Καταλαβαίνω ότι πολλοί – και η υπηρεσιακή κυβέρνηση – ένιωσαν αρχικά αμηχανία από το τραγικό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου και την απώλεια εκατοντάδων προσφύγων από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τη Μέση Ανατολή.
Σε αυτό το άρθρο δεν θα αναλύσω τις διαχρονικές ευθύνες των κυβερνήσεων, ιδιαίτερα από το 2011 και μετά, και των κρατικών φορέων που εκτελούν τις εντολές των κυβερνήσεων, με αποτέλεσμα να έχουμε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες σε μια χώρα που πίστεψαν ότι ήταν από την άλλη όχθη, της ανθρώπινης αντιμετώπισής τους,χιλιάδες παράνομες επαναπροωθήσεις,αρκετά θύματα άμεσα ή έμμεσα λόγω της απάνθρωπης πολιτικής παράνομων επαναπροωθήσεων, αποτροπής που απλώς κάνουν πιο δύσκολες, πιο ακριβές και πιο επικίνδυνες τις διαδρομές προς την ελευθερία.
Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσω για τη μεγάλη εικόνα που έχω δει και προσωπικά ως ενεργός πολίτης αλλά και ως πράσινος πολιτικός και ως ευρωβουλευτής των Πράσινων (2/2012-6/2014) και συνεχίζω να δραστηριοποιούμαι ως πράσινος ακτιβιστής αλλά και ως υποψήφιος της συμμαχίας ΠΡΑΣΙΝΟ και ΜΩΒ, επικεφαλής του ψηφοδελτίου Α’ Αθήνας.
Πόσο σοκαριστικό είναι αλήθεια το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου;
Πολλοί σοκάρονται από την έκταση της ανθρώπινης τραγωδίας ανοιχτά της Πύλου. Είναι πράγματι ένα από τα χειρότερα ναυάγια. Σοκάρονται πολλοί λόγω του συνολικού αριθμού ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους μόνο σε ένα ναυάγιο με πρόσφυγες. Ήταν το ναυάγιο μια “ατυχία” ή αποτελεί πλέον μέρος μιας “κανονικότητας” που κάποιοι έχουν αποδεχτεί ως παράπλευρη απώλεια των πολιτικών αποτροπής εισόδου προσφύγων στην ήπειρο μας;
Ο καθένας και η κάθε μία μπορεί να κρίνει τα πράγματα από την δική του/της οπτική γωνία. Θα πω την δική μου άποψη, που προκύπτει από την πολύχρονη ενασχόλησή μου άμεσα ή έμμεσα με ανθρώπους τους προσπαθούν να βρουν καταφύγιο σε μια γωνίτσα της ηπείρου μας γιατί αναγκάστηκαν να ξεσπιτωθούν, δεν επέλεξαν να φύγουν από τον τόπο τους για μια καλύτερη ζωή, όπως έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν τα παιδιά μας, οι φίλοι μας, οι γνωστοί μας, εγκαταλείποντας την Ελλάδα για μια καλύτερη προοπτική αλλού. Είναι πρόσφυγες, συχνά κάποιοι το ξεχνάνε όταν αναρρωτιούνται – ή και κατηγορούν τα θύματα – πώς μπήκαν σε ένα τέτοιο σαπιοκάραβο, γιατί θέτουν σε κίνδυνο τη ζωής τους και αυτή των παιδιών τους.
Για να εξηγούμαστε:
– Αισθάνομαι βαθιά συντετριμμένος, γιατί έχω γνωρίσει και σε κάποιο βαθμό στηρίξει και προσωπικά χιλιάδες ανθρώπους σαν κι αυτούς που χάθηκαν μέσα στα γαλάζια νερά της Μεσογείου.
Έχω μάθει τις ιστορίες τους, έχω συγκλονιστεί και κλάψει, όταν ακούς ένα παιδί που του λες να προσέχει το βράδυ γιατί η πόλη είναι επικίνδυνη, και αυτό να γυρίζει και να σου λέει ότι δεν έχει να φοβηθεί τίποτα, γιατί έχει ζήσει στη Συρία το βομβαρδισμό του σχολείου του, έχουν μαζέψει τα κομματιασμένα μέλη του δασκάλου και συμμαθητών του σε μια πλαστική σακούλα και τα έχουν θάψει στην αυλή του ισοπεδωμένου σχολείου του, έχει ζήσει πολύ δύσκολα στην διαδρομή προς την ελευθερία, έχει βιώσει στο πετσί του απανθρωπιά. Τι να φοβηθεί;
Έχω γελάσει πικρά όταν με ρωτάνε με περιέργεια γιατί γίνονται επεισόδια σε μια διαδήλωση για το θάνατο ενός παιδιού (του Γρηγορόπουλου), όταν αυτοί έχουν “ζήσει” το θάνατο 30.000 παιδιών στη Συρία και ελάχιστοι ενδιαφέρονται για αυτά.
– Νιώθω συνένοχος, συνυπεύθυνος γιατί δεν έχουμε καταφέρει αρκετά ώστε να αποτρέπονται παρόμοιες τραγωδίες, παρά τις προσπάθειες μας. Χιλιάδες άνθρωποι συνεχίζουν να χάνουν τη ζωή τους, αν και πολλοί μοιραζόμαστε τις ίδιες αγωνίες με αυτούς τους ανθρώπους που μπαίνουν σε ένα σαπιοκάραβο για να φτάσουν, όπως θέλουν να πιστεύουν, σε μια ήπειρο αλληλεγγύης, ανθρωπισμού και δημοκρατίας.
Ακόμα πολλοί από αυτούς θα βρεθούν νεκροί σε μια παραλία ή στο βυθό ή θα τους φάνε τα ψάρια. Μέσα από τη δράση μου με περιβαλλοντικές και κοινωνικές οργανώσεις δεκαετίες τώρα βλέπω γύρω μου να χειροτερεύει, όχι να βελτιώνεται, η αντιμετώπιση των προσφύγων.
Όσο πιο πολύ σπρώχνονται οι άνθρωποι στην προσφυγιά λόγω πολέμων, κλιματικής κρίσης, αυταρχικών καθεστώτων, βασανιστηρίων, φανατισμού, καταστροφής της γης και των υλικών μέσων επιβίωσής τους για να έχουμε εμείς πετρέλαιο, αέριο, τρόφιμα, μέταλλα κα, τόσο πιο σκληρές είναι οι πολιτικές για αυτούς που μετατρέπονται σε πρόσφυγες.
Είναι τρομερά δύσκολο ακόμα και να ανοίξουν ένα τραπεζικό λογαριασμό, να δημιουργήσουν και να λειτουργούν μια επιχείρηση, να έχουν πρόσβαση όπως όλοι στα αναγκαία, ακόμα και όταν οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί προβλέπουν πόρους για την ένταξη και την απασχόλησή τους.
Έχοντας γνωρίσει Ευρωπαίους Επιτρόπους και πολιτικούς που έχουν διαχειριστεί και σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο το προσφυγικό, όλοι άμεσα ή έμμεσα παραδέχονται ότι οι κυβερνήσεις, πολλές κυβερνήσεις, δεν θέλουν να ακούσουν για λύσεις στο προσφυγικό.
Μπορεί η Ευρώπη να ξοδεύει πολλά χρήματα για το προσφυγικό αλλά οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν θέλουν να ακούσουν για πολιτικές που θα μετριάζουν τα προβλήματα. Να η κυβέρνηση Μητσοτάκη διέθεσε (με σχεδόν απευθείας αναθέσεις σε γνωστούς κύκλους συνολικά 600.000.000 ευρώ) για κλειστά κέντρα προσφύγων, διορίζει δικά της παιδιά στο νησί του (πρώην) αρμόδιου Υπουργού στα κέντρα (ακόμα και αν έχουν εχθρική προς τους πρόσφυγες στάση ή κάποιες φορές δεν εμφανίζονται καν στην εργασία γιατί έχουν άλλες υποχρεώσεις).
Το προσφυγικό δεν είναι ένα πρόβλημα, το κάνουν για εκλογικούς ή άλλους πιο πεζούς λόγους (πελατειακές σχέσεις, έλεγχος των τεράστιων οικονομικών πόρων που εισρέουν από την …Ευρώπη υποτίθεται για να υποστηριχθούν οι πρόσφυγες). Το προσφυγικό θα έπρεπε να είναι ένα ζήτημα, όπως πολλά άλλα, που χρειάζεται ορθολογική, δίκαιη διαχείριση και win-win λύσεις. Εξάλλου θα υπάρχουν πάντα πρόσφυγες.
Όμως οι πρόσφυγες κυρίως μετακινούνται κοντά στις περιοχές τους, τους στηρίζουν συνήθως οι πιο φτωχές και αδύναμες χώρες. Από τα 110.000.000 εκατομμύρια πρόσφυγες επίσημα καταγεγραμμένους από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες μόνο 5.000.000 φεύγουν μακριά από τη χώρα τους, οι περισσότεροι γίνονται πρόσφυγες στο εσωτερικό της χώρας τους ή σε γειτονικές. Και το μεγάλο οικονομικό βάρος το σηκώνουν χώρες που είναι οικονομικά αδύναμες, όχι η Ευρώπη για να είμαστε ειλικρινείς.
– Είμαι οργισμένος, γιατί τόσες χιλιάδες συμπολίτες μας, παρά την τραγωδία εκατοντάδων συνανθρώπων μας, μεταξύ των οποίων πολλών γυναικών και παιδιών, “δικαιολογούν” τους άδικους θανάτους, πιστεύουν, υποστηρίζουν ότι αυτοί που ευθύνονται για την τραγωδία είναι κατά σειρά “οι διακινητές”, οι ίδιοι οι πρόσφυγες, οι ΜΚΟ και δεν ξέρω τι άλλο. Ίσως κάποιοι να πιστεύουν ότι και ο Θεός “τους” τιμωρεί τους ασεβείς, όπως βλέπω να γράφουν κάποιοι.
Το ναυάγιο και τα ερωτήματα γύρω από τις συνθήκες του ναυαγίου έπεσαν πάνω στην υπηρεσιακή κυβέρνηση. Όμως η τραγωδία ήταν προαναγγελθείσα. Ξεχάσαμε ότι η κλιματική κρίση είχε ως αποτέλεσμα να πλημμυρίσει το ⅓ των εδαφών του Πακιστάν και πολλοί άνθρωποι καταστράφηκαν και ένα μικρό ακόμα ποσοστό από αυτούς έγιναν κλιματικοί πρόσφυγες, όπως εξάλλου και από την Αφρική.
Έχουμε ξεχάσει τις πτήσεις προς την ελευθερία που μετέφεραν μερικές χιλιάδες ανθρώπους από το Αφγανιστάν προς πιο ασφαλείς χώρες, αλλά πίσω έμειναν εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες και άνδρες που κινδυνεύουν από τους Ταλιμπάν, από σκοταδιστικές απόψεις και πείνα. Έχουμε αδιαφορήσει για το γεγονός ότι μαίνονται πολλοί πόλεμοι, όχι μόνο αυτός του Πούτιν στην Ουκρανία αλλά και στην Αφρική, την Υεμένη, την Συρία, στο Σουδάν κ.ά.
Όπως και με το τρένο στα Τέμπη, τις φονικές πλημμύρες στη Μάνδρα, τις πυρκαγιές στην Πελοπόννησο, στην Πάρνηθα, στο Μάτι, στην Εύβοια, τις καταστροφικές πλημμύρες σε διάφορες περιοχές κάποια στραβή θα γίνει κάποια φορά, σε κάποια βάρδια. Η αιτία όμως είναι ότι “Πάμε και όπου βγει”.
Μα θα πει κάποιος, πώς μπορούμε να προβλέψουμε ένα τέτοιο ναυάγιο; “Η ευθύνη είναι των διακινητών”. Άλλοι ρίχνουν το βάρος στους ίδιους του πρόσφυγες “μα που βάζουν τα παιδιά και τις γυναίκες τους σε αυτά τα σαπιοκάραβα, γιατί δεν κάθονται στο σπίτι τους ή δεν πολεμάνε στον τόπο τους;” Ναι ακόμα και παραπομπή έχουμε στην Ελλάδα εναντίον πατέρα που από το ναυάγιο έχασε το παιδί του – η κατηγορία ήταν “εγκατάλειψη ανηλίκου και έκθεση σε κίνδυνο”!
Φαντάζομαι ότι όσοι και όσες υποστηρίζουν αυτές τις απόψεις – τρομακτικές “δικαιολογίες” – μπορεί να κοιμούνται ήσυχοι/ες τα βράδια. Η λύση για την αντιμετώπιση των ναυαγίων στη Μεσόγειο, είναι σύμφωνα με αυτούς, “να πάρουν το αεροπλάνο, να πληρώσουν λιγότερα, να έρθουν νόμιμα στην Ελλάδα και όπου αλλού θέλουν”. Παρόμοιες απόψεις θεωρούν ότι οι άνθρωποι που σήμερα θαλασσοπνίγονται, είναι κάτι σαν τουρίστες, αφού κάνουν ένα πέρασμα στην Ευρώπη, μετά μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους ή να πάνε κάπου αλλού.
Δεν κάνουν βασικές ερωτήσεις στον εαυτό τους, όπως: Και αν το σπίτι τους δεν υπάρχει γιατί έχει βομβαρδιστεί; Μήπως κινδυνεύουν από βασανιστήρια ή εκτελέσεις; Μήπως το σχολείο τους έχει ισοπεδωθεί και ο δάσκαλος τους κομματιάστηκε και τα παιδιά αναγκάστηκαν να μαζέψουν τα κομμάτια του σε μια σακούλα και τον θάψουν στην αυλή του ισοπεδωμένου πλέον σχολείου; Μήπως οι γυναίκες έχουν βιαστεί επανειλημμένως ή είναι λάφυρο πολεμάρχων; Μήπως μόλις και κατάφεραν να ξεφύγουν από τους ένοπλους παραστρατιωτικούς και στρατιωτικούς;
“Εντάξει, δεν θα λύσουμε εμείς τα προβλήματα όλου του κόσμου”, είναι η εύκολη απάντηση στη συνέχεια.
Κηρύσσουμε, λοιπόν, ένα πένθος, ρίχνουμε ίσως και κανένα δάκρυ, ανάβουμε και κανένα κερί στην εκκλησία, στην καλύτερη περίπτωση προσευχόμαστε να βρουν την ησυχία εκεί στον άλλο κόσμο.
Υπάρχει όμως και η πραγματική ζωή. Το προσφυγικό χρειάζεται όχι μόνο υλοποίηση των διεθνών συμφωνιών αλλά και πολιτική βούληση για να αναλάβουν όλες οι χώρες σε ευρωπαϊκό επίπεδο τις ευθύνες που τους αναλογούν. Γιατί μην πείτε ότι δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε νόμιμους δρόμους ώστε να υποβάλουν αίτημα ασύλου, να εξετάζετε αυτό γρήγορα και να αποδίδεται η προστασία που απαιτείται, ότι δεν μπορούμε να εντάξουμε σε κοινωνίες που γερνάνε μερικές χιλιάδες ανθρώπους που έχουν όρεξη για ζωή και εργασία, πώς δεν είναι καλύτερα να εξαφανίσουμε την ανάγκη για διακινητές, αντί να εξαφανίζουμε ταλαιπωρημένους και βασανισμένους ανθρώπους στα νερά της Μεσογείου.
Και μια απορία σε σχέση με την έρευνα και διάσωση. Ας υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει ευθύνη του ελληνικού κράτους στη βύθιση του σκάφους. Είναι αυτό που βλέπουμε στα σοβαρά μια οργανωμένη αντίδραση διάσωσης από ένα ευρωπαϊκό κράτος που έχει αξιοποιήσει πολλά δις από ευρωπαϊκούς πόρους – ιδιαίτερα από το ταμείο μετανάστευσης και ασύλου – για σκάφη, εξοπλισμό, προσωπικό για φύλαξη, έρευνα και διάσωση;
Η περιοχή του ναυαγίου είναι ένας από τους πιο πολυσύχναστους θαλάσσιους δρόμους. Μαθαίνουμε από τις ειδήσεις ότι το ελικόπτερο διάσωσης πέταξε από τη Σάμο ενώ το πλοίο έφτασε από την Κρήτη. Αν υπήρχε ένα ναυάγιο κρουαζιερόπλοιου, θα ήταν αποδεκτό να χρειαστούν τα μέσα διάσωσης πάνω από 6 ώρες για να φτάσουν στην περιοχή, όπως μας λένε;
Εξάλλου όχι μόνο έχει στο παρελθόν γίνει σοβαρό ναυάγιο κοντά σε αυτή την πολυσύχναστη περιοχή, αλλά φαίνεται ότι στο παρελθόν μπορεί να υπήρχαν απορρίψεις και τοξικών αποβλήτων εκεί, ενώ λίγο πιο πέρα πολλά δεξαμενόπλοια μεταφορτώνουν καύσιμο από τη Ρωσία σε άλλα πλοία και το “καθαρίζουν” από τις απαγορεύσεις και το εμπάργκο. Μα σοβαρά αυτή η περιοχή είναι αφύλακτη παρά το γεγονός ότι υπάρχει κίνδυνος ενός σοβαρού ατυχήματος και ναυαγίου δεξαμενόπλοιου; Και μόνο αυτό δεν θα επέβαλε την παρουσία στην περιοχή μιας δύναμης πρόληψης και έγκαιρης αντιμετώπισης κάποιου περιστατικού ρύπανσης και κινδύνου;
Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι επικεφαλής του ψηφοδελτίου Α’ Αθήνας του ΠΡΑΣΙΝΟ και ΜΩΒ και τέως ευρωβουλευτής των Πρασίνων.