καθώς δεν μειώνει κεφάλαιο (εισφορές) και απαιτεί βιωσιμότητα για την ένταξη, άρα αφήνει εκτός ρύθμισης εκατοντάδες χιλιάδες οφειλέτες. Δεν πρέπει να φορτώνονται χρέη στους κληρονόμους, εφόσον δεν λαμβάνουν σύνταξη.
- Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μπορεί να διασφαλιστεί μόνο αν αυξηθεί η απασχόληση και νέες δυναμικές κοινωνικές ομάδες εισέλθουν στην εργασία σε μικρή ηλικία (νέοι ντόπιοι άνεργοι, μετανάστες, πρόσφυγες), αλλά και μειωθεί η γκρίζα οικονομία και η ανασφάλιστη εργασία ώστε να αυξηθούν τα έσοδα του συστήματος. Διαφορετικά μόνο περικοπές χρεών και ρυθμίσεις για όσους χρωστούν δεν θα κάνουν βιώσιμο το σύστημα μακροχρόνια.
- Τα ασφαλιστικά συστήματα για να επιβιώσουν όμως μακροχρόνια πρέπει να στηριχθούν σε νέες στρατηγικές, μεταξύ άλλων σε συντονισμό των πολιτικών και συστημάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και εξεύρεση νέων πόρων, κυρίως μέσω φορολόγησης της μεγάλης περιουσίας στο σύνολο της ευρωπαϊκής ένωσης (για περιουσία πάνω από 2.000.00 ευρώ), την αξιοποίηση μέρους των εσόδων από τα δικαιώματα εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, φορολογία επί ρύπων και πρακτικών σπατάλης φυσικών πόρων.
1.4. Αναγκαία μια νέα, ολοκληρωμένη πολιτική για υγιή και γήρανση
Για την Τρίτη ηλικία
Όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, η Ελλάδα δεν είχε προ κρίσης στρατηγική για την «υγιή γήρανση», ούτε, όμως, απέκτησε στη διάρκεια της κρίσης μια νέα, καινοτόμο και κοινωνικά δίκαιη πολιτική για την τρίτη ηλικία. Το πολιτικό σύστημα αλλά και οι κοινωνικοί φορείς δεν έχουν καμία δικαιολογία να αδιαφορούν για το γεγονός ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει την χειρότερη, τελευταία, θέση μεταξύ των 28 κρατών – μελών της ΕΕ ως προς την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων και την ενεργή γήρανση των πολιτών.
Η οικονομική κρίση δεν εξηγεί από μόνη της αυτή την κακή επίδοση, όταν άλλες χώρες σε χειρότερη οικονομική κατάσταση διασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής και ενεργή γήρανση για τους ηλικιωμένους πολίτες. Είναι οι πολιτικές για την τρίτη ηλικία που απέτυχαν και πρέπει να αλλάξουν ριζικά.
Κάθε άνθρωπος και κάθε ηλικία μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία αλλά προϋπόθεση είναι να υπάρχει κατάλληλη εκπαίδευση και ευνοϊκό περιβάλλον για να αναδείξει ικανότητες και δυνατότητες που έχει. Η πρόκληση, λοιπόν, σήμερα είναι να διαμορφωθεί μέσα από διάλογο μια νέα στρατηγική και ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα προσφέρει ευκαιρίες στους ηλικιωμένους για κοινωνική δραστηριότητα και συμμετοχή.
Οι στρατηγικές για την υγιή και ενεργή γήρανση δεν σημαίνουν αυτομάτως περισσότερα χρήματα αλλά κυρίως αλλαγή κουλτούρας και υποδείγματος, με στόχο μια θετική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της γήρανσης, διασφάλιση συνθηκών ώστε οι πολίτες να γερνάνε υγιείς παραμένοντας ενεργοί, να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή, να μπορούν – αν θέλουν – να συνεχίσουν να εργάζονται και να προσφέρουν τόσο στη δουλειά τους όσο και στην κοινωνία, να είναι ανεξάρτητοι στην καθημερινή ζωή τους και να έχουν τα πλήρη δικαιώματα ενός πολίτη.
Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 25η χειρότερη θέση (μεταξύ των 28) σε σχέση με την δυνατότητα απασχόλησης των ηλικιωμένων, ενώ σε σχέση με την ενεργή κοινωνική συμμετοχή, κατατάσσεται στην 23η χειρότερη θέση. Ως προς το περιβάλλον που μπορεί να διασφαλίσει ενεργή γήρανση, η χώρα μας καταλαμβάνει την 26η χειρότερη θέση μεταξύ των 28 Κρατών-Μελών και την 25η χειρότερη θέση σε σχέση με την ανεξάρτητη, υγιή και ασφαλή καθημερινή διαβίωση των ηλικιωμένων.
Όπως επιβεβαιώνεται και από την έρευνα, δεν εξαρτώνται όλα από τα χρήματα, το ΑΕΠ ή το ύψος της σύνταξης. Η κατάσταση των ηλικιωμένων στη χώρα μας, είναι το αποτέλεσμα των αποτυχημένων πολιτικών που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία αλλά και των άδικων κι άστοχων πολιτικών που επιδείνωσαν τη θέση όλων των κοινωνικών ομάδων.
Η κρίση και κυρίως η αντιμετώπιση της κρίσης έπρεπε να οδηγήσουν σε ένα κύμα δίκαιων κοινωνικών και πολιτικών – οικονομικών αλλαγών με στόχο τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της καινοτομίας, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ευνοϊκό για όλες τις ηλικίες, ιδιαίτερα όμως για τους/τις νέους/ες αλλά και τους/τις ηλικιωμένους/ες. Παλιές συνταγές για την επίλυση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων δεν προσφέρουν βιώσιμες λύσεις.
Μέχρι σήμερα, η πολιτική του ελληνικού κράτους αλλά και των κομμάτων σε σχέση με τους ηλικιωμένους περιορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά σε θέματα διασφάλισης της σύνταξης και της πρόσβασης των ηλικιωμένων στο φάρμακο και στο νοσοκομείο. Αυτό σε μια εποχή κρίσης και μείωσης των συντάξεων και των κοινωνικών περιοχών έχει ως συνέπεια να αποκλείεται σήμερα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού από την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και να λαμβάνει σύνταξη στα όρια της επιβίωσης. Αλλά, κυρίως, να τίθεται ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας στο περιθώριο και να εντείνεται ο κοινωνικός αποκλεισμός των ηλικιωμένων.
Επιδιώκουμε μια στρατηγική «ανεξάρτητης διαβίωσης και ενεργούς – υγιούς γήρανσης» που θα σταματήσει, να αντιμετωπίζει τα γηρατειά σαν «βάρος στην οικογένεια και στην κοινωνία» και να ανατροφοδοτεί την αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης. Μια τέτοια στρατηγική θα έχει, όπως δείχνουν πολλές έρευνες, και σημαντικά οφέλη για τον οικογενειακό και κρατικό προϋπολογισμό, θα εξοικονομούσε δημόσιους πόρους ώστε να ενισχύονται δραστηριότητες και πολιτικές κοινωνικής συμμετοχής και ένταξης αντί να κατευθύνονται, όπως σήμερα, σημαντικοί πόροι λανθασμένα σε δράσεις που συντηρούν τον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση. Υγιής γήρανση σημαίνει άνθρωποι λιγότερο εξαρτημένοι από τις οικογένειες, το κράτος και τα κόμματα (πελατειακό σύστημα).