Ακαιρη, ατυχής, διανθισμένη με άγνοια και ευθυγραμμισμένη με το πυρηνικό λόμπι αποδεικνύεται ότι ήταν η πρόσφατη αναφορά του Κυρ. Μητσοτάκη στην παραγωγή ρεύματος από πυρηνική ενέργεια στην Ελλάδα στο πρόσφατο 28ο ετήσιο συνέδριο του Economist. Αναφέροντας ότι «δεν υπάρχει τρόπος να φτάσουμε στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια», ο πρωθυπουργός έθεσε ζήτημα επενδύσεων των Ευρωπαίων «στην επόμενη γενιά μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων».

Τι είναι οι «αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες» (SMR)

Ορισμένα σχέδια SMR είναι τροποποιημένες εκδόσεις υδρόψυκτων αντιδραστήρων που λειτουργούν, ενώ άλλα είναι ριζικά διαφορετικά σχέδια που χρησιμοποιούν ψυκτικά εκτός από νερό, όπως υγρό νάτριο, αέριο ήλιο ή ακόμα και λιωμένα άλατα. Ολοι οι αντιδραστήρες (μικροί και μεγάλοι) χρησιμοποιούν αντιδράσεις πυρηνικής σχάσης για να παράγουν θερμότητα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα ή για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι SMR βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο και είναι μια σχετικά μη δοκιμασμένη ιδέα.

Τα προβαλλόμενα πλεονεκτήματα

● Οι SMR μπορούν να συμβάλουν στη διασφάλιση της σταθερότητας του ηλεκτρικού δικτύου σε ένα σύστημα με υψηλότερο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αυξανόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας.

● Δεδομένου ότι είναι μικρότεροι σε μέγεθος, ισχύ εξόδου και χωρητικότητα, χρειάζονται λιγότερο χώρο και λιγότερο νερό ψύξης, αλλά προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία για την επιλογή της τοποθεσίας εγκατάστασής τους από τους μεγάλους πυρηνικούς σταθμούς.

● Είναι αρθρωτοί και μπορούν να παραχθούν σε σειρά, γεγονός που επιτρέπει την αποδοτικότητα του κόστους παραγωγής μέσω οικονομιών κλίμακας.

● Καθώς τα συστήματα και τα εξαρτήματά τους μπορούν να συναρμολογηθούν στο εργοστάσιο, μπορούν να μεταφερθούν ως μονάδες ή ακόμα και ολόκληρες μονάδες σε μια τοποθεσία, μειώνοντας το κόστος εγκατάστασης.

● Είναι κατάλληλοι για να αντικαταστήσουν μονάδες με καύση ορυκτών καυσίμων, επιτρέποντας τη διατήρηση ευκαιριών εργασίας υψηλής ειδίκευσης σε περιοχές που επηρεάζονται από το κλείσιμο τέτοιων εργοστασίων.

● Είναι κατάλληλοι για ενσωμάτωση σε ενεργειακούς κόμβους σε συνδυασμό με άλλες πηγές ενέργειας και φορείς ενέργειας, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο.

● Είναι προσαρμοσμένοι να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια και επιπλέον μπορούν να παρέχουν θερμότητα για βιομηχανικές εφαρμογές, τηλεθέρμανση, καθώς και για παραγωγή υδρογόνου.

● Διαθέτουν παθητικά (εγγενή) συστήματα ασφαλείας με απλούστερο σχεδιασμό και πυρήνα αντιδραστήρα με χαμηλότερη ισχύ. Αυτά συνολικά αυξάνουν σημαντικά τον χρόνο που έχουν οι χειριστές να αντιδράσουν σε περίπτωση συμβάντων ή ατυχημάτων.

● Ακόμη και σε περιπτώσεις συμβάντος ή ατυχήματος, απαιτούν πολύ περιορισμένες ή ακόμη και καθόλου ενέργειες χειριστή για να φέρουν τον αντιδραστήρα σε ασφαλή κατάσταση.

● Είναι μικρότεροι και λιγότερο δαπανηροί στην κατασκευή τους από τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες μεγάλης κλίμακας.

Η επιστροφή της πυρηνικής βιομηχανίας

Ολα δείχνουν ότι η πυρηνική βιομηχανία επιχειρεί να ανακάμψει και να επιστρέψει. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατασκευή συμβατικών πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής μειώθηκε μετά την κατάρρευση του Τσερνομπίλ το 1986 και υποχώρησε ξανά μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011. Αμέσως μετά, νέα έργα επικεντρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα. Εν τω μεταξύ, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου αντιμετωπίζει ψυχρά τα πυρηνικά τις τελευταίες δεκαετίες.

Αλλά μια πυρηνική αναγέννηση έρχεται, λέει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, που προβλέπει ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο θα φτάσει σε ιστορικά υψηλά το 2025, εξαιτίας του ότι αρκετοί παραδοσιακοί πυρηνικοί σταθμοί στην Ιαπωνία που τέθηκαν σε παύση μετά τη Φουκουσίμα θα επαναλειτουργήσουν σύντομα και σχεδιάζεται να λειτουργήσουν νέοι αντιδραστήρες στην Κίνα, την Ινδία, τη Νότια Κορέα και την Ευρώπη.

Εντούτοις, η πυρηνική βιομηχανία εναποθέτει τις ελπίδες της στους SMR κυρίως επειδή ορισμένα πρόσφατα μεγάλα έργα αντιδραστήρων, συμπεριλαμβανομένων των μονάδων Vogtle 3 και 4 στην Πολιτεία της Τζόρτζια, χρειάστηκαν πολύ περισσότερο χρόνο για να κατασκευαστούν και κοστίζουν πολύ περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί. Η αποτυχία αυτών των έργων για έγκαιρη λειτουργία και με χαμηλό προϋπολογισμό υπονομεύει τα επιχειρήματα ότι οι σύγχρονοι πυρηνικοί σταθμοί μπορούν να ξεπεράσουν τα προβλήματα που ταλαιπωρούσαν την πυρηνική βιομηχανία στο παρελθόν.

Απ’ ό,τι φαίνεται, αν και οι φόβοι δεκαετιών για την ασφάλεια των πυρηνικών δεν εξασθενούν, οι κυβερνήσεις σταθμίζουν τα οφέλη έναντι των κινδύνων, συμπεριλαμβανομένου του προβλήματος της αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων, που μπορεί να παραμείνουν επικίνδυνα για χιλιάδες χρόνια.

Ομως οι ελπίδες για μια πυρηνική αναγέννηση βρίσκουν πάτημα στην προσπάθεια για τη μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και στη διατήρηση της ενεργειακής ασφάλειας. Και στηρίζονται στο γεγονός ότι η πυρηνική ενέργεια, γενικά, δεν εκπέμπει ρύπανση από άνθρακα όταν χρησιμοποιείται και παράγει περισσότερη ενέργεια ανά τετραγωνικό μέτρο χρήσης γης από οποιοδήποτε ορυκτό καύσιμο ή ανανεώσιμο, σύμφωνα με ανάλυση του Our World in Data, λόγος για τον οποίο βαφτίστηκε «πράσινη».

Για ορισμένους ειδικούς, η πυρηνική ενέργεια -σε όλες τις μορφές, μεγάλη ή μικρή- διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας μιλά για το πιο ρεαλιστικό σχέδιο απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές στον κόσμο και βλέπει την ανάγκη υπερδιπλασιασμού της πυρηνικής ενέργειας έως το 2050.

Υπό σχεδιασμό και ανάπτυξη εδώ και 20 χρόνια

Η τεχνολογία SMR βρίσκεται υπό σχεδιασμό και ανάπτυξη από τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Περίπου 20 χρόνια μετά, η σχετική τεχνολογία δεν έχει καταφέρει να αναπτυχθεί επιτυχώς, εξού και οι ελάχιστες περιπτώσεις όπου βρίσκονται εν λειτουργία μικροί πυρηνικοί σταθμοί.

Στα ανοιχτά των ακτών της Σιβηρίας, όχι μακριά από την Αλάσκα, ένα ρωσικό πλοίο έχει ελλιμενιστεί εδώ και τέσσερα χρόνια. Το «Akademik Lomonosov», ο πρώτος πλωτός πυρηνικός σταθμός στον κόσμο, στέλνει ενέργεια σε περίπου 200.000 ανθρώπους στη στεριά χρησιμοποιώντας μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες. Αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιείται επίσης από δεκάδες αμερικανικά υποβρύχια.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Πυρηνικής Ενέργειας, πέραν αυτών, υπάρχουν 98 αναγνωρισμένες τεχνολογίες SMR που εξακολουθούν να αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο. Ορισμένα από αυτά τα σχέδια κινούνται προς την αδειοδότηση, τη λειτουργία και την εμπορευματοποίηση. Ενας αριθμός μεταβλητών παραγόντων μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της τεχνολογίας SMR, θέτοντας ένα απροσδιόριστο προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα για την ετοιμότητά τους. Ενώ ορισμένα σχέδια SMR έχουν δείξει τη δυνατότητα για σχετικά σύντομο χρονικό πλαίσιο κατασκευής, αυτό από μόνο του δεν δείχνει πόσο γρήγορα μπορεί να αναπτυχθεί αυτή η τεχνολογία. Οποιαδήποτε εκτίμηση σχετικά με το κόστος ή τον χρόνο κατασκευής, είτε αισιόδοξη είτε απαισιόδοξη, θα πρέπει να εξετάζεται με υψηλό βαθμό αβεβαιότητας.

Ποιοι είναι αυτοί που τρέχουν τα σχέδια των SMR; Οπως αναφέρει ο Οργανισμός, για 56 σχέδια SMR που βρίσκονται υπό ενεργό ανάπτυξη, 18 οργανισμοί σχεδιασμού έχουν την έδρα τους στη Βόρεια Αμερική (15 στις ΗΠΑ και 3 στον Καναδά), 16 οργανισμοί βρίσκονται στην Ευρώπη (εκ των οποίων 7 στη Γαλλία) και 7 οργανισμοί βρίσκονται στην Ασία (εκ των οποίων 2 στην Ιαπωνία, 4 στην Κίνα και 2 στη Ρωσία). Αλλά ενώ χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα αναπτύσσουν τα δικά τους σχέδια, η Ρωσία και η Κίνα συνέδεσαν τους πρώτους SMR τους στο δίκτυο το 2019 και το 2021, αντίστοιχα.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε την ανάπτυξη μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων υπερψηφίζοντας έκθεση για τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες. «Για πρώτη φορά στο πλαίσιο αυτής της εντολής, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει υπέρ ενός κειμένου που είναι 100% αφιερωμένο στην πυρηνική ενέργεια», είχε δηλώσει ο Γάλλος κεντρώος ευρωβουλευτής και υποστηρικτής της πυρηνικής ενέργειας, Κριστόφ Γκραντλέρ, μετά την ψηφοφορία.

Στην έκθεση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνωρίζει ότι «η πυρηνική ενέργεια μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας στην Ευρώπη» και να προσφέρει «ένα πιθανό μέσο για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της Ενωσης».

Μια αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτέλεσαν οι ομάδες των Πράσινων και της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες είναι μια ψευδαίσθηση, μια επικίνδυνη απόσπαση της προσοχής στο όνομα της κλιματικής έκτακτης ανάγκης», δήλωσε ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Φρανσουά Τιολέτ. «Περισσότεροι αντιδραστήρες σημαίνει επίσης περισσότερα ραδιενεργά απόβλητα, πίεση για χαμηλότερα πρότυπα ασφαλείας και επομένως κίνδυνος περισσότερων ατυχημάτων» και «διαιώνιση των νεοαποικιακών σχέσεων με τους προμηθευτές ουρανίου», κατέληξε.

☢️ Ούτε οικονομικότεροι ούτε ασφαλέστεροι

Τα πλεονεκτήματα υπέρ των μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων καταρρίπτει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Εντγουιν Λάιμαν, διευθυντής Πυρηνικής Ασφάλειας στη διακεκριμένη Ενωση Ανησυχούντων Επιστημόνων σε πρόσφατο άρθρο του (30/4/2024) στο blog της Ενωσης «Εquation» με τίτλο «Πέντε πράγματα που οι “Nuclear Bros” δεν θέλουν να ξέρετε για τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες».

Oπως αναφέρει ο Λάιμαν, ακόμη και απλοί παρατηρητές των ενεργειακών και κλιματικών θεμάτων πιθανότατα έχουν ακούσει για τα υποτιθέμενα θαύματα των SMR. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους «Νuclear Bros», μια ενεργή ομάδα υποστηρικτών της πυρηνικής ενέργειας που κυριαρχούν στις συζητήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την ενέργεια, προωθώντας τους SMR και άλλες «προηγμένες» πυρηνικές τεχνολογίες ως τη μόνη πραγματική λύση για την κλιματική κρίση. Ωστόσο, η διαφημιστική εκστρατεία γύρω από τους SMR είναι υπερβολική και, δυστυχώς, μεγάλο μέρος αυτής της κουβέντας για τους SMR έχει τις ρίζες του στην παραπληροφόρηση, επισημαίνει.

Και παραθέτει πέντε δεδομένα που ανατρέπουν τα προβαλλόμενα προτερήματα για τους SMR τα οποία, όπως αναφέρει, «η πυρηνική βιομηχανία και οι “πυρηνικοί αδελφοί” που προωθούν το μήνυμά της δεν θέλουν εσείς, το κοινό, να γνωρίζετε»:

1. Οι SMR δεν είναι πιο οικονομικοί από τους μεγάλους αντιδραστήρες

Θεωρητικά, οι μικροί αντιδραστήρες θα πρέπει να έχουν χαμηλότερο κόστος κεφαλαίου και χρόνο κατασκευής από μεγάλους αντιδραστήρες παρόμοιου σχεδιασμού. Αλλά, στην πραγματικότητα, συνήθως ισχύει το αντίθετο. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία όταν συγκρίνουμε τα οικονομικά των διαφορετικών πηγών ενέργειας είναι το κόστος παραγωγής μιας κιλοβατώρας ηλεκτρικής ενέργειας και αυτό εξαρτάται από το κόστος κεφαλαίου ανά κιλοβάτ δυναμικότητας παραγωγής, καθώς και από το κόστος λειτουργίας, συντήρησης, καυσίμων και άλλους παράγοντες. Σύμφωνα με την αρχή των οικονομιών κλίμακας, οι μικρότεροι αντιδραστήρες θα παράγουν γενικά πιο ακριβή ηλεκτρική ενέργεια από τους μεγαλύτερους.

Μπορεί οι δημιουργοί των SMR να ισχυρίζονται ότι μπορούν να μειώσουν το κόστος κεφαλαίου ανά κιλοβάτ, επιτυγχάνοντας αποδοτικότητα μέσω της μαζικής παραγωγής πανομοιότυπων μονάδων σε εργοστάσια. Ωστόσο, μελέτες διαπιστώνουν ότι τέτοιες μειώσεις κόστους συνήθως δεν θα ξεπερνούσαν περίπου το 30%. Επιπλέον, θα πρέπει να παραχθούν δεκάδες μονάδες για να μπορέσουν οι κατασκευαστές να επιτύχουν αυτές τις μειώσεις κεφαλαιακού κόστους, πράγμα που σημαίνει ότι οι πρώτοι αντιδραστήρες ενός δεδομένου σχεδιασμού θα είναι αναπόφευκτα ακριβοί και θα απαιτούν μεγάλες κρατικές επιδοτήσεις ή επιδοτήσεις από τους φορολογούμενους.

Ενας άλλος τρόπος με τον οποίο οι δημιουργοί των SMR προσπαθούν να μειώσουν το κόστος κεφαλαίου είναι μειώνοντας ή εξαλείφοντας πολλά από τα χαρακτηριστικά ασφαλείας που απαιτούνται για τη λειτουργία αντιδραστήρων που παρέχουν πολλαπλά στρώματα προστασίας, όπως μια στιβαρή δομή συγκράτησης από οπλισμένο σκυρόδεμα, αντλίες έκτακτης ανάγκης με κινητήρα και αυστηρά πρότυπα διασφάλισης ποιότητας για εφεδρικό εξοπλισμό ασφαλείας, όπως τροφοδοτικά. Αλλά αυτές οι αλλαγές μέχρι στιγμής δεν είχαν μεγάλο αντίκτυπο στο συνολικό κόστος.

Συνολικά, αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι επαρκείς για να καταστήσουν ορισμένους SMR ανταγωνιστικούς ως προς το κόστος με τους μεγάλους αντιδραστήρες, αλλά θα έχουν ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουν για να ανταγωνιστούν τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

2. Οι SMR δεν είναι ασφαλέστεροι από τους μεγάλους αντιδραστήρες

Λόγω του μεγέθους τους, θεωρείται ότι οι μικροί πυρηνικοί αντιδραστήρες ενέχουν χαμηλότερους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον από τους μεγάλους αντιδραστήρες. Αλλωστε, η ποσότητα ραδιενεργού υλικού στον πυρήνα που είναι διαθέσιμη για να απελευθερωθεί σε ένα ατύχημα είναι μικρότερη. Και οι μικρότεροι αντιδραστήρες παράγουν θερμότητα με χαμηλότερους ρυθμούς από τους μεγάλους αντιδραστήρες, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει ευκολότερη την ψύξη τους κατά τη διάρκεια ενός ατυχήματος, ίσως ακόμη και με παθητικά μέσα – δηλαδή, χωρίς την ανάγκη ηλεκτρικών αντλιών ψυκτικού υγρού ή ενέργειες του χειριστή.

Ωστόσο, τα λεγόμενα χαρακτηριστικά παθητικής ασφάλειας που θέλουν να αναφέρουν οι υποστηρικτές των SMR μπορεί να μη λειτουργούν πάντα, ειδικά κατά τη διάρκεια ακραίων γεγονότων όπως μεγάλοι σεισμοί, μεγάλες πλημμύρες ή πυρκαγιές, που μπορούν να υποβαθμίσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες υπό τις οποίες έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν.

Σε κάθε περίπτωση, οι ρυθμιστικές αρχές χαλαρώνουν τις απαιτήσεις ασφάλειας για τους SMR με τρόπους που θα μπορούσαν να ακυρώσουν τυχόν οφέλη ασφαλείας από τα παθητικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, η Επιτροπή Πυρηνικής Εποπτείας των ΗΠΑ έχει εγκρίνει κανόνες και διαδικασίες τα τελευταία χρόνια που παρέχουν ρυθμιστικές οδούς για την εξαίρεση νέων αντιδραστήρων, συμπεριλαμβανομένων των SMR, από πολλά από τα προστατευτικά μέτρα που απαιτεί για τις μονάδες λειτουργίας, όπως μια φυσική δομή περιορισμού, ένα σχέδιο εκκένωσης έκτακτης ανάγκης και μια ζώνη αποκλεισμού που χωρίζει την εγκατάσταση από τις πυκνοκατοικημένες περιοχές. Εξετάζει επίσης περαιτέρω αλλαγές που θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους SMR να λειτουργούν με μειωμένο αριθμό ένοπλου προσωπικού ασφαλείας για την προστασία από τρομοκρατικές επιθέσεις. Η μείωση της ασφάλειας στους SMR είναι ιδιαίτερα ανησυχητική επειδή ακόμη και οι ασφαλέστεροι αντιδραστήρες θα μπορούσαν να γίνουν αποτελεσματικά επικίνδυνα ραδιολογικά όπλα εάν υποστούν δολιοφθορά.

Λαμβάνοντας υπόψη τον σωρευτικό αντίκτυπο όλων αυτών των εξαιρέσεων, οι SMR θα μπορούσαν να είναι εξίσου -ή και περισσότερο- επικίνδυνοι με τους μεγάλους αντιδραστήρες. Και αν οι SMR βρίσκονταν πιο κοντά σε κατοικημένες περιοχές χωρίς προγραμματισμό έκτακτης ανάγκης, περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να εκτεθούν σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας.

3. Οι SMR δεν θα μειώσουν το πρόβλημα των ραδιενεργών αποβλήτων

Η βιομηχανία προβάλλει εξαιρετικά παραπλανητικούς ισχυρισμούς ότι ορισμένοι SMR θα μειώσουν το δυσεπίλυτο πρόβλημα της μακρόβιας διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, δημιουργώντας λιγότερα απόβλητα ή ακόμα και «ανακυκλώνοντας» τα δικά τους απόβλητα ή αυτά που παράγονται από άλλους αντιδραστήρες. Εντούτοις, όσον αφορά την ποσότητα των εξαιρετικά ραδιενεργών ισοτόπων που προκύπτουν όταν οι ατομικοί πυρήνες διασπώνται και απελευθερώνουν ενέργεια, οι μικροί αντιδραστήρες θα παράγουν απόβλητα ακριβώς όσο μεγάλοι αντιδραστήρες ανά μονάδα παραγόμενης θερμότητας.

4. Δεν μπορούμε να υπολογίζουμε ότι οι SMR παρέχουν αξιόπιστη και ανθεκτική ισχύ εκτός δικτύου

Ακριβώς όπως τα σημερινά πυρηνικά εργοστάσια, οι SMR θα είναι ευάλωτοι σε ακραία καιρικά φαινόμενα ή άλλες καταστροφές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν απώλεια ισχύος και να τους αναγκάσουν να κλείσουν. Και δεδομένου ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία εμπειρία με τη λειτουργία SMR παγκοσμίως, είναι πολύ αμφίβολο ότι τα νέα σχέδια που παρουσιάζονται τώρα θα είναι εξαιρετικά αξιόπιστα αμέσως και θα απαιτούν λίγη παρακολούθηση και συντήρηση.

5. Οι SMR δεν χρησιμοποιούν καύσιμο πιο αποτελεσματικά από τους μεγάλους αντιδραστήρες

Ορισμένοι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται παραπλανητικά ότι οι SMR είναι πιο αποτελεσματικοί από τους μεγάλους αντιδραστήρες επειδή καταναλώνουν λιγότερα καύσιμα. Οσον αφορά την ποσότητα της παραγόμενης θερμότητας, η ποσότητα του καυσίμου ουρανίου που πρέπει να υποστεί πυρηνική σχάση είναι η ίδια είτε ένας αντιδραστήρας είναι μεγάλος είτε μικρός.

Ορισμένα σχέδια SMR απαιτούν έναν τύπο καυσίμου ουρανίου που ονομάζεται «ουράνιο υψηλής ανάλυσης χαμηλού εμπλουτισμού (HALEU)», το οποίο περιέχει υψηλότερες συγκεντρώσεις του ισοτόπου ουρανίου-235 από το συμβατικό καύσιμο των αντιδραστήρων που λειτουργούν με ελαφρύ νερό. Αν και αυτό μειώνει τη συνολική μάζα καυσίμου που χρειάζεται ο αντιδραστήρας, αυτό δεν σημαίνει ότι χρησιμοποιεί λιγότερο ουράνιο, ούτε οδηγεί σε λιγότερα απόβλητα από τις δραστηριότητες εξόρυξης. Στην πραγματικότητα, είναι πιο πιθανό να ισχύει το αντίθετο.

Σε αυτά αξίζει να προστεθεί ότι το 2020, ο σχεδιασμός SMR από την εταιρεία NuScale ήταν ο πρώτος στις ΗΠΑ που κέρδισε ρυθμιστική έγκριση. Ωστόσο, τον Νοέμβριο του 2023 η εταιρεία «τράβηξε την πρίζα» σε ένα έργο επίδειξης, που θα μπορούσε να είχε εγκαινιάσει το επόμενο κύμα SMR, επειδή το κόστος του είχε σχεδόν διπλασιαστεί, πράγμα που σήμαινε ότι το έργο δεν θα ήταν σε θέση να παράγει ενέργεια σε τιμή που θα πλήρωναν οι καταναλωτές. Ηταν ένα σημαντικό πλήγμα στο επιχείρημα ότι οι SMR θα ήταν φτηνότεροι και πιο γρήγοροι στην κατασκευή από τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες.

Greenpeace: «Ακρατη παραφιλολογία για την πυρηνική ενέργεια»

Του Κωστή Γριμάνη*

Δυστυχώς τον τελευταίο καιρό έχει ξεκινήσει μια άκρατη παραφιλολογία για την πυρηνική ενέργεια και πώς αυτή είναι απαραίτητη στο σύστημα ώστε να καλύψει τη στοχαστικότητα των ΑΠΕ. Ακόμα και ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε σε μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες ή «πυρηνικά τσέπης». Θα συμβουλεύαμε τον πρωθυπουργό της χώρας να σταματήσει να καταφεύγει σε συμπεράσματα τα οποία θέτουν σε περαιτέρω διακινδύνευση το μέλλον της χώρας μας και της υπόλοιπης Ευρώπης.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα παρακάτω για να σταματήσει η ανούσια αυτή συζήτηση περί πυρηνικών αντιδραστήρων και στη χώρα μας. Οι λόγοι είναι οι εξής:

● Ο διπλασιασμός της δυναμικότητας της πυρηνικής ενέργειας παγκοσμίως το 2050 θα μείωνε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μόνο κατά 4% περίπου, σύμφωνα με την Παγκόσμια Πυρηνική Ενωση και τον Οργανισμό Πυρηνικής Ενέργειας του ΟΟΣΑ.

● Τα πυρηνικά εργοστάσια και εγκαταστάσεις αποτελούν εύκολο στόχο για κακόβουλες ενέργειες, όπως η τρομοκρατία ή οι πολεμικές ενέργειες.

● Τα πυρηνικά εργοστάσια παρουσιάζουν μοναδικούς κινδύνους όσον αφορά τις πιθανές συνέπειες που προκύπτουν από ένα σοβαρό ατύχημα.

● Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες και οι συναφείς αποθήκες αναλωμένων καυσίμων υψηλού επιπέδου είναι ευάλωτοι σε φυσικές καταστροφές και στρατιωτικές ενέργειες.

● Η πυρηνική ενέργεια είναι μια τεχνολογία που απαιτεί πολύ νερό. Οι πυρηνικοί σταθμοί καταναλώνουν πολύ νερό για ψύξη. Για παράδειγμα, οι αντιδραστήρες στις ΗΠΑ και τη Γαλλία συχνά κλείνουν κατά τη διάρκεια καύσωνα.

● Η πυρηνική ενέργεια είναι πολύ ακριβή. Μελέτες έχουν δείξει ότι το κόστος παραγωγής 1MWh πυρηνικής ενέργειας είναι σχεδόν τριπλάσιο από αυτό της ηλιακής ενέργειας. Επίσης, μελέτες δείχνουν ότι το ισοπεδωτικό κόστος της πυρηνικής ενέργειας αυξάνεται, σε αντίθεση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια όπου μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.

● Η σταθεροποίηση του κλίματος απαιτεί άμεσες ενέργειες εντός της δεκαετίας. Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας είναι πολύ αργή και κοστοβόρα σε σύγκριση με τη διείσδυση των ΑΠΕ. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το παράδειγμα διείσδυσης των φωτοβολταϊκών. Η εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας έχει επεκταθεί τα τελευταία 20 χρόνια σε βαθμό που κανένας πουθενά δεν μπορούσε να προβλέψει. Πριν από λίγα χρόνια, η ηλιακή ήταν η πιο ακριβή μορφή ενέργειας, ενώ σήμερα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η πιο φτηνή, συχνά ακόμα και χωρίς καθόλου επιδοτήσεις. Κατά μέσο όρο οι πραγματικές εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών ήταν περισσότερο από 3 φορές υψηλότερες από τις 5ετείς προβλέψεις τους.

● Σε πρόσφατη ανάλυση των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή αγορά Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου, ο ACER αναφέρει χαρακτηριστικά ότι για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2023 οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολική, ηλιακή και υδροηλεκτρική) αντικατέστησαν την παραγωγή φυσικού αερίου και λιγνίτη. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικά έφτασε μόλις το 9%.

● Τέλος, στην Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι υφιστάμενες μονάδες αερίου (gasfiredplants) καλύπτουν ήδη αυτή την ανάγκη κατανομής ενέργειας στο σύστημα για να αντιμετωπιστεί η στοχαστική φύση των ΑΠΕ μέχρι να υιοθετηθούν/εφαρμοστούν μαζικά η αποθήκευση και η απόκριση στη ζήτηση. Με άλλα λόγια, δεν χρειαζόμαστε ούτε νέες μονάδες αερίου αλλά ούτε και πυρηνικών. Το ζήτημα είναι οι διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί και εθνικοί πόροι να κατευθυνθούν φιλόδοξα στην αποθήκευση καθαρής ενέργειας, την επέκταση και βελτίωση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ενέργειας, στην απόκριση της ζήτησης και στην εξοικονόμηση ενέργειας. Αν οι πολιτικές στραφούν φιλόδοξα σε όλα αυτά, τότε δεν θα έχει νόημα να μιλάμε πλέον για πυρηνική ενέργεια, που κάποιους συμφέρει, αλλά όχι τους πολίτες και το κλίμα.

* Υπεύθυνος για θέματα κλίματος και ενέργειας, ελληνικό γραφείο Greenpeace