Οι επετειακές δηλώσεις και εκδηλώσεις για τη σημερινή Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος είναι σημαντικές αλλά όχι και αρκετές για να εξασφαλίσουν στην ανθρωπότητα ότι δεν θα ξαναζήσει παρόμοιους εφιάλτες.
Οι ναζί βρήκαν παντού πρόθυμους συνεργάτες για να στείλουν στον αφανισμό 6 εκατομμύρια εβραίους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν ξεχνάμε ότι, μαζί με αυτούς, στάλθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και στον θάνατο περίπου άλλοι τόσοι ευρωπαίοι από ομάδες που θεωρήθηκαν φυλετικά κατώτερες ή «ανεπιθύμητες», όπως οι Ρομά, Σίντι, Σλάβοι, Πολωνοί μη εβραίοι, ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, μάρτυρες του Ιεχωβά, ελευθεροτέκτονες, κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες κ.ά.
Σήμερα ο αντισημιτισμός, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η ομοφοβία, η ισλαμοφοβία συνεχίζουν να υπάρχουν και να αναζωπυρώνονται, ακόμη και αν οι φορείς τους δεν δηλώνουν οπαδοί του Χίτλερ και του Μουσολίνι ή αρνητές του Ολοκαυτώματος.
Όμως από τα πιο ουσιώδη συστατικά του φασισμού είναι η απροκάλυπτη χρήση βίας και η μηδενική ανοχή στη διαφορά. Τα τυπικά χαρακτηριστικά του πρωτοφασισμού, κατά τον Ουμπέρτο Έκο, είναι η λατρεία στην παράδοση, η δράση για τη δράση, ο επιλεκτικός λαϊκισμός, η παραδοχή ότι η ταυτότητα του έθνους είναι οι εχθροί του, ότι ο ειρηνισμός είναι συναλλαγή με τον εχθρό.
Βεβαίως, για να μπορέσει ένα φασιστικό, λαϊκιστικό μόρφωμα να εξελιχθεί σε κίνημα και -πολύ περισσότερο- να καταλάβει την εξουσία, πρέπει να εκπληρώνει κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι θα πρέπει να υπάρχει:
α) περιβάλλον οικονομικής κρίσης,
β) απαξίωση του πολιτικού συστήματος και
γ) εξασφάλιση υποστήριξης από τις ελίτ, είτε αυτές είναι οικονομικές είτε θρησκευτικές είτε μιντιακές.
Ευτυχώς αποδείχτηκε το πραγματικό πρόσωπο της Χρυσής Αυγής και στη Δικαιοσύνη. Και ανακόπηκε. Δυστυχώς, όμως κάποιοι συμπολίτες μας έβαλαν τον νεοναζιστικό και παρακρατικό υπόκοσμο στη Βουλή. Και οι αρνητικές αξίες της έχουν διαβρώσει το κοινωνικό σώμα και εξακολουθούν να δηλητηριάζουν και άλλα πολιτικά κόμματα.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μια νέα κουλτούρα μη βίας, διαλόγου, συνθέσεων, συνεργασιών, σεβασμού στον λόγο του αντιπάλου. Και αυτά ανήκουν σε έναν άλλο πολιτισμό, στον αντίποδα της μη ανοχής, της βίας, της μισαλλοδοξίας, της σύγκρουσης. Περιγράφουν, όμως, το πράσινο μέλλον που οραματιζόμαστε.